Startuj z nami!

www.szkolnictwo.pl

praca, nauka, rozrywka....

mapa polskich szkół
Nauka Nauka
Uczelnie Uczelnie
Mój profil / Znajomi Mój profil/Znajomi
Poczta Poczta/Dokumenty
Przewodnik Przewodnik
Nauka Konkurs
uczelnie

zamów reklamę
zobacz szczegóły
uczelnie

Nowa Ruda

Nowa Ruda

Nowa Ruda
Herb
Herb Nowej Rudy Flaga Nowej Rudy
Województwo dolnośląskie
Powiat kłodzki
Gmina
• rodzaj
Nowa Ruda
miejska
ZałożonoXIII wiek
Prawa miejskie ok. 1434
Burmistrz Tomasz Jacek Kiliński
Powierzchnia 37,05 km²
Ludność (2008)
•  liczba
•  gęstość

23 812[1]
642 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 74
Kod pocztowy 57-400
Tablice rejestracyjne DKL
Położenie na mapie Polski

Nowa Ruda
50°34'45.18″N 16°30'05.25″E / 50.5792167, 16.5014583 Na mapach: 50°34'45.18″N 16°30'05.25″E / 50.5792167, 16.5014583
TERC
( TERYT )
5020108041
Urząd miejski
Rynek 1
57-400 Nowa Ruda
Strona internetowa miasta
Ratusz w Nowej Rudzie
Ulica Podjazdowa

Nowa Ruda ( niem. Neurode, czes. Nová Ruda) – miasto i gmina w województwie dolnośląskim , w powiecie kłodzkim .

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego . Obecnie miasto pełni funkcje ponadgminnego ośrodka administracyjno-edukacyjnego dla mikroregionu noworudzko-radkowskiego.

Według danych z 31 grudnia 2008 miasto liczyło 23 812 mieszkańców.

Spis treści

Położenie

Nowa Ruda położona jest nad rzeką Włodzicą . Miasto położone u podnóża Gór Sowich zamieszkuje ponad 25 tysięcy mieszkańców co czyni je drugim miastem pod względem liczby ludności w powiecie (po Kłodzku), oraz piętnastym w województwie dolnośląskim. Nowa Ruda jest ważnym węzłem komunikacyjnym krzyżują się tutaj trasy wojewódzkie. W mieście znajduje się stacja kolejowa, dworzec autobusowy dzięki czemu można do Nowej Rudy dotrzeć koleją lub autobusami PKSu . Miasto położone jest w Sudetach Środkowych . Podzielone jest na trzy dzielnice: Centrum, Drogosław i Słupiec .

