Olsztyn
OlsztynOlsztyn | |
Województwo
|
warmińsko-mazurskie
|
Powiat
|
miasto na prawach powiatu
|
Gmina
• rodzaj | Olsztyn miejska | Założono | ok.
1334
|
Prawa miejskie
|
31 października
1353
|
Prezydent miasta
|
Piotr Grzymowicz
|
Powierzchnia
| 88,33[1]
km²
| Wysokość | 87,7-154,4 m
n.p.m.
| Ludność (2009) •
liczba
•
gęstość
•
aglomeracja
| 176 457[2] 1997,7 os./km² 270 000[3] (
2005
) |
Strefa numeracyjna
| +48 89 |
Kod pocztowy
| 10-001 do 11-041
| Wikiźródła |
wszystkie kody
|
Tablice rejestracyjne
| NO | Położenie na mapie Polski
|
53°47'N 20°30'E / 53.783, 20.5
|
TERC
(
TERYT
) | 2862011 |
SIMC
| 0964465 |
Miasta partnerskie
|
Rovaniemi
,
Chateauroux
,
Calpe
,
Gelsenkirchen
,
Offenburg
,
Osnabrück
,
Kaliningrad
,
Łuck
,
Richmond
,
Bielsko-Biała
| Urząd miejski pl. Jana Pawła II 1 10-101 Olsztyn | | | | |
Strona internetowa miasta
|
Olsztyn (
niem.
, dawniej hist.
pol.
Holstin,
łac.
Holsten[4],
prus.
Alnāsteini) – największe
miasto
i stolica
województwa warmińsko-mazurskiego
,
powiat grodzki
Olsztyn, stolica powiatu ziemskiego
olsztyńskiego
,
archidiecezji warmińskiej
, a od
1992
r.
metropolii warmińskiej
i
luterańskiej diecezji mazurskiej
. Główny ośrodek gospodarczy, edukacyjny i kulturowy, siedziba władz i najważniejszych instytucji regionu, a także ważny węzeł kolejowy i drogowy. Według danych
GUS
populacja Olsztyna wynosi 176 457[2] (stan na 31.12.2009). Olsztyn leży w południowej części
Warmii
, historycznej krainy będącej w latach
1466
-
1772
częścią
Rzeczypospolitej
. PołożenieOlsztyn położony jest w środkowej części
województwa warmińsko-mazurskiego
nad
rzeką
Łyną
, w granicach
Pojezierza Olsztyńskiego
, które wchodzi w skład makroregionu
Pojezierza Mazurskiego
i jest podprowincją
Pojezierzy Wschodniobałtyckich
. Od południowej strony miasto sąsiaduje z
Puszczą Napiwodzko-Ramucką
. Miasto sąsiaduje z gminami:
Dywity
,
Barczewo
,
Purda
,
Stawiguda
,
Gietrzwałd
oraz
Jonkowo
. Jedynym
powiatem
, z którym graniczy Olsztyn jest
powiat olsztyński
(ziemski). Olsztyn leży 87 km od granicy z
Rosją
[5], 131 km od
Kaliningradu
[6] i 408 km od stolicy
Litwy
–
Wilna
[7]. Według
Google Maps
odległości drogowe do stolic sąsiednich województw wynoszą: Podział administracyjny
Olsztyn podzielony jest na 23
osiedla
–
jednostki pomocnicze gminy
[13]. Stanowią one najniższy, pomocniczy, szczebel samorządu miejskiego. Do zakresu ich działania należą sprawy publiczne o zasięgu lokalnym. W Olsztynie funkcjonuje również co najmniej kilkanaście mniejszych osiedli, nie posiadających
rad osiedli
. Nie stanowią one oficjalnego podziału administracyjnego, ale zostały wyodrębnione (np. ze względu na swoje położenie) i posiadają nazwy powszechnie używane przez mieszkańców. Jest to 17 osiedli bez rad osiedli:
Jakubowo
,
Karolin
,
Kolonia Jaroty
,
Kortowo II
,
Łupstych
,
Mleczna
,
Niedźwiedź
,
Piękna Góra
,
Podlesie
,
Pozorty
,
Skarbówka Poszmanówka
,
Słoneczny Stok
,
Stare Kieźliny
,
Stare Miasto
,
Stare Zalbki
,
Stary Dwór
i
Track
. Aglomeracja OlsztynProblematyka obszaru i ludności kształtującej się
aglomeracji
olsztyńskiej jest podejmowana od połowy lat 80. XX wieku, kiedy to Olsztyn przekroczył 150 000 mieszkańców. W końcu lat 90. XX w. można wyodrębnić funkcjonalną aglomerację olsztyńską w strukturze osadniczej Polski składająca się z: Olsztyna,
gminy Dywity
oraz części gmin
Barczewo
,
Purda
,
Stawiguda
,
Gietrzwałd
i
Jonkowo
. Obszar ten zamieszkuje (osoby zameldowane) ok. 250 000 osób. Jest to aglomeracja rozwijająca się z dodatnim przyrostem naturalnym i dodatnim saldem migracji[3]. Warunki naturalneStruktura użytkowania gruntów (2007)[14]Rodzaj | Powierzchnia | % |
---|
tereny rolne | 22,7 km² | 25,8% | tereny leśne i zadrzewione | 20,2 km² | 23,0% | tereny osiedlowe | 20,4 km² | 23,0% | tereny przemysłowo-składowe | 5,5 km² | 6,3% | tereny parków i zieleni | 1,7 km² | 2,0% | tereny usług ogólnomiejskich (w tym
PKP
) | 8,0 km² | 9,2% | tereny pod wodami | 9,4 km² | 10,7% | Powierzchnia miasta (Σ) | 88,0 km² | 100,0% |
---|
Ukształtowanie terenuMiasto leży w paśmie
moren czołowych
ostatniego
zlodowacenia
. Najwyższy punkt Olsztyna umiejscowiony jest na wysokości 155 m
n.p.m.
