Okrytonasienne
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Nadgromada	rośliny nasienne
Gromada	okrytonasienne
Nazwa systematyczna
Magnoliophyta
Cronquist, Takht. & Zimmerm. ex Reveal 1996

Przekrój przez owoc pestkowca ( brzoskwinię )

Okrytonasienne, okrytozalążkowe (Magnoliophyta; syn. Angiospermae) – grupa ( klad ) roślin naczyniowych pochodzących od wspólnego przodka żyjącego prawdopodobnie w okresie karbonu (350-275 mln lat temu) i stanowiących siostrzaną linię rozwojową w stosunku do nagonasiennych ^[1]. Okrytonasienne charakteryzują się zredukowanym gametofitem oraz brakiem rodni i plemni . Sporofity są pokaźne, a kwiat jest często obupłciowy. Części wytwarzające gamety to słupki i pręciki . Słupki powstają ze zrośniętych owocolistków . Pręciki zbudowane są z nitki i główki. W główce występują najczęściej 2 pylniki . W pylnikach powstają mikrozarodniki, z których następnie rozwijają się ziarna pyłku , które wytwarzają tzw. jądra plemnikowe (nieruchome plemniki).

W różnych systemach klasyfikacyjnych grupa zajmuje różną pozycję, przy czym najczęściej wyróżniana jest w randze gromady (np. system Cronquista z 1981, Takhtajana z 1997, Reveala z 1999). Od końca XX wieku, wraz z rozwojem wiedzy o filogenezie roślin obserwować można unikanie stosowania rang systematycznych dla tak dużych kladów roślin i rozwój nazewnictwa filogenetycznego, bazującego na PhyloCode . Dla okrytonasiennych jako kladu zaproponowano nazwę Angiospermae Lindley 1830 (z dwóch najbardziej rozpowszechnionych i łatwo identyfikowalnych terminów naukowych, ten nie posiada końcówki wskazującej na kategorię systematyczną ^[2].

Liczbę gatunków roślin okrytonasiennych szacuje się na ok. 300 tys.^[3]

Zapłodnienie

Zapłodnienie odbywa się z udziałem dwóch komórek plemnikowych (pozostałości po plemnikach zredukowanych do samych jąder komórkowych, bez organu ruchu) w wyniku czego powstaje:

• zygota , która następnie rozwija się w zarodek,
• bielmo zawierające substancje odżywcze.

Bielmo wytwarza substancje odżywcze, które gromadzą się w liściach zarodkowych ( liścieniach ).

Rozwój

Równocześnie tkanki zalążka przekształcają się w okrywy osłaniające zarodek i tak powstaje nasiono. Owoc również ma znaczenie ochronne, poza tym pomaga w rozsiewaniu nasion.

Systematyka

Systemy klasyfikacji roślin okrytonasiennych powstawały i były zmieniane wielokrotnie w ciągu minionych dwóch wieków. Podejmowane przez różnych taksonomów próby ustalenia pokrewieństwa na bazie podobieństw morfologicznych, anatomicznych i biochemicznych owocowały powstawaniem stale zmienianych koncepcji. Największą popularność zdobywały w swoim czasie systemy Englera (1924), później Cronquista (1968, 1981). Systematyka okrytonasiennych (podobnie jak i innych organizmów) uległa znacznym przeobrażeniom po zastosowaniu nowych metod i dołączeniu do analiz ww. danych także wyników badań molekularnych (zwłaszcza nad DNA chloroplastowym ). W 1993 opublikowana została praca 42 badaczy przedstawiająca filogenezę wszystkich roślin nasiennych ^[4]. W miarę jak ukazywały się kolejne publikacje wyjaśniające relacje filogenetyczne między różnymi grupami roślin, powstawały kolejne autorskie systemy klasyfikacyjne (np. aktualizowany system Takhtajana oraz system Reveala ). W końcu lat 90. XX wieku taksonomowie z wielu ośrodków akademickich połączyli siły tworząc grupę ( ang . Angiosperm Phylogeny Group ) zajmującą się wspólnie tworzeniem systemu okrytonasiennych. Pierwszy system opublikowany został przez tę grupę w 1998 r. ( system APG I ), kolejny w 2003 r. ( system APG II ), ostatni zaś w 2009 r. ( system APG III ). Kolejne wersje systemów APG są najczęściej używanymi systemami klasyfikacji okrytonasiennych^[5].

Ważniejsze systemy okrytonasiennych w porządku chronologicznym:

• system de Candolle'a ( A. P. de Candolle , 1819)
• system Eichlera (August Eichler, Syllabus der Vorlesungen über Phanerogamenkunde, 1883)
• system Englera ( Adolf Engler , Syllabus der Pflanzenfamilien, 1924)
• system Hutchinsona (John Hutchison, 1926–1934, The families of flowering plants, arranged according to a new system based on their probable phylogeny)
• system Wettsteina (Richard Wettstein, Handbuch der Systematischen Botanik, 1935)
• system Takhtajana ( Armen Takhtajan , 1966, 1980, 1997)
• system Dahlgrena (Rolf Dahlgren, 1975, 1980, 1983, 1985, 1989)
• system Cronquista ( Arthur Cronquist , 1981)
• system Kubitzkiego (Klaus Kubitzki, 1990-)
• system Thorne'a (Robert F. Thorne, 1992, 2000)
• system Reveala ( James L. Reveal , 1999)
• system APG I ( Angiosperm Phylogeny Group , 1998)
• system APG II (Angiosperm Phylogeny Group, 2003)
• system APG III (Angiosperm Phylogeny Group, 2009)

System APG III (2009)

System opracowany kolektywnie przez taksonomów tworzących zespół Angiosperm Phylogeny Group (APG) na podstawie kompleksowych informacji taksonomicznych, w szczególności uwzględniających wyniki badań molekularnych. Grupuje okrytozalążkowe w monofiletyczne klady , z zachowaniem podziału funkcyjnego i nazewnictwa taksonów w randze rzędów i rodzin. System jest kontynuacją dawniejszych wersji ( APG I z 1998 i APG II z 2003), będącą skutkiem postępu w badaniach filogenetycznych. Niezależnie od pojawiających się co kilka lat kolejnych wersji systemu, niektórzy członkowie APG publikują regularnie aktualizowane koncepcje systematyczne (np. Angiosperm Phylogeny Website ). Zgodnie z aktualną wiedzą podział filogenetyczny okrytonasiennych jest następujący^[1]:

Systemy Reveala (1993–1999, 2008)

W systemie publikowanym przez Jamesa Reveala w latach 1994-1999 rośliny okrytonasienne podzielone zostały na 5 klas:

• Gromada: Magnoliophyta Cronquist, Takht. & Zimmerm. ex Reveal, Phytologia 79: 70 1996 (syn. Angiospermophyta, Anthophyta) – okrytonasienne, okrytozalążkowe
  • Podgromada: Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, Phytologia 79: 70 1996
    • Klasa: Liliopsida Brongn., Enum. Pl. Mus. Paris: xv, 17 1843 (jednoliścienne)
    • Klasa: Magnoliopsida Brongn., Enum. Pl. Mus. Paris: xxvi, 95 1843
    • Klasa: Piperopsida Bartl., Ord. Nat. Pl.: 78, 83 1830
    • Klasa: Ranunculopsida Brongn., Enum. Pl. Mus. Paris: xxvi, 96 1843
    • Klasa: Rosopsida Batsch, Dispos. Gen. Pl. Jenens.: 28 1788

W systemie opublikowanym w 2008 r. Reveal w znacznym stopniu dokonał adoptacji do systemu rang systematycznych kladogram systemu APG II i podzielił klasę okrytonasiennych na 12 podklas^[6].

System Cronquista (1981)

Popularny w końcu XX wieku system tradycyjnie dzielił rośliny okrytonasienne na dwie klasy w zależności od liczby liścieni w zarodku, podobnie jak czynili systematycy od końca XVIII wieku (system de Jussieu, 1789):

• Klasa: Magnoliopsida Brongn. 1843 – dwuliścienne
• Klasa: Liliopsida Scop. 1760 – jednoliścienne

Znaczenie

Ta sekcja jest . Jeśli możesz, .

• Kształtują warunki życia na Ziemi. Wytwarzają tlen i pochłaniają dwutlenek węgla. Chronią glebę przed erozją i kształtują klimat w skali lokalnej i globalnej.
• W warunkach naturalnych stanowią początkowe ogniwo w łańcuchach pokarmowych i są podstawą żywienia człowieka . Są źródłem pokarmu – bezpośrednim, na przykład ziarna zbóż , owoce i warzywa, lub pośrednim, jako pasza dla zwierząt hodowlanych. Używane są jako przyprawy, służą do otrzymywania olejów i alkoholi .
• Wiele surowców pochodzenia roślinnego wykorzystywanych jest do rozmaitych celów w gospodarce człowieka. Do najważniejszych należy surowiec drzewny , z którego wytwarzane są deski , sklejki , papier , tektura , gaz drzewny , węgiel drzewny , dziegieć , garbniki , żywice . Poza tym wykorzystuje się włókna roślinne, kauczuk naturalny , gutaperkę , barwniki , olejki eteryczne .
• Wiele gatunków służy jako rośliny ozdobne , posiadają istotne znaczenie kulturowe, obecne są w sztuce , religii i obyczajach . Używane są do wyrażania uczuć (kwiaty, bukiety, stroiki).
• Dostarczają również substancji leczniczych , stosowanych w kosmetyce oraz używek .
• Niektóre gatunki roślin np. pieprz , majeranek , tymianek , wanilia , cynamon oraz imbir , stosuje się również jako przyprawy .

Okres istnienia

Przypisy