Historia

Nowa Ruda miasto położone w dolinie rzeki Włodzicy swą historią sięga wieku XIII . Miasto założone zostało za czasów kolonizacji niemieckiej pod rządami króla czeskiego Przemysława Otokara II . Panował on w latach 1253 - 1278 . Pierwsza pisana wzmianka o Nowej Rudzie datowana jest na rok 1337 . Od 1352 r. dobra noworudzkie były własnością rodu Donynów. W latach 1350 - 1470 w mieście znacząco rozwinęło się rzemiosło takie jak tkactwo, szewstwo, oraz sukiennictwo. Poskutkowało to nadaniem cechu szewcom noworudzkim w 1404 r. oraz miejskim sukiennikom w roku 1416 . Podczas wojen husyckich miasto było parokrotnie najeżdżane w latach 1427 - 1429 i doszczętnie zniszczone. Odbudowywało się ono długo i powoli na podstawie nowo nadanych praw poprzez rodzinę Donynów, którzy prawa te nadali w 1434 r. Rok ten to także rok w którym po raz pierwszy wzmiankowana była kopalnia węgla kamiennego w mieście. Nowa Ruda w 1472 r. przechodzi pod władanie Jerzego Stillfrieda jednego z rycerzy króla Czech , którym był Jerzy z Podiebradów . Jerzy Stillfried zaślubia także siostrę Donynów – Annę von Donyn. Wiek XVI zapisuje się w historii miasta najazdem hrabiego Bernarda Thurna w 1622 r. Z racji tego iż Bernard I i jego syn Henryk byli orędownikami wyznania protestanckiego miasto zostaje zniszczone w czasie wojny trzydziestoletniej ( 1618 - 1648 ). Uwięzieni Stillfriedowie nawracają się jednak na katolicyzm w efekcie czego uzyskują wolność i ponowne prawo do dóbr noworudzkich. Miasto od 1742 r. zostaje włączone do Państwa Pruskiego na skutek zakupienia ziemi kłodzkiej przez króla Prus Fryderyka II . Stillfriedowie w ciągu następnych lat stali się właścicielami 1/3 obszaru ziemi kłodzkiej. Jednakże w 1810 r. Nowa Ruda wraz z przyległościami przeszła na własność rodziny Magnisów. Pozostali oni właścicielami miasta aż do 1945 r. Wcześniej bo już w 1855 r. Nowa Ruda stała się siedzibą powiatu, który obejmował dwa miasta – Nową Rudę i Radków , oraz 37 osad wiejskich. Miasto rozwijało się gospodarczo. Powstawały nowe zakłady włókiennicze, lecz przede wszystkim rozwijało się intensywnie górnictwo. Powstało wiele kopalni na terenie miasta m.in. kopalnia "Ruben" w Nowej Rudzie, "Johann Baptysta" w Słupcu, "Rudolph" w Przygórzu, oraz "Wenzeslaus" w Ludwikowicach Kłodzkich. Z rokiem 1871 miasto należało do II Rzeszy Niemieckiej . W 1879 r. doprowadzono do miasta kolej z Kłodzka, a w 1880 na stację w Nowej Rudzie wjechał pociąg z Wałbrzycha. Korzystny rozwój gospodarczy przerwał najtragiczniejszy pożar w dziejach miasta który miał miejsce 23 maja 1884 r. Spłonęła wówczas spora część śródmieścia, m.in. rynek i kościół parafialny. Działania wojenne podczas I wojny światowej szczęśliwie ominęły miasto, jednak nastąpiła stagnacja gospodarcza miasta, która pogłębiając się doprowadziła do odebrania statusu miasta powiatowego Nowej Rudzie w roku 1932 . W 1937 r. obchodzono uroczyście 600-lecie miasta, a słynny mieszkaniec miasta – prof. Joseph Wittig wydał obszerną kronikę Nowej Rudy. II wojna światowa , jej zawieruchy, szczęśliwie ominęły miasto nie niszcząc jego zabudowy. Jednak okres ten to czas największej katastrofy górniczej w historii noworudzkiego górnictwa. W kopalni "Ruben" na skutek zawału zginęło 187 górników.

Armia radziecka zajęła miasto bez walki dopiero po kapitulacji Niemiec 8 maja 1945 r. W czerwcu tegoż roku przybyli pierwsi Polacy. Początkowo prowadzone były spory z Czechami o to, do kogo ma należeć ziemia kłodzka. Jednak po ich rozwiązaniu Nowa Ruda znalazła się ostatecznie w granicach Polski i przyjęła obecną nazwę. Wybrano pierwszego polskiego burmistrza, którym został Edward Miernik. Administracja polska dokonała wysiedlenia dotychczasowej ludności miasta do Niemiec; w jej miejsce napływali Polacy z centralnej części kraju oraz przesiedleńcy z Kresów. Pojawili się też polscy górnicy z Francji, oraz Polacy z innych krajów. Spowodowało to trudności integracyjne społeczeństwa Nowej Rudy.

