Nikola Tesla

Nikola Tesla, cyrylicą  : Никола Тесла, imię z chrztu: Николај – Nikołaj (ur. 10 lipca 1856 w Smiljanie, zm. 7 stycznia 1943 w Nowym Jorku ) – serbski inżynier i wynalazca .

Jest autorem około 300^[1] patentów , głównie rozmaitych urządzeń elektrycznych, z których najsławniejsze to: silnik elektryczny , prądnica prądu przemiennego , autotransformator , dynamo rowerowe , radio , elektrownia wodna , bateria słoneczna , turbina talerzowa , transformator Tesli (rezonansowa cewka wysokonapięciowa) i świetlówka . Nikola Tesla był m.in. twórcą pierwszych urządzeń zdalnie sterowanych drogą radiową. Początkowo za twórcę radia uważano Marconiego , jednak w 1943 Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych przyznał prawa patentowe Tesli^[2]. Rozprawa rozstrzygnęła się po śmierci wynalazcy, przez co powszechnie za twórcę radia uznaje się Marconiego , mimo iż przyznał się on do wykorzystania wcześniejszych prac Tesli w zbudowaniu radia.

Dzieciństwo i młodość w monarchii austro-węgierskiej

Pomnik i dom rodzinny Nikoli Tesli we wsi Smiljan.

Nikola Tesla urodził się w serbskiej rodzinie we wsi Smiljan w Chorwacji , ówcześnie należącej do monarchii austro-węgierskiej . Był synem prawosławnego prezbitera . Jego ojciec chciał, aby również Nikola został księdzem, jednak na skutek nacisku miejscowego nauczyciela, który wystarał się o stypendium dla Nikoli, został on ostatecznie wysłany na studia inżynierskie na politechnikę w Grazu . Na uczelni zwrócił na siebie uwagę profesora elektrotechniki, który pomógł mu podjąć pracę w urzędzie telegraficznym w Budapeszcie . Prawdopodobnie tam Tesla wpadł na pomysł konstrukcji rotacyjnego silnika na prąd przemienny , który jednocześnie mógłby też pełnić rolę prądnicy . Projekt tego wynalazku przesłał do Thomasa A. Edisona , który natychmiast zainteresował się pomysłem i zaprosił Teslę do swojego słynnego laboratorium .

Początek pracy w USA

Edison zaproponował Tesli współpracę – Tesla miał doprowadzić do poprawy wydajności generowania prądu w elektrowniach Thomasa A. Edisona . Obiecał, że jeśli wydajność elektrowni wzrośnie o 50%, Tesla otrzyma 50 000 dolarów nagrody. Wykonanie tego zadania zajęło Tesli około roku, po czym zaproponował Thomasowi Edisonowi przejście w jego elektrowniach na prąd przemienny (działały one wtedy na prąd stały), co pozwoliłoby poprawić ich wydajność o kolejne 50%. Edison z niewyjaśnionych do dzisiaj przyczyn nie lubił prądu przemiennego (być może dlatego, że nie rozumiał rachunku liczb zespolonych , potrzebnego do zrozumienia teorii budowy prądnicy prądu przemiennego^[]) i nie zapłaciwszy Tesli ani grosza, wyrzucił go z pracy. Za Teslą ujęli się jednak inni właściciele Edison Electric Light Company , zwłaszcza John P. Morgan , którzy pomogli mu rozwijać swoje pomysły w ramach specjalnie do tego celu stworzonej firmy Tesla Electric Light Company .

Tesla Electric Light Company i walka o prąd przemienny

W laboratoriach swojej firmy Tesla opracował podstawy generowania i przesyłu prądu przemiennego, które są stosowane do dzisiaj na całym świecie oraz stworzył projekty urządzeń napędzanych bezpośrednio prądem przemiennym, takie jak świetlówka i silnik elektryczny. Następnie z pomocą George'a Westinghouse'a , który był współwłaścicielem Western Union Company, zbudował pierwszą elektrownię prądu przemiennego i linię przesyłową, która zasiliła oparte na świetlówkach oświetlenie wszystkich stacji kolejowych Western Union na północnym wschodzie USA .

Zaskoczony sukcesem Tesli, Edison rozpoczął kampanię na temat rzekomego niebezpieczeństwa stosowania prądu przemiennego. Jednakże fakty mówiły same za siebie i instalacje Tesli zaczęły powoli przejmować rynek produkcji i przesyłu prądu elektrycznego w USA , aż w końcu władze General Electric wymusiły na Tesli sprzedaż patentów na urządzenia prądu przemiennego, a na Edisonie przejście wszystkich jego elektrowni na nowy system. Ostateczny kres elektrowni na prąd stały zapoczątkował kolejny wynalazek Tesli – turbina wodna , która generowała prąd przemienny w oparciu o energię przepływu wody w rzekach.

Radio i przegrana z Marconim

Po opublikowaniu przez Maxwella teorii elektromagnetyzmu Tesla wpadł na pomysł konstrukcji cewki wysokonapięciowej i następnie zauważył że wysyła ona bardzo silne fale elektromagnetyczne . Zaczął pracować nad urządzeniem, które mogłoby te fale odbierać. Początkowo chciał na tej podstawie skonstruować urządzenia do przesyłu prądu elektrycznego bez użycia przewodów, lecz później wpadł na pomysł skonstruowania urządzenia do przesyłu za pomocą tych fal dźwięku. Patent na to urządzenie był gotowy w 1900 roku, jednak ubiegł go w tym o kilka dni Marconi .

Tesla walczył z Marconim o patent na radio , dowodząc, że wynalazek Marconiego stosuje bez jego zgody wcześniej opatentowaną przez Teslę cewkę, ale długie procesowanie się doprowadziło Teslę do bankructwa. Ostatecznie dobił Teslę fakt przyznania Marconiemu nagrody Nobla za skonstruowanie radia, mimo iż korzystał on przy tym z teorii stworzonych przez Teslę. Ironią losu jest to, że ostatecznie odwołanie Tesli w sprawie patentu na radio do sądu najwyższego USA zostało wygrane już po śmierci samego Tesli w 1943 roku.

Początki robotyki i pilot radiowy

Pomnik Tesli niedaleko Wodospadu Niagara

Ostatnim pomysłem Tesli była konstrukcja maszyny, która mogłaby być zdalnie sterowana radiowo i wykonywać rozmaite czynności automatycznie. Najpierw Tesla opatentował pierwszy na świecie pilot radiowy, a następnie stworzył całą grupę urządzeń – maszynę kroczącą, maszynę latającą i maszynę pływającą, którymi mógł sterować zdalnie za pomocą swojego pilota. Kolejnym pomysłem było wmontowanie urządzeń sterujących z pilota do maszyny kroczącej, zaopatrzenie jej w czujniki i wreszcie "puszczenie wolno" – na skutek czego powstał pierwszy na świecie robot .

Wolna energia

Koncepcja wolnej energii była rodzajem obsesji Tesli, który pod koniec życia wykorzystywał każdą wolną chwilę na jej poszukiwanie.

Tesla twierdził: (...)ujarzmiłem promienie kosmiczne i sprawiłem, by służyły jako napęd (...). Ciężko pracowałem nad tym przez ponad 25 lat, a dziś mogę stwierdzić, że się udało. (cytat z 10 lipca 1931 roku z Brooklyn Eagle).

W 1901 opatentował odbiornik wolnej energii nazwany Aparatem do Wykorzystywania Energii Promienistej. Patent odnosi się do słońca jak i innych źródeł energii promienistej, jak promienie kosmiczne.

Próbował także przekształcić jednobiegunową prądnicę Faradaya w urządzenie wolnej energii. W 1889 roku uzyskał patent na maszynę dynamoelektryczną, której konstrukcję – opartą na pomyśle Faradaya – udoskonalił pod względem wydajności przez zmniejszenie oporu i odwrócenie momentu napędowego. Tesla sądził, że jeżeli da się uzyskać moment obrotowy o kierunku zgodnym – a nie przeciwnym – z kierunkiem ruchu, wówczas maszyna stanie się samowystarczalna. Chociaż nie udało mu się tego dokonać, jego ideą i ideą Faradaya zainteresowali się w latach 70. i 80. XX wieku liczni badacze, między innymi Bruce De Palma – wynalazca maszyny N , mimo że już za życia Tesli udowodniono, że tego rodzaju maszyna łamałaby kilka praw fizyki, przede wszystkim zasadę zachowania energii .

Śmierć

Nikola Tesla zmarł 7 stycznia 1943 r. o 22:30 w prawosławne Boże Narodzenie w apartamencie nr 3327 hotelu New Yorker w Nowym Jorku.

Stosunek do brata

Nikola Tesla twierdził, że jego brat (który zginął w młodości na skutek obrażeń po upadku z konia) był znacznie zdolniejszy od niego. Zdaniem Nikoli jego brat był cyt. "intelektualnym gigantem", "uzdolnionym w nadzwyczajnym stopniu". Nikola Tesla twierdził, że w jego mniemaniu on i jego brat odziedziczyli swoje zdolności intelektualne po matce^[3].

Tesla w kulturze popularnej

Książki

• Tesla: Zagubione wynalazki George Trinkaus, Tesla The Lost Inventions, 2007,
• Tesla: Man Out of Time Margaret Cheney, 1981
• The Fantastic Inventions of Nikola Tesla David H. Childress, 1993
• The Complete Patents of Nikola Tesla Jim Glenn, 1994
• Tesla, portret medu maskama, Vladimir Pistalo, 2008 ( serb. )

Filmy o życiu i wynalazkach Tesli

• Nikola Tesla (Jugosławia, serial biograficzny, 1977)
• Tajna Nikole Tesle (Jugosławia, biograficzny, The Secret of Nikola Tesla, 1980)
• Nikola Tesla - The Genius Who Lit The World (USA, dokumentalny, 1994)
• Tesla: Tripping the Light Electric (USA, biograficzny, 2000)
• Tesla: Master of Lightning (USA, dokumentalny, 2000)
• Phenomenon: The Lost Archives odc.14 - The Missing Secrets of Nikola Tesla (USA, serial dokumentalny, 2000)
• Charged: The Life of Nikola Tesla (Wielka Brytania, biograficzny, 2004)
• All About Tesla: The Research (Kanada, dokumentalny, 2007)

Inne

• Tesla jest jednym z bohaterów powieści Christophera Priesta Prestiż (1995). W adaptacji filmowej (2006) w postać tę wcielił się David Bowie .
• Tesla jest również jednym z bohaterów powieści science fiction Jacka Dukaja Lód (2007).
• Osoba wynalazcy została także wykorzystana w kanadyjskim serialu telewizyjnym science fiction Sanctuary nakręconym przez Sci Fi Channel . W postać wynalazcy wcielił się Jonathon Young (2008)
• W grze Dark Void Nikola Tesla występuje jako sprzymierzeniec rasy ludzkiej w bitwie między nimi, a kosmitami.
• Tesla to nazwa samochodu o napędzie elektrycznym .^[4]
• Nikola Tesla (a dokładniej "Tesla") jest nazwą albumu zespołu Silver Rocket , którego głównym motywem przewodnim jest ujęcie niedocenionego geniuszu uczonego (2008).
• Na cześć wynalazcy nazwano jego nazwiskiem jednostkę indukcji magnetycznej .
• Pojawia się w grze Assassin's Creed 2. W dziennikach tzw. Podmiotu 16 (Subject 16) jest on sprzymierzeńcem frakcji zabójców.

Kwestie wątpliwe

• Tesla rzekomo zaprojektował samochód osiągający prędkość 60 mil na godzinę, napędzany silnikiem elektrycznym bez jakiegokolwiek zasilania ^[5].
• Miał być autorem m.in. projektu broni służącej wykrywaniu i niszczeniu samolotów wroga. Tesla pracował ponoć także nad wehikułem czasu, elektryczną łodzią podwodną, samolotem antygrawitacyjnym, powszechnym i bezpłatnym dostępem do energii, aparatem, który mógłby fotografować myśli, bezprzewodową transmisją energii oraz tzw. Promienie śmierci (ang. Death Ray) jego pomysły zostały podobno skonfiskowane przez rząd USA ^[6].

Linki zewnętrzne

• O Tesli i jego patentach ( pol. )
• Muzeum Nikoli Tesli ( ang. )
• Artykuł z "Przekroju" o życiu Tesli i jego wynalazkach ( pol. )
• Tesla's Wardenclyffe Science Center Plaque [1]

Przypisy