Ogród zoologiczny, zoo – urządzony i zagospodarowany teren wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nim związanymi, gdzie są przetrzymywane oraz eksponowane publicznie przez co najmniej 7 dni w roku, żywe zwierzęta gatunków dziko występujących, z wyjątkiem:
- cyrków;
- sklepów ze zwierzętami;
- miejsc, w których eksponowanych jest publicznie nie więcej niż 15 gatunków tych zwierząt i łącznie nie więcej niż 50 gadów, ptaków i ssaków.[1]
Prawie taka sama definicja zawarta jest w artykule drugim Dyrektywy Rady 1999/22/WE z dnia 29 marca 1999 r.:
„
Do celów niniejszej dyrektywy "ogrody zoologiczne" oznaczają wszelkie stałe instytucje, gdzie zwierzęta dzikich gatunków przetrzymywane są w celach pokazywania ich publiczności przez 7 lub więcej dni w roku, z wyjątkiem cyrków, sklepów ze zwierzętami oraz instytucji wyłączonych z obowiązku spełniania wymagań niniejszej dyrektywy w związku z faktem, że nie pokazują one publiczności znacznej liczby zwierząt lub gatunków, i że wyłączenie takie nie będzie zagrażać celom niniejszej dyrektywy.
”
— Dyrektywa Rady 1999/22/WE z dnia 29 marca 1999 r.
Ogród zoologiczny ma pełnić przede wszystkim rolę
edukacyjną
i
rekreacyjną
, jednakże nowoczesne placówki tego typu zazwyczaj mają też bazę naukową potrzebną do systematycznych badań nad hodowanymi
gatunkami
. Ogrody
zoologiczne
mogą odgrywać pewną rolę w zachowaniu
gatunków
, które wyginęły w warunkach naturalnych lub są na granicy wyginięcia, przykładem może być proces przywracania przyrodzie
żubra
,
konia Przewalskiego
czy
jelenia milu
.
Historia
Ogrody zoologiczne mają długą historię, sięgającą starożytności. Już 2000 lat p.n.e. znane były w
Chinach
,
Egipcie
i
Asyrii
, stanowiąc zwykle rozrywkę i obiekt dumy władców, podobnie zresztą jak w
wiekach średnich
i późniejszych. Taki zwierzyniec miał też w
Polsce
król
Jan III Sobieski
. Usytuowany był w
Wilanowie
na
Morysinie
i trzymano w nim wiele gatunków egzotycznych.
Menażerie czy objazdowe zwierzyńce organizowano też w celach zarobkowych. Zwierzęta wożono i pokazywano zwykle tak długo, aż padały z przemęczenia i złych warunków w ciasnych klatkach. W
XIX wieku
powstało w
Warszawie
kilka prywatnych zwierzyńców, ale przestawały istnieć po "wyczerpaniu" zasobów, czyli po śmierci najbardziej atrakcyjnych okazów.
Pierwszym nowożytnym ogrodem zoologicznym o charakterze edukacyjnym był ogród zoologiczny otwarty w
1726
roku przy
paryskim
ogrodzie botanicznym
Jardin des Plantes. Sukces tego przedsięwzięcia sprawił, że ogrody zoologiczne miały wkrótce również inne duże
miasta
:
Początkowo, zgodnie z doświadczeniami objazdowych menażerii, zwierzęta trzymano w ciasnych klatkach, co bardzo odbijało się na ich zdrowiu i możliwościach
rozrodu
. Z czasem dyrektorzy ogrodów zoologicznych zdali sobie sprawę, że jednym z warunków sukcesu hodowlanego jest zapewnienie zwierzętom lepszych warunków: większych wybiegów i możliwości "ukrycia" przed oczami zwiedzających.
Ogrody zoologiczne w Polsce
Najstarszym ogrodem zoologicznym na ziemiach polskich jest
Ogród Zoobotaniczny w Toruniu
. Został założony w
1797
roku z inicjatywy
botanika
i doktora medycyny Johanna Gottlieba Schultza. Początkowo działał jako Ogród Botaniczny z niewielką, stale rozbudowywaną częścią zoologiczną.
Najstarszym ogrodem stricte zoologicznym jest
Ogród Zoologiczny we Wrocławiu
założony w
1865
i przejęty w
1945
przez Polaków.
W Polsce jednym z pierwszych zwierzyńców z prawdziwego zdarzenia był prywatny zwierzyniec S.K. Pietruskiego otwarty w
1833
roku w Podhorodcach. Innym wiekowym ogrodem jest
Ogród Zoologiczny w Poznaniu
, założony w
1874
, formalnie zarejestrowany w
1875
.[2][3].
Ogród w Gdańsku-Oliwie
jest największą placówką tego typu w kraju. Zajmuje powierzchnię 136 ha. Drugi pod względem wielkości
ogród zoologiczny w Poznaniu (nowy)
, zajmuje powierzchnię 117 ha.
Ideę ochrony gatunków poprzez działalność ogrodów zoologicznych na terenie Polski propagowali po
II wojnie światowej
m.in.
Hanna
i
Antoni Gucwińscy
, którzy na antenie
telewizji polskiej
prowadzili popularny program
Z kamerą wśród zwierząt
.
Najbardziej liczące się ogrody zoologiczne z całej Europy skupia
Europejskie Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów
(EAZA). W
Polsce
do EAZA należy 10 ogrodów, spełniających normy i wymogi EAZA - w
Poznaniu
,
Toruniu
,
Wrocławiu
,
Płocku
,
Warszawie
,
Opolu
,
Gdańsku
,
Łodzi
,
Krakowie
i
Chorzowie
. Istnieje także ogród zoologiczny w
Bydgoszczy
, (Ogród Fauny Polskiej),który jest jedynym zoo w Polsce ukierunkowanym głownie na ekspozycję krajową.Eksponowane są tam również zwierzęta egzotyczne.
Zobacz też
Przypisy