Miasto po wojnie znacznie się rozbudowało. Powstało wiele zakładów przemysłowych dających pracę mieszkańcom, głównie w przemyśle wydobywczym i włókienniczym. Powstawały kopalnie (Kopalnia Węgla Kamiennego "Piast", dawny "Ruben", oraz Kopalnia Węgla Kamiennego "Słupiec", dawniej "Johann Baptysta")2008[]. Wybudowano Zakłady Przemysłu Jedwabniczego "Nowar" oraz oddział Dzierżoniowskich Zakładów Radiowych " Diora ". W 1954 r. Nowa Ruda po raz drugi w swej historii została stolicą powiatu. Do 1975 r., w którym ten status utraciła, była stolicą najmniejszego powiatu w ówczesnym województwie wrocławskim. W 1970 Noworudzianie otrzymali nowy budynek Miejskiego Ośrodka Kultury, w 1972 r. zorganizowano w mieście Festiwal Studentów Szkół Artystycznych, a w 1973 r. Nową Rudę połączono administracyjnie w jeden organizm miejski z sąsiednim miastem Słupiec (który niespełna kilka lat wcześniej uzyskał prawa miejskie ). II połowa lat 70. XX w. to okres kolejnych tragicznych wypadków górniczych. W 1976 r. w KWK "Nowa Ruda" zginęło 17 górników, a w 1979 r. zginęło kolejnych 7 górników. W okresie stanu wojennego w kopalni miał miejsce strajk, który zakończył się aresztowaniami i procesami. Okres transformacji gospodarki nie ominął miasta. Mieszkańcy aktywnie włączyli się w przemiany zachodzące w ich mieście. Kandydaci Komitetu Obywatelskiego uzyskali w czasie pierwszych wolnych wyborów samorządowych wszystkie 28 mandatów w Radzie Miejskiej Nowej Rudy. W 1990 ukazał się pierwszy numer "Gazety Noworudzkiej" oraz podpisano umowę o współpracy partnerskiej z niemieckim miastem Castrop-Rauxel . Rok później z czeskim miastem Broumov i francuskim Wallers-Arenberg podpisano podobne umowy. Transformacja niestety odbiła się głębokim echem na mieście. Skutkiem tego była likwidacja wszystkich większych zakładów w mieście. W 1992 w stan likwidacji postawiona została KWK "Nowa Ruda", w 1994 r. zamknięto także pole "Piast". Pole "Słupiec" działało do 2000 r. kiedy także uległo likwidacji. Los taki spotkał także pozostałe zakłady przemysłowe miasta. W 2001 r. upadły Zakłady Przemysłu Jedwabniczego "Nowar" a nieco wcześniej filia dzierżoniowskiej "Diory". Obecnie bezrobocie jest głównym problemem miasta. W latach 1945 - 1975 Nowa Ruda należała do starego województwa wrocławskiego, lata 1975-1999 to okres przynależności do województwa wałbrzyskiego , a od 1999 r. Nowa Ruda należy do powiatu kłodzkiego, województwa dolnośląskiego.

Zabytki

  • Rynek z Ratuszem z 1884 r. – zaliczany do najładniejszych w Polsce
  • Fontanna z figurą Jana Chrzciciela i Jezusa Chrystusa z 1909 r. na rynku
  • Dom – muzeum Josepha Wittiga – kronikarza Nowej Rudy.
  • Muzeum Górnictwa z podziemną trasą i kolejką górniczą.
  • Kościółek ( sanktuarium Matki Bożej Bolesnej ) i wieża widokowa na Górze Wszystkich Świętych (dziel. Słupiec)
  • Kościół pod wezwaniem św. Mikołaja (z okazałymi murami oporowymi i schodami od strony ul. Fredry)
  • Kościół św. Barbary w Drogosławiu (dzielnica Nowej Rudy)
  • Barokowa Kaplica Loretańska z lat 1765 - 1768 r. (ul. Cmentarna)
  • Dawny zbór ewangelicki wybudowany w latach 1866 - 1868 (obecnie kościół pw. Bożego Ciała, ul. Kolejowa)
  • Wiadukt kamienny w ciągu ul. Piłsudskiego, nad ul. Podjazdową (jeden z najstarszych na Dolnym Śląsku)
  • Domy Tkaczy z podcieniami nad Włodzicą z XVIII w. (ul. Nadrzeczna)
  • Zamek Stillfriedów z XIV w.
  • Most kolejowy wzniesiony w latach 1879 - 1880
  • Kościół św. Anny z 1644 r.
  • Kościół Podwyższenia św. Krzyża z przełomu XIII/XIV w.
  • Kościół Wniebowzięcia NMP z XVI w.
  • Figura św. Jana Nepomucena
  • Kamienice mieszczańskie

Inne ciekawe miejsca

  • Samolot MiG-21 z licytacji WOŚP (ustawiony obok stacji paliw Orlenu, pomiędzy dzielnicami Centrum i Słupiec)
  • Kompleks Sportowy-Rekreacyjny CTS w dzielnicy Słupiec (hala widowiskowo-sportowa, boiska, korty tenisowe, AQUA Centrum – basen z szeregiem atrakcji)

Latem warto zwiedzić okolice:

Zimą można wybrać się na narty do pobliskich ośrodków narciarskich:

Kultura

Nowa Ruda jest centrum kulturalnym dla okolicznych miejscowości i gmin. W mieście działa Miejski Ośrodek Kultury, kino, Miejska Biblioteka Publiczna w Nowej Rudzie, Noworudzki Klub Literacki Ogma , działają dwa muzea: Górnictwa i Josepha Wittiga. Organizowane są imprezy zarówno plenerowe jak i salowe z zakresu teatru, muzyki, czy tańca.

Miejski Ośrodek Kultury

W Nowej Rudzie życie kulturalne toczy się głównie wokół Miejskiego Ośrodka Kultury którego początki sięgają 1971 r. MOK organizuje wiele imprez kulturalno-rozrywkowych, festynów, prowadzi zajęcia z dziedziny plastyki, muzyki, czy teatru. Ośrodek dysponuje dwiema salami. Jedną większą na 360 miejsc, która jest jednocześnie salą kinową. Prowadzone tutaj Kino MOK wyświetla seanse filmowe dla mieszkańców miasta i nie tylko. Druga sala, mniejsza, może pomieścić około 200 widzów. Używana jest podczas imprez estradowych, teatralnych i muzycznych licznie organizowanych w Nowej Rudzie. Spośród najważniejszych imprez organizowanych w mieście wyróżniają się:

  • Międzynarodowe Noworudzkie Spotkania z Folklorem
  • Dni Nowej Rudy
  • Turniej Tańca Towarzyskiego
  • Noworudzki Filmowy Zawrót Głowy
  • Dni Japonii

Miejska Biblioteka Publiczna

Historia Miejska Biblioteka Publiczna w Nowej Rudzie sięga 1949 r. Biblioteka dysponuje pokaźnym księgozbiorem w którym znajduje się ponad 130 tysięcy woluminów. Biblioteka prenumeruje około 70 tytułów czasopism i gazet. Uzupełnieniem tychże zasobów są zbiory audiowizualne w którym znajduje się ponad 2,5 tysiąca pozycji. Biblioteka jest współorganizatorem kilku imprez a mianowicie:

Przy Miejskiej Bibliotece Publicznej w Nowej Rudzie działa Noworudzki Klub Literacki Ogma , który patronuje i zrzesza lokalnych poetów i twórców. Wydawane są tomiki poezji oraz antologia poetycka.

Szkolnictwo

W Nowej Rudzie znajdują się następujące placówki edukacyjne:

  • Polsko-Czeska Wyższa Szkoła Biznesu i Sportu Collegium Glacense
  • Zespół Szkół Ogólnokształcących im. Henryka Sienkiewicza w Nowej Rudzie
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Nowej Rudzie
  • Centrum Szkoleniowo-Usługowe KaeRtur – Niepubliczna Placówka Kształcenia Ustawicznego, Niepubliczna Placówka Doskonalenia Nauczycieli
  • Powiatowe Centrum Doradztwa i Poradnictwa Psychologiczno-Pedagogicznego w Kłodzku – Biblioteka Pedagogiczna w Nowej Rudzie
  • Centrum Kształcenia Profesja - Szkoła niepubliczna zaoczna

Kościoły

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

Opieka zdrowotna

  • W Nowej Rudzie istnieje Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej (organem założycielskim zakładu jest Starostwo Powiatowe w Kłodzku) Zakład posiada 2 przychodnie rejonowe na terenie miasta (dzielnica Centrum i Drogosław) , Ośrodek Zdrowia w Jugowie, Ośrodek Zdrowia w Bożkowie, oraz Szpital Rejonowy w skład którego wchodzą działy Wewnętrzny "A", Wewnętrzny "B", Pediatryczny, Zakład Opiekuńczo Leczniczy w Nowej Rudzie, Centralne Laboratorium Analityczne.
  • W Nowej Rudzie znajdują się również przychodnie niepubliczne: Lekarska Spółdzielnia Specjalistyczna "EVITA" (3 przychodnie w dzielnicach: Centrum, Słupiec, Drogosław), Centrum Medyczne EUROMED NZOZ, NZOZ "Zdrowie", Przychodnia specj. "Optomet".
  • W dzielnicy Centrum przy ul. Krańcowej zlokalizowana jest Podstacja Pogotowia Ratunkowego. Podstacja swoim zasięgiem obejmuje gminy: Nowa Ruda (Miasto), Nowa Ruda, Radków.

Sport i rekreacja

  • Klub Sportowy Piast, ul. Sportowa 1
  • Centrum Turystyczno-Sportowe Spółka z o.o., ul. Kłodzka 16
  • Hala Widowiskowo-Sportowa, ul. Kłodzka 16
  • "Aqua Centrum", ul. Kłodzka 16
  • Górska Turystyka Konna OVERO Stefan Kobak, ul. Nowa Osada 5
  • Stajnia Pod Lasem Janusz Cembryło, ul. Ugory 11
  • Korty tenisowe, ul. Kłodzka (przy Hali Sportowej) oraz ul. Łużycka

Gospodarka

W Nowej Rudzie wydobywany był węgiel kamienny . Kopalnia Węgla Kamiennego Nowa Ruda została zamknięta w ramach restrukturyzacji górnictwa . W Słupcu pracuje odkrywkowa kopalnia gabrakamieniołom .

Sąsiednie gminy

Nowa Ruda , Radków , Bielawa , Pieszyce , Głuszyca , Stoszowice , Kłodzko

Transport

Drogi Wojewódzkie

Drogi Lokalne

Ścisłe centrum miasta ominąć można nowo wybudowaną obwodnicą. Dotychczas wybudowany został I oraz II etap. Do zrealizowania pozostał jeszcze III etap.

Kolej

Przewozy osobowe obsługuje spółka Koleje Dolnośląskie SA .

Połączenia kolejowe:

  • Wałbrzych Główny,
  • Kłodzko Główne,
  • Międzylesie,
  • Bystrzyca Kłodzka,
  • Zielona Góra (sezonowo),
  • Szczecin Główny (sezonowo),
  • Jelenia Góra (sezonowo),

Miasta partnerskie

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002[2] Nowa Ruda ma obszar 37,04 km², w tym:

  • użytki rolne: 61%
  • użytki leśne: 17%

Miasto stanowi 2,25% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004[3]:

OpisOgółemKobietyMężczyźni
jednostkaosób %osób %osób %
populacja24 69710012 86352,111 83447,9
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
666,8347,3319,5

Ludność - podział na dzielnice:

  • Nowa Ruda – Centrum — 10528
  • Nowa Ruda – Słupiec — 10893
  • Nowa Ruda – Drogosław — 3819[4]

Liczba ludności na osiedlach mieszkaniowych:

  • Osiedle Wojska Polskiego — 3679
  • Osiedle XXX-lecia — 1897
  • Osiedle Piastowskie — 1637[4]

Według danych z roku 2002[5] średni dochód na mieszkańca wynosił 1236,49 zł.

Zobacz też

Media

  • Twój Przyjaciel Domu
  • Gazeta Noworudzka
  • Telewizja Sudecka
  • Wiadomości Gospodarcze
  • NowaRuda24.pl– radiowy klimat Nowej Rudy, radio internetowe działające przy serwisie informacyjnym.

Znane osoby związane z miastem

  • Teresa Bazała (ur. 1955) – polski polityk, poseł
  • January Brunov (ur. 1964) – polski aktor
  • Joseph Ebers (1845-1923) – niemiecki architekt
  • Franz Eckert (1852-1916) – niemiecki kompozytor, współtwórca hymnu państwowego Japonii oraz hymnu Cesarstwa Koreańskiego

Przypisy

  1. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym
  2. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset ( pol. ). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
  3. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast ( pol. ). GUS . [dostęp 2010-09-14].
  4. 4,0 4,1 Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego w Nowej Rudzie, 22 marca 2007
  5. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset ( pol. ). regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].

Linki zewnętrzne


Inne hasła zawierające informacje o "Nowa Ruda":

II wiek ...

Brescia ...

Xiamen ...

Linz ...

1972 ...

Parafia mariawicka w Kownie ...

Zamek w Kownie ...

1884 Polsce 6 stycznia – ukazał się pierwszy numer gazety " Dziennik Łódzki ". 23 maja – Nowa Ruda : pożar zniszczył większą część miasta. Lipiec – Stanisław Kunicki aresztowany i ...

Nowa Polityka Ekonomiczna ...

Nowa Anglia ...


Inne lekcje zawierające informacje o "Nowa Ruda":

202 System wersalski. Europa po I Wojnie Światowej (plansza 10) ...

010c. Rzym (plansza 12) ...

215b Działania zbrojne w latach 1941-1945 (plansza 11) ...





Zachodniopomorskie Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Mazowieckie Lubelskie Kujawsko-Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Łódzkie Świętokrzyskie Podkarpackie Małopolskie Śląskie Opolskie Dolnośląskie