, natomiast najniższy na 88 m n.p.m.[14] KlimatOlsztyn leży w strefie
klimatu umiarkowanego
ciepłego przejściowego. Jest to typowy klimat pojezierny. Uwarunkowany został głównie przez lokalne elementy
środowiska
(rzeźba terenu, lasy, jeziora). Klimat lokalny cechują średnie roczne
opady
, wynoszące ok. 600
mm
. Średnia roczna
temperatura powietrza
wynosi ok. +6,6 °C z maksimum w lipcu ok. +17,7 °C i minimum w styczniu ok. –3,5 °C. Przeciętnie w ciągu roku opady występują przez ok. 160 dni, liczba dni z przymrozkami wynosi 140, natomiast pokrywa śnieżna zalega średnio przez 83 dni[14]. W ciągu całego roku dominują
wiatry
południowo-zachodnie i zachodnie. Jesienią i zimą wzrasta udział wiatrów południowych, zaś wiosną i latem północno-zachodnich. Stosunki wodne
Przez miasto Olsztyn przepływają 3
rzeki
:
Łyna
,
Wadąg
i
Kortówka
. W granicach administracyjnych miasta obecnie leży 15
jezior
, w tym 13 o powierzchni powyżej 1
ha
. Łącznie powierzchnia
jezior w Olsztynie
wynosi około 720 ha (8,15% powierzchni miasta). Ich rozmieszczenie jest nierównomierne na korzyść części zachodniej, gdzie
jeziorność
wynosi 40% (w części wschodniej 8%)[15]. W przeszłości na obszarze miasta znajdowało sie więcej jezior, które po przejęciu przez prywatnych inwestorów w drugiej połowie XIX wieku poddane zostały osuszeniu. W wyniku osuszenia z powierzchni Olsztyna zniknęły liczne stawy oraz jeziora: Motka, Małe Klebarskie,
Płocidugi
czy Pelnogi (Połnogi) oraz
jezioro Fajferek
, nad którym w
1845
roku Zarząd Miejski otworzył kąpielisko. PrzyrodaOlsztyńskie
lasy
zajmują ponad 1800 ha (21,2% powierzchni miasta). Ponad połowa to zwarty kompleks
Lasu Miejskiego
(1050 ha), pełniący przede wszystkim funkcje terenów rekreacyjno-wypoczynkowych oraz turystyczno-krajoznawczych[16]. Zieleń miejska zajmuje 560 ha (6,5% powierzchni miasta)[17]. Urządzona jest w postaci licznych
parków
(m.in.
Park Kusocińskiego
,
Park Zamkowy
),
zieleńców
,
skwerów
oraz trzech ponad stuletnich
cmentarzy
. Na terenie Olsztyna znajdują się dwa
rezerwaty przyrody
roślinności
torfowej
:[16] W przeszłości na terenie miasta znajdował się również rezerwat przyrody
poryblinu jeziornego
, ustanowiony w
1957
, obejmujący swym zasięgiem obszar
jez. Tyrsko
(Gutkowskiego) – rezerwat przyrody Jezioro Gutkowskie. Został on jednak zlikwidowany, a przy brzegu jeziora wzniesiono hotel. Demografia
W 2000 Olsztyn przekroczył liczbę 172 tys. mieszkańców. Szacuje się, że wówczas na każdego Olsztynianina przypadło średnio 139 m² lasu miejskiego, 3,5 m² parku, 43,5 m² powierzchni wód znajdujących się w granicach miasta[18]. Tab. Liczba ludności Olsztyna od 1770 roku[19][2] Według danych
GUS
z 31 grudnia 2009, Olsztyn ma 176 457[2] mieszkańców (21 m-ce w kraju), powierzchnię 88,33 km²[1] (26 m-ce w kraju) i gęstość zaludnienia 1998 os./km². Od 2002 roku liczba ludności miasta systematycznie wzrasta, co jest ewenementem w skali kraju (oprócz Warszawy, gdzie występuje zjawisko napływu ludności głównie w celach zarobkowych). Zgodnie z danymi GUS z 30 czerwca 2009, proporcja liczby kobiet do liczby mężczyzn w Olsztynie wyniosła 94 526 kobiet na 81 861 mężczyzn, co daje stosunek 115 kobiet na 100 mężczyzn[20]. W roku 2006 udzielono 903
małżeństw
, na świat przyszło 1619 dzieci, zmarło 1257 osób, w tym 8 niemowląt.
