Oldenburgowie – dynastia pochodzenia niemieckiego, panująca w Oldenburgu , księstwach Holsztynu (niem. Holstein) oraz krajach skandynawskich Danii , Norwegii i Szwecji . Boczne linie panowały także w Rosji (pod nazwą poprzedniej dynastii Romanowów ) oraz w Grecji . Przedstawicielem tej dynastii jest także Filip Mountbatten, książę-małżonek brytyjskiej królowej Elżbiety II

Dzieje

Założycielem dynastii był Egilmar I (zm. 1108 r.). Jego wnuk Chrystian (zm. 1167 r.) był pierwszym hrabią Oldenburga.

Linia główna

W 1448 r. hrabia Chrystian VI (zm. 1481 r.) został królem Danii i Norwegii jako Chrystian I . Hrabstwo Oldenburga przejął jego młodszy brat Gerhard VI (zm. 1500 r.). Linia od niego się wywodząca wygasła w 1667 r., a Oldenburg przejęli królowie Danii.

Oldenburgowie z głównej linii (potomkowie Chrystiana I) panowali również w Szwecji w latach 1497 - 1521 (z przerwami). Ostatecznie tron w Sztokholmie utracili na rzecz Wazów . W latach 1667 - 1773 rządzili w hrabstwie Oldenburga. W 1814 r. utracili Norwegię na rzecz Szwecji.

Główna linia Oldenburgów wygasła w 1863 r. na królu Fryderyku VII . Tron duński przeszedł na młodszą linię Holstein-Sondenburg-Glücksburg

Linia Schleswig -Holstein-Sonderburg

Młodsza linia dynastii wywodząca się od ks. Jana (właśc. Hans, zm. 1622 r.), młodszego syna króla Danii i Norwegii Chrystiana III . W XVI i XVII w. podzieliła się na wiele gałęzi, m.in.: Holstein-Franzhagen (wygasła w 1709 r.); Holstein-Sonderburg-Beck; Holstein-Wiesenburg (wygasła 1744 r.); Holstein-Norburg (wygasła 1688 r.); Holstein-Glücksburg (wygasła 1779 r.); Holstein-Plön (wygasła 1761 r.).

Książę Fryderyk z linii Holstein-Sonderburg-Augustenburg w 1863 r. przyjął tytuł księcia Schleswig-Holstein. Jego syn Ernst Günther został pozbawiony tronu w 1918 r. Linia ta wygasła w 1931 r. ze śmiercią księcia Alberta.

Wilhelm (zm. 1831 r.) ks. Holstein-Sondenburg-Beck w 1825 r. otrzymał tytuł księcia Glücksburg. Książę Fryderyk Ferdynand (zm. 1934 r.) został pozbawiony tronu w 1918 r. W 1931 r. po śmierci księcia Alberta przyjął tytuł księcia Schleswig-Holstein. Od 1980 r. dziedzicem tytułu jest jego prawnuk książę Krzysztof (ur. 1949 r.).

W Danii - Jeden z młodszych synów ww. Wilhelma został w 1863 r. królem Danii jako Chrystian IX (zm. 1906 r.). W 1953 r. na podstawie referendum zmieniono sukcesje tronu duńskiego i dziedziczką korony po Fryderyku IX uznano jego najstarsza córkę, która jako Małgorzata II Glücksburg (ur. 1940 roku.) panuje w Danii od 1972 roku.

W Norwegii - W 1905 roku na tron norweski po rozwiązaniu unii ze Szwecją został powołany młodszy syn króla Danii, Fryderyka VIII , książę Karol Glücksburg. Został królem Norwegii jako Haakon VII (zm. 1957 roku). Obecnie, od 1991 roku, panującym jest jego wnuk, Harald V (ur. 1937 roku).

W Grecji - Młodszy syn Chrystiana IX, książę Wilhelm Glücksburg, został powołany na tron grecki i jako Jerzy I (zm. 1913 r.) przyjął tytuł króla Hellenów. Ostatnim królem w Atenach w latach 1964 - 1973 był Konstantyn II (ur. 1940 roku). Po przewrocie został wygnany i obecnie mieszka w Anglii.

W Wielkiej Brytanii - Z linii greckiej pochodzi również Filip Mountbatten, książę Edynburga , książę-małżonek Elżbiety II , królowej Wielkiej Brytanii. Jego ojcem był książę grecki Andrzej Glücksburg (zm. 1944 r.), młodszy syn króla greckiego Jerzego I Glücksburga. Nazwisko jednak przyjął po matce, Alicji Battenberg, której rodzina (w czasie I wojny światowej zmienili nazwisko na Mountbatten) była spokrewniona z królową Wiktorią Hanowerską . Obecny książę Walii, Karol Mountbatten-Windsor , będzie faktycznie reprezentował na tronie brytyjskim dynastię Oldenburgów, choć zostanie utrzymane nazwisko poprzedniej dynastii – Mountbatten- Windsor .

Linia Holstein -Gottorp

Młodsza linia dynastii wywodząca się od Adolfa (zm. 1586 r.), młodszego brata króla Chrystiana II . W XVIII w. podzieliła się na kilka gałęzi.

W 1751 r. książę Adolf Fryderyk (zm. 1771 r.) zasiadł na tronie Szwecji. Ostatni z tej linii król Karol XIII (zm. 1818 r.) zasiadł w 1814 r. na tronie Norwegii. Jego następcą został napoleoński marszałek Jan Baptysta Bernadotte , który założył nową dynastię. Po koronacji przyjął imię Karola XIV . Linia szwedzka wygasła w 1877 r. na Gustawie księciu Vasa.

Młodszy brat króla szwedzkiego Adolfa Fryderyka, Fryderyk August (zm. 1785 r.) w 1773 r. otrzymał od króla Danii i Norwegii Chrystiana VII hrabstwo Oldenburga. W 1777 r. przyjął tytuł księcia. Książę August (zm. 1853 r.) w 1829 r. ogłosił się wielkim księciem. W 1918 r. wielki książę Fryderyk August (zm. 1931 r.) utracił tron oldenburski. Od 1970 r. dziedzicem tytułu wielkiego księcia Oldenburga jest Antoni Günter (ur. 1923 r.).

Linia Holstein-Gottorp-Romanow

W 1762 r. książę Holsztynu Karol Piotr Ulryk zasiadł na tronie imperatorów Rosji jako Piotr III Romanow . Po okresie panowania jego żony Katarzyny II ( 1762 - 1796 ), jego potomkowie zasiadali na tronie rosyjskim do 1917 r. Utrzymali nazwisko poprzedniej dynastii, tzn. Romanow .

Car Aleksander I Pawłowicz w wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego w 1815 r. przejął od Fryderyka Augusta tytuł króla Polski. Dynastia Holstein-Gottorp-Romanowow została zdetronizowana przez polski Sejm po powstaniu listopadowym w 1830 r. Po wygranej wojnie polsko-rosyjskiej 1831 r. carowie uzurpowali tytuł króla Polski, ale przestali koronować się w Warszawie . Ostatecznie abdykowali z tronu Polski w roku 1916.

Ostatni car Mikołaj II Romanow został zmuszony do abdykacji w 1917 r. Zginął rok później. Współcześnie dziedziczką tytułu Imperatora Wszechrusi jest Maria I (ur. 1953 r.)

Podziały dynastyczne

• 1143 – podział ziem Egilmara na:
  • Oldenburg;
  • Wildeshausen.
• 1199 – podział hrabstwa Wildeshausen na:
  • Wildeshausen;
  • Bruchhausen.
• 1234 – podział Bruchhausen na:
  • Neu-Bruchhausen;
  • Alt-Bruchhausen.
• 1252 – podział hrabstwa Oldenburga na:
  • Oldenburg;
  • Delmenhorst.
• 1270 – wygaśniecie linii na Wildeshausen. Hrabstwo przeszło pod władzę Bremy.
• 1301 - 1305 – po wygaśnięciu linii z Oldenburga, jej ziemie przejęła linia z Delmenhorst. Nowy podział na:
  • Oldenburg;
  • Delmenhorst.
• 1338 - 1370 – wygaśnięcie linii z Neu- i Alt-Bruchhausen. Ich ziemie sprzedane Hoya.
• 1440 – po śmierci hrabiego Dytryka VI podział ziem między jego synów:
  • Chrystian;
  • Gerharda VI otrzymał Oldenburg.
  • Maurycy V otrzymał Delmenhorst
• 1444 – wygaśnięcie linii z Delmenhorst, jej ziemie dziedziczą hrabiowie Oldenburga.
• 1448 – Chrystian VI został królem Danii i Norwegii, jako Chrystian I.
• 1460 – Chrystian I, odziedziczył księstwo Szlwezwiku (Schleswig) i hrabstwo Holsztynu (Holstein).
• 1483 – Po wygaśnięciu linii z Delmenhorst, jej ziemie przejmują hrabiowie z Oldenburga.
• 1523 – król Fryderyk I przekazał młodszemu synowi Adolfowi (zm. 1586) księstwo Holstein-Gottorp.
• 1559 – król Fryderyk II przekazał młodszemu bratu Janowi księstwo Schleswig-Holstein-Sonderburg.
• 1577 – podział hrabstwa Oldenburga na:
  • Oldenburg;
  • Delmenhorst.
• 1622 – po śmierci Jana księcia Schleswig-Holstein-Sondernburg, podział dziedzictwa między jego synów:
  • Aleksander przejął Sondenburg;
  • Fryderyk otrzymał Norburg;
  • Filip otrzymał Glücksburg;
  • Joachim Ernest I otrzymał Plön.
• 1627 – po śmierci Aleksandra księcia Schleswig-Holstein-Sondenburg podział ziem między jego synów:
  • Jan Chrystian otrzymał Franzhagen;
  • Ernest Günter otrzymał Augustenburg;
  • August Filip otrzymał Beck;
  • Wilhelm Ludwik otrzymał Wiesenburg.
• 1647 – po wygaśnięciu linii z Delmenhorst, jej ziemie odziedziczyli hrabiowie Oldenburga.
• 1667 – wygasła linia hrabiów Oldenburga. Hrabstwo przeszło pod władzę królów Danii i Norwegii.
• 1688 – wygasła linia z Norburga. Jej ziemie przejęła linia z Plön.
• 1708 – wygasła linia z Franzahgen. Jej ziemie odziedziczyła linia z Augustenburga.
• 1729 – wygasła linia z Plön. Jej ziemie przejęła Dania.
• 1744 – wygasła linia z Wiesenburga. Jej ziemie odziedziczyła linia z Beck.
  • ostatni książę z tej linii, Fryderyk był jedynym synem brzesko-legnickiej księżniczki Karoliny – ostatniej z dynastii Piastów .
• 1751 – Adolf Fryderyk z linii Holstein-Gottorp został królem Szwecji.
• 1762 – Karol Ulryk Piotr książę Holstein-Gottorp został carem Rosji jako Piotr III .
  • Po okresie panowania carycy Katarzyny II (1762-1796), jego potomkowie panowali w Rosji do 1918 r.
• 1773 – wymiana ziem między Pawłem z linii Holstein-Gottorp (syn cara Piotra III i Katarzyny II) i królem Danii Chrystianem VII:
  • Dania otrzymała księstwo Holstein-Gottorp;
  • Rosja (książę Paweł) otrzymał hrabstwo Oldenburga.
• 1774 – Paweł I przekazał Oldenburg, swemu kuzynowi z linii Holstein-Gottorp, Fryderykowi Augustowi.
• 1779 – wygasła linia z Glücksburga. Jej ziemie przejęła Dania.
• 1814 – Dania utraciła Norwegię na rzecz Szwecji.
• 1818 – tron szwedzki po Oldenburgach (z linii Holstein-Gottorp) odziedziczyła dynastia Bernadotte.
• 1825 – książę Beck, otrzymał tytuł księcia Glücksburg.
• 1863 – wygasła główna linia duńska Oldenburgów:
  • tron królewski odziedziczył Chyrystina IX Glücksburg z linii Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glüksburg.
  • książę Fryderyk z linii Schleswig-Holstein-Sonderbug-Augustenburg przyjął tytuł księcia Schleswig-Holstein.
  • książę duński Wilhelm Glücksburg został królem Hellenów jako Jerzy I Glücksburg.
• 1863 - 1866 – wojna prusko-austriacka o księstwo Szlezwiku i Holsztynu.
• 1877 – wygasła szwedzka gałąź linii Holstein-Gottorp.
• 1905 – książę duński Karol Glücksburg został królem Norwegii jako Haakon VII Glücksburg.
• 1918 – rewolucja listopadowa w Niemczech. Koniec monarchii.
• 1931 – Po śmierci księcia Alberta z linii książąt Schleswig-Holstein, jego tytuł przejął Fryderyk Ferdynand książę Glücksburg.

Hrabiowie Oldenburga

• XI/XII w. Eigilmar I
• do 1142 Eigilmar II
• 1142-1167 Chrystian I (hrabia)
• 1167-1180 Jan I
• 1180-1217 Maurycy I
• 1217-1234 Chrystian II
• 1217-1252 Otton I
• 1234-1266 Jan I
• 1266-1285 Chrystian III
• 1285-1305 Jan II
• 1305-1316 Chrystian IV
• 1316-1344 Jan III
• 1344-1350 Konrad I
• 1350-1401 Konrad II
• 1350-1368 Gerhard V
• 1350-1399 Chrystian VII
• 1401-1420 Maurycy IV
• 1399-1440 Dytryk Szczęśliwy
• 1440-1454 Chrytian VIII (król Danii, ksiażę Szlezwika i Holsztyna)
• 1440-1500 Gerard VI (brat)
• 1500-1526 Jan XIV
• 1526-1529 Jan XV
• 1529-1573 Antoni I
• 1573-1603 Jan XVI
• 1603-1667 Antoni Gunther
• 1667-1699 Chrystian V (król Danii, unia z Danią 1667-1773)
• 1773 Paweł (później cesarz Rosji)
• 1773-1785 Fryderyk August (książę od 1777, księstwo a następnie wielkie księstwo do 1918)

Literatura

• Słownik Dynastii Europy, p. red. J. Dobosza i M. Serwańskiego, Poznań 1999

Zobacz też

• Glücksburgowie
• władcy Danii , władcy Norwegii , władcy Szwecji , władcy Rosji , władcy Grecji
• Drzewo genealogiczne władców Grecji

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona duńskiej rodziny królewskiej
• Oficjalna strona greckiej rodziny królewskiej
• Oficjalna strona norweskiej rodziny królewskiej
• Strona brytyjskiej rodziny królewskiej
• Genealogia rodu w M.Marek, Genealogy.Eu – The House of Oldenburg