Przyrost naturalny
w Olsztynie wyniósł 362 (2,15 na 1000 mieszkańców)[21].
Saldo migracji
wyniosło 273 osoby[22], podczas gdy
stopa bezrobocia rejestrowanego
wyniosła 6,8%.[23] W marcu
2008
stopa bezrobocia (liczona do aktywnych zawodowo) spadła do 4,4%.[24] Struktura demograficzna mieszkańców miasta Olsztyn wg danych z 31 grudnia 2007:[25] Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni |
---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % | populacja | 175710 | 100 | 94205 | 53,61 | 81505 | 46,39 | wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) | 30193 | 17,18 | 14853 | 8,45 | 15340 | 8,73 | wiek produkcyjny (18–65 lat) | 119642 | 68,09 | 61557 | 35,03 | 58085 | 33,06 | wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) | 25875 | 14,73 | 17795 | 10,13 | 8080 | 4,6 |
Historia
Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku
1334
, kiedy to
Henryk von Luter
założył w zakolu rzeki
Łyny
drewniano-ziemną
strażnicę
puszczańską
, nadając jej nazwę Allenstein (Gród nad Łyną, Alna znaczy "łania", to pruska nazwa
Łyny
).
Prawa miejskie
oraz nazwę "Allenstein" (dla Polaków był to Holstin, a później Olstyn, ale wymawiano tę nazwę tak jak dzisiaj – Olsztyn) zostały nadane
31 października
1353
roku przez
diecezjalną
Kapitułę Warmińską
. Zasadźcą i pierwszym burmistrzem miasta był
Jan z Łajs
. Jeszcze przed nadaniem praw miejskich – w
1347
roku – w miejscu strażnicy drewniano-ziemnej rozpoczęto budowę
zamku
, którą ukończono w
1353
. W późniejszych wiekach zamek był wielokrotnie przebudowywany. W drugiej połowie XIV wieku (lata
1370
-
1380
) wzniesiono
kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła
, który uchodzi za jeden z najwybitniejszych przykładów
gotyku
ceglanego w Polsce. Do dnia dzisiejszego przetrwała wytyczona wtedy sieć ulic i część imponujących
fortyfikacji
, a wiele istniejących dziś na obszarze
Starego Miasta
domów wspiera się o
średniowieczne
fundamenty
. Liczne wojny
XV wieku
niejednokrotnie niszczyły młode jeszcze miasto. W
1414
Olsztyn został zniszczony przez wojska
króla
Władysława Jagiełły
. W
1440
miasto przystąpiło do
Związku Pruskiego
–
konfederacji
szlachty
i miast
pruskich
skierowanej przeciw
Krzyżakom
. W
1454
mieszczanie wzięli udział w powstaniu przeciwko zakonowi krzyżackiemu i opanowali zamek, uznając zwierzchnictwo króla polskiego, jednak rok później miasto ponownie zajął
zakon krzyżacki
. Na mocy
traktatu pokojowego
zawartego w
1466
roku w
Toruniu
, Olsztyn wraz z całą
Warmią
przeszedł pod zwierzchnictwo Polski. Kolejna
wojna
, wywołana w latach
1519
-
1521
przez
zakon krzyżacki
spustoszyła południową
Warmię
. Ówczesnym administratorem dóbr
kapituły warmińskiej
był
kanonik
fromborski
–
Mikołaj Kopernik
. Przygotował on skutecznie olsztyński zamek do obrony przed spodziewanym atakiem Krzyżaków (1521). Ponadto Kopernik podjął wielką akcję zasiedlania rejonu sprowadzając mówiących po polsku osadników z
Mazowsza
. Kolejny wiek to rozkwit miasta, korzystnie położonego na ruchliwym
szlaku
Królewiec
–
Warszawa
. Mieszkańcy utrzymywali się z handlu i
rzemiosła
. Pośredniczyli też w wymianie handlowej między Polską a
portami
Bałtyku
. Rozwój został powstrzymany przez
wojny północne
w XVII i
XVIII wieku
, a wielka
zaraza
lat
1709
-
1712
wyludniła miasteczko niemal całkowicie. Dzięki wsparciu kapituły Olsztyn w ciągu XVIII wieku zdołał poprawić swe położenie. W okresie
rozbiorów
Warmię
wcielono do
Królestwa Prus
. Miasto i zamek stały się własnością króla pruskiego. W czasie
wojen napoleońskich
miasto zostało po raz kolejny obrabowane.
3 lutego
1807
w Olsztynie zatrzymał się cesarz Francuzów –
Napoleon Bonaparte
. Po wojnach napoleońskich w Prusach utworzono
samorząd terytorialny
, a w
1818
roku powstał
powiat olsztyński
. Po 1818 roku zabudowa miejska opuściła mury Starego Miasta. Druga połowa
XIX wieku
to dynamiczny rozwój pod rządami burmistrza
Roberta Zakrzewskiego
(Sakrzewskiego), a następnie
Oskara Beliana
. W
1867
– powstał nowoczesny jak na owe czasy szpital, w latach
1872
-
1873
przeprowadzono przez Olsztyn magistralę
kolejową
, łączącą Toruń z
Królewcem
, w
1877
powstało
gimnazjum
. Liczba mieszkańców w tym okresie wzrosła z 4 tys. w
1846
, poprzez 6 tys. w
1875
do 25 tys. w 1895 r. W
1900
przeszło 35% mieszkańców Olsztyna stanowili
Polacy
[26]. W tym samym okresie Olsztyn stał się jednym z ośrodków polskiego ruchu narodowego na Warmii. W kwietniu
1886
roku ukazał się pierwszy numer
"Gazety Olsztyńskiej"
, polskiego pisma wydawanego bez przerwy do
1939
roku przez rodziny Liszewskich i Pieniężnych. W
1891
powstało Polsko-Katolickie Towarzystwo Ludowe "Zgoda". Dzięki pomocy działaczy z Wielkopolski i Pomorza polscy Warmiacy w wyborach do sejmu pruskiego zaczęli wysuwać swoich kandydatów. W ostatnich latach XIX wieku i na początku
XX
wzniesiono nowe gmachy publiczne, między innymi
nowy ratusz
w stylu
holenderskiego renesansu
,
neogotyckie
kościoły
Najświętszego Serca Pana Jezusa
i
św. Józefa
,
siedzibę rejencji
, zbudowano też nowoczesne dzielnice mieszkaniowe. W roku
1890
położono
instalację gazową
, a w
1892
zadzwonił pierwszy
telefon
, sześć lat później doszedł nowoczesny
wodociąg
i
kanalizację
, a w
1907
–
elektryczność
. Na ulicach pojawiły się
tramwaje
, a niewiele później otwarto
lotnisko
. W
1914
r. miasto zostało na krótko zajęte przez wojska rosyjskie, które wycofały się z miasta po klęsce w
bitwie pod Tannenbergiem
. Po
I wojnie światowej
o przyszłej przynależności państwowej południowej części
Prus Wschodnich
zadecydował
plebiscyt
z
11 lipca
1920
. 97,8% głosujących w Olsztynie opowiedziało się za pozostaniem miasta przy Niemczech. Pod rządami
Hitlera
wokół miasta powstał krąg osiedli powiązanych ze śródmieściem terenami zielonymi. W roku
1939
mieszkało tu ponad 50 tys. osób.
22 stycznia
1945
Olsztyn zajęła
Armia Czerwona
, po kilku dniach stacjonowania żołnierze radzieccy podpalili miasto – zniszczeniu uległo ok. 40% zabudowy.
21 marca
1945
o godz. 12.00
Jakub Prawin
jako Pełnomocnik Rządu na Okręg Warmińsko-Mazurski przejął administrację Warmii i Mazur. Pozostała w Olsztynie ludność niemieckojęzyczna uległa wysiedleniu, na jej miejsce stopniowo napływali m.in. polscy osadnicy. W
1946
miasto liczyło 23 tys. mieszkańców, a w
1950
– 45 tys. Po 1945 roku Olsztyn jako stolica województwa znacznie się rozwinął. Tu przeniesiona została z Fromborka siedziba
kurii
biskupiej (
diecezjalnej
, a od
1992
archidiecezjalnej
). Zlokalizowano zakłady przemysłu gumowego – Olsztyńskie Zakłady Opon Samochodowych (
1967
), spożywczego, drzewnego, maszynowego, materiałów budowlanych i inne. Przełom w życiu politycznym oznaczało powstanie
NSZZ "Solidarność"
. W okresie
stanu wojennego
w mieście czynnie działała opozycja. Po
1989
roku odtworzony został samorząd terytorialny, wybrano pierwszą demokratyczną
radę
i
zarząd miasta
. W
1999
roku z połączenia trzech szkół wyższych powstał
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
. Obecnie widoczny jest dalszy rozwój miasta – szybka rozbudowa dzielnicy mieszkaniowej
Jaroty
oraz dzielnicy przemysłowej (m.in. poprzez rozwój fabryki
Michelin
). Olsztyn jest jednym z niewielu miast posiadających dodatni współczynnik
przyrostu naturalnego
jak też dodatnie
saldo migracji
. Polityka i administracja
Miasto jest członkiem
Federacji Miast Kopernikowskich
oraz
Nowej Hanzy
. Rada miastaW dawnym Olsztynie
rada miejska
organizowała życie w mieście m.in. poprzez ustanawianie przepisów porządkowych zwanych wilkierzami. Pierwszy
wilkierz
olsztyński datowany jest na
1568
rok. Samorząd Olsztyna kontrolowała kapituła, a właściwie jej przedstawiciel kanonik administrator komornictwa olsztyńskiego. Jego rezydencją był
zamek
. Po
rozbiorach
, w ramach wielkich reform państwa pruskiego w latach
1806
-
1807
, wprowadzono w życie nową ordynację miejską. Władza ustawodawcza należała do rady miejskiej, wybieranej przez obywateli w bezpośrednim głosowaniu. W Olsztynie wybierano wówczas 24 członków rady. Władza wykonawcza należała do magistratu, wybieranego przez radę miejską, a zatwierdzanego przez rejencyjną władzę państwową. Obecnie
Rada Miasta
Olsztyna jest organem stanowiącym i kontrolnym Miasta, w skład którego wchodzi 25 członków, wybieranych na 4-letnią kadencję. Burmistrzowie i prezydenci miasta
Prezydent Miasta Olsztyn jest organem wykonawczym gminy, wybieranym na 4-letnią kadencję w wyborach bezpośrednich. Obecnym prezydentem Olsztyna jest
Piotr Grzymowicz
, zaprzysiężony na tym stanowisku
9 marca
2009
[27]. Został on wybrany w
przedterminowych wyborach prezydenta miasta
, zarządzonych w wyniku odwołania poprzedniego prezydenta
Czesława Małkowskiego
w
referendum gminnym
[28]. Prezydenta Grzymowicza wspomagają wiceprezydenci
Jerzy Szmit
i Halina Zaborowska-Boruch. GospodarkaDo XIX wieku Olsztyn był miastem niewyróżniającym się pod względem rozwoju
gospodarczego
spośród innych miast
Warmii
[]. Sytuacja zmieniła się w 2. połowie XIX w. W ciągu 30 lat liczba mieszkańców powiększyła się ponad czterokrotnie. Zlokalizowano tu liczny[] garnizon wojskowy, Olsztyn stał się węzłem kolejowym i drogowym, utworzono
rejencję
oraz przyznano mu status miasta wydzielonego na prawach powiatu. W końcu grudnia 2009 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Olsztynie obejmowała ok. 6,1 tys. mieszkańców, co stanowi
stopę bezrobocia
na poziomie 7,1% do aktywnych zawodowo[29]. PrzemysłW końcu XIX w. miasto wyróżniało się dzięki dwóm fabrykom maszyn: Karla Roenscha (przy dzisiejszej
ul. Partyzantów
) oraz spółki Beyer i Thiel (przy dzisiejszej
al. Niepodległości
), a także fabryce zapałek Juliusza Landedorfa (przy obecnej
al. Piłsudskiego
). W
1914
r. funkcjonowało już ok. 60 zakładów przemysłowych, m.in.: 2 zakłady mleczarskie, 2 młyny, 3 drukarnie, fabryka
musztardy
, 4 browary, 7 tartaków, 9 fabryczek mebli, 7 cegielni, 2 kaflarnie, 3 fabryki wozów, wytwórnia
batów
, fabryka rękawiczek, fabryka koszów, 2 fabryki grzebieni, 7 pralni chemicznych i farbiarni. Szybki wzrost gospodarczy Olsztyn przeżył również po
II wojnie światowej
, kiedy miasto stało się ważnym ośrodkiem administracyjnym Warmii i Mazur. Zlokalizowano tu
przemysł
dotąd nieistniejący na Warmii jak Olsztyńskie Zakłady Opon Samochodowych (otwarte
1967
), znacznie rozbudowano zakłady oparte na przetwórstwie płodów rolnych oraz przemysł drzewny. Obecnie Olsztyn, obok
Dębicy
, jest głównym ośrodkiem przemysłu oponiarskiego (fabryka opon
Michelin
), drzewnego i meblarskiego – MM International, Mazur Comfort, Mebelplast, spożywczego (mięsny, mleczarski, młynarski, browar) – Grupa Indykpol, Grupa Polmlek,
Browar Kormoran
, Browar Jurand, Chłodnia Olsztyn, odzieżowego Wardom, Yakan, środków transportu, materiałów budowlanych, poligraficznego – Olsztyńskie Zakłady Graficzne), Olsztyńskie Kopalnie Surowców Mineralnych. Transport i komunikacja
Komunikacja miejska
System komunikacji miejskiej w Olsztynie istnieje od
1907
roku. W latach
1907
-
1965
w jego skład wchodziły
linie tramwajowe
, a w latach
1939
-
1971
również
trolejbusowe
. Obecnie jedynym środkiem komunikacji miejskiej są
autobusy
. W Strategii Rozwoju Miasta Olsztyn pojawiły się plany przywrócenia trakcji tramwajowej do
2020
r. Jako pierwsza miałaby powstać linia łącząca
Dworzec Główny
z
Jarotami
. Podstawowym organizatorem i przewoźnikiem w miejskim transporcie zbiorowym jest Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Olsztynie. Przewozy pasażerskie realizowane są na 34 liniach komunikacyjnych (w tym dwie linie nocne, 5 miejsko-podmiejskich i jedna sezonowa). Na stanie MPK znajduje się 170
autobusów
(stan na kwiecień 2009 rok). W Olsztynie funkcjonują także przewoźnicy prywatni, którzy zapewniają komunikację w granicach miasta (m.in.
Olsztyńska Korporacja
– 4 linie miejskie, "Prywatna Komunikacja Miejska"), jak również z okolicznymi miejscowościami. Transport drogowy
Według stanu na 31 grudnia 2006, w Olsztynie jest 13 km powiatowych
dróg publicznych
o twardej nawierzchni ulepszonej i 170 km dróg publicznych o twardej nawierzchni, w tym 164 km posiadają nawierzchnie ulepszoną[30]. Olsztyn nie posiada
obwodnicy
, a większość
ruchu tranzytowego
odbywa się ulicami miasta. Obecnie trwają uzgodnienia oraz prace projektowe związane z ustaleniem jej trasy. Według założeń
obwodnica Olsztyna
powinna powstać do 2013.
Jednocześnie trwają prace
lobbingowe
na rzecz modernizacji
dróg krajowych
w regionie oraz nt. budowy na ich podłożu
dróg ekspresowych
. W zamierzeniu podejmowane są tematy budowy
drogi ekspresowej S16
,
drogi ekspresowej S51
oraz drogi ekspresowej S53.
Plac Pułaskiego
jest jednym z niewielu rond w
Europie
, na środku którego umiejscowiony jest parking, przystanek autobusowy i toaleta miejska, a samo rondo ma kształt prostokąta. Transport kolejowyPierwsza
linia kolejowa
przechodząca przez Olsztyn otwarta została w
1872
roku. Wkrótce Olsztyn stał się ważnym
węzłem kolejowym
regionu. Obecnie miasto posiada trzy funkcjonujące
dworce kolejowe
: Transport lotniczy
W
granicach administracyjnych Olsztyna
funkcjonuje cywilno-sportowy
port lotniczy
Olsztyn-Dajtki
. Lotnisko zlokalizowane zostało na osiedlu
Dajtki
, w odległości ok. 4,5 km od centrum miasta. Z lotniska korzysta m.in.
Aeroklub Warmińsko-Mazurski
oraz
Lotnicze Pogotowie Ratunkowe
. Edukacja i nauka
Olsztyn jest największym ośrodkiem edukacyjnym województwa warmińsko-mazurskiego oraz jednym z najważniejszych w północnej Polsce. W obszarze miasta obecnie funkcjonują:[31] - 43
przedszkola
(w tym 14 niepublicznych)
- 30
szkół podstawowych
(w tym 3 niepubliczne)
- 25
gimnazjów
(w tym 1 niepubliczne)
- 28
liceów ogólnokształcących
(w tym 14 niepublicznych)
- 1 liceum plastyczne
- 9 liceów profilowanych
- 11
techników
(w tym 1 niepubliczne)
- 8 zasadniczych szkół zawodowych (w tym 1 niepubliczna)
- 47 szkoły policealne (w tym 37 niepublicznych)
- 2 szkoły muzyczne (I i II stopnia)
- 8 ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego (w tym 7 niepublicznych)
- 1 niepubliczne kolegium języków obcych
- 6 ośrodków doskonalenia nauczycieli (w tym 4 niepubliczne)
- 6 centrów kształcenia ustawicznego (w tym 4 niepubliczne)
- 18 niepublicznych placówek kształcenia ustawicznego
- 10 uzupełniających liceów ogólnokształcących (w tym 8 niepublicznych)
- 9 uzupełniających techników (w tym 2 niepubliczne)
- 1 szkoła specjalna przysposabiająca do pracy
- 1 niepubliczny ośrodek rehabilitacyjno-edukacyjno-wychowawczy
- 3 niepubliczne placówki oświatowo-wychowawcze
- 2 specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze dla dzieci
- 5 poradni psychologiczno-pedagogicznych (w tym 1 niepubliczna)
- 18 zespołów szkół i placówek
Uczelnie wyższePierwszą uczelnią wyższą w mieście była utworzona
31 maja
1950
Wyższa Szkoła Rolnicza
.
1 października
1969
WSR przemianowana została na
Akademię Rolniczo-Techniczną
.
1 września
1999
roku w wyniku połączenia Akademii Rolniczo-Technicznej,
Wyższej Szkoły Pedagogicznej
i
Warmińskiego Instytutu Teologicznego
powstał
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
, który kształci ponad 35 tys. studentów na 16 wydziałach i 49 kierunkach oraz jest największą szkołą wyższą w regionie. W Olsztynie jest 6
szkół wyższych
: W Olsztynie funkcjonuje również
Warmińsko-Mazurski Uniwersytet Trzeciego Wieku
. Jednostki naukowo-badawczeOprócz szkół wyższych, działalność badawczo-naukową w Olsztynie prowadzą
instytuty
: W przeszłości w mieście funkcjonowały również: Kultura i sztuka MuzeaZa czasów
Prus Wschodnich
muzealnictwo w Olsztynie nie miało warunków rozwoju. Pierwsze muzeum państwowe w Olsztynie powstało w 1921 w salach olsztyńskiego zamku, a zawarte w nim eksponaty głosiły zwycięstwa niemieckiego w
plebiscycie z 1920
[32]. „ Przeszłość miasta oraz przeszłość i współczesność otaczających go wsi były zbyt polskie, by mogły budzić zainteresowanie niemieckich kulurträgerów. Nie mógł tu zaś powstać społeczny, polski ruch muzealniczy, tego typu co w Łowickiem czy na Kurpiach, bo brakło indywidualności, które rozbudziły go i pokierowały nim, i brakowało funduszy. ” —
Andrzej Wakar
: Olsztyn : dzieje miasta. Olsztyn: „Radio Wa-Ma”, 1997, ss. 168-169. . (
pol.
) Największą obecnie olsztyńską placówką muzealną jest
Muzeum Warmii i Mazur
, którego siedziba mieści się w
Zamku Kapituły Warmińskiej
. W jego zbiorach znajdują się m.in. pamiątki, dokumenty, ikonografie, obrazy i rzeźby rodem z tutejszego regionu. W Muzeum zlokalizowana jest stała wystawa kopernikowska, której najważniejszym eksponatem jest astronomiczna tablica doświadczalna wykonana własnoręcznie przez Mikołaja Kopernika w
1517
roku. Do muzeów w Olsztynie zalicza się także
Dom Gazety Olsztyńskiej
, którego siedzibą jest budynek, będący w czasach dwudziestolecia międzywojennego redakcją
Gazety Olsztyńskiej
, jedynej polskiej gazety na
Warmii
, ukazującej się od
1886
roku. W stolicy województwa warmińsko-mazurskiego mieszczą się także muzea przyrody przy ul. Metalowej w secesyjnym pałacyku oraz muzeum przyrody im.
Janiny Wengris
w dzielnicy akademickiej
Kortowo
, w hali widowiskowo-sportowej
Urania
znajduje się
Muzeum Sportu im. Mariana Rapackiego
. GalerieW Olsztynie funkcjonuje ok. 10 galerii sztuki. Jedną z nich jest
Biuro Wystaw Artystycznych
z siedzibą w olsztyńskim
planetarium
. Jest to największa, państwowa galeria sztuki w mieście. Powstała w roku
1958
, początkowo jej siedzibą był olsztyński
zamek
, w roku
1973
przeniesiono ją w obecne miejsce. Wśród innych olsztyńskich galerii znajdują się m.in. Galeria Rynek, Galeria Spichlerz MOK czy Art Deco. KinaPierwszym kinem wędrownym, które zawitało do miasta było najprawdopodobniej Welt – Biographie (
niem.
), inż. Heinrich Schnellhase. Anons reklamowy umieszczony 26 listopada 1909 w Allensteiner Volksblatt, przytacza dwunastoletnią tradycję pokazów kinowych w mieście. Na jego podstawie przyjąć można, że pierwsza projekcja kinowa w Olsztynie odbyła się najprawdopodobniej w 1897.[33] 30 września i 1 października 1909, w sali hotelu Deutsches Haus gościł Edison-Welt-Theater Windorfa z Berlina-Weißensee[33]. Pierwsze kina stacjonarne w Olsztynie powstawały jeszcze przed
I wojną światową
:[33][34] - Teatr obrazów świetlnych (
niem.
Lichtbild-Theater) – pierwszy stały teatr kinematografii w Olsztynie, utworzony w 1909, co upamietnia anons w Allensteiner Volksblatt z dnia 16 listopada 1909;
- Kino Luizy (
niem.
Luisen-Theater) przy
Rynku
nr 23 – obecnie w jego miejscu funkcjonuje kino „
Awangarda
”;
- Metropol Theater (
niem.
) przy ul. Podgórnej (obecna
ul. Staromiejska
) – kino zniszczone podczas działań wojennych w
1945
;
- Lichtspielpalast (
niem.
) przy
ul. Pieniężnego
nr 12 – kino przemianowane w 1918 na Central-Theater (
niem.
), zlikwidowane po
II wojnie światowej
.
Kolejne obiekty kinowe w mieście powstały w okresie międzywojennym:[34] - kino Capitol przy ul. Klebarskiej (obecna
al. Piłsudskiego
) – kino utworzone w 1929, po zakończeniu
II wojny światowej
kino zastąpione nieistniejącym już kinem Odrodzenie;
- kino utworzone w 1936 nakładem inwestycyjnym
berlińskiej
firmy UT-Lichtspiele przy ul. Pieniężnego 16 – działające do
2005
jako kino Polonia.
W połowie lat 90.
XX wieku
zamknięto kino Grunwald przy
al. Wojska Polskiego
. Kolejne zamknięcia placówek kinowych w Olsztynie odbyły się w 2005 i dotyczyły kina Kopernik przy
ul. 1 maja
oraz kina Polonia przy
ul. Pieniężnego
. Oba kina zamknięto w związku z budowanym
multipleksem
centrum filmowego „Helios”
w
„Alfa Centrum”
przy al. Piłsudskiego[35]. Obecnie w mieście funkcjonują dwa kina: Helios oraz Awangarda. Ponadto istnieje również
Dyskusyjny Klub Filmowy
„ZA”, działajacy przy przy
Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych
[36]. TeatryNajwiększym olsztyńskim teatrem jest dramatyczny
Teatr im. Stefana Jaracza
, założony w
1925
roku jako Treudank, symbol wdzięczności mieszkańcom za głosowanie za pozostaniem w granicach Niemiec podczas plebiscytu w
1920
roku. Placówka posiada obecnie trzy sceny, w tym jedną dużą na 480 miejsc. W
Teatrze im. Stefana Jaracza
odbywają się
Olsztyńskie Spotkania Teatralne
oraz
Międzynarodowy Festiwal Teatralny "Demoludy"
. Aktualnie teatr posiada status narodowej instytucji kultury[37]. Od 1998 roku działa w nim publiczne Studium Aktorskie. W Olsztynie mieści się także
Olsztyński Teatr Lalek
. Za datę jego powstania uznaje się rok
1953
. Trzecim olsztyńskim teatrem jest założona w 1957 przez Tadeusza Ostaszkiewicza
Pantomima Olsztyńska
– teatr głuchych, zaliczany w latach 1971-1990 do grona renomowanych scen w kraju i Europie (od 1959 do 1989 prowadził ją Bohdan Głuszczak). W latach 90. Pantomima Olsztyńska straciła na znaczeniu, zaś od początku XXI wieku jej status ogranicza się do roli teatralnego koła zainteresowań przy Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych (d. WDK) w Olsztynie. MuzykaEdukacja muzyczna w Olsztynie odbywa sie na bazie Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Fryderyka Chopina, a także prywatnej Szkoły Muzycznej Yamaha. W Olsztynie mieści się
Warmińsko-Mazurska Filharmonia im. Feliksa Nowowiejskiego
. Początki działalności Filharmonii związane są z małą orkiestrą symfoniczną, powstałą w połowie lat 40. XX w. W
1972
r. zespół Orkiestry Symfonicznej otrzymał stałą siedzibę w Państwowej Szkole Muzycznej im. F. Chopina, wtedy też nadano jej status Państwowej Filharmonii im. F. Nowowiejskiego. Olsztyn utożsamiany jest również jako ważny ośrodek chóralistyki w północno-wschodniej Polsce.
Z Olsztyna wywodzi się kilka znanych zespołów muzycznych i wykonawców różnych nurtów i gatunków, m.in:
Afromental
,
Vader
,
Big Day
,
Czerwony Tulipan
,
Pro Musica Antiqua
,
Pro Musica
,
PRO FORMA
,
Olsztyński Chór Kameralny COLLEGIUM MUSICUM
,
Norbi
,
Kuśka Brothers
,
Kangaros
,
Mietek Folk
,
Christ Agony
,
Harlem
,
Kaczki z Nowej Paczki
,
Shannon
,
Horpyna
, Tuhaj Bej,
Dies Irae
, Berkut,
Enej
, Transsexdisco Los Vaticaneros, Medium, LIDO, Kookaburra, Skyscream, Wierni,Akademicki Chór Bel Canto WSIiE TWP czy Chór Lekarzy:"Medici Pro Musica". Imprezy i festiwaleDo najważniejszych olsztyńskich cyklicznych imprez i festiwali należą m.in.
Olsztyńskie Lato Artystyczne
,
Olsztyńskie Noce Bluesowe
oraz
Ogólnopolskie Spotkania Zamkowe "Śpiewajmy Poezję"
. Spotkania Zamkowe odbywają się w mieście od
1974
roku. Głównym punktem festiwalu jest konkurs młodych artystów poezji śpiewanej.
Olsztyńskie Lato Artystyczne
to z kolei trzymiesięczny cykl imprez odbywających się w trakcie wakacji. Główną ich sceną jest olsztyński amfiteatr. Wśród imprez organizowanych w ramach
Olsztyńskiego Lata Artystycznego
są m.in. Dni Olsztyna, Olsztyńskie Koncerty Organowe, Staromiejskie Spotkania z Szantą, Olsztyński Festiwal Jazzowy. W Olsztynie corocznie odbywa się też Olsztyński Festiwal Dalekowschodnich Sztuk Walki. Planetarium i obserwatorium
Olsztyńskie Planetarium Astronomiczne
otwarto
19 lutego
1973
– w pięćsetną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika – przy dzisiejszej Alei Piłsudskiego. Jest to drugie co do wielkości planetarium w Polsce. Planetarium jest siedzibą
Federacji Miast Kopernikowskich
.
Obserwatorium Astronomiczne w Olsztynie
otwarto
13 października
1979
. Zlokalizowane zostało w zaadaptowanej wieży ciśnień, zbudowanej w
1897
roku na wzgórzu
św. Andrzeja
, najwyższym (143 m n.p.m.) wzniesieniu dawnego Olsztyna[38][39]. Przy bezchmurnej pogodzie obserwatorium prowadzi pokazy astronomiczne. Ponadto z tarasu budynku widoczna jest
panorama
miasta. Inne organizacje i placówki kulturalne-
Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych
– samorządowa instytucja kultury, zajmująca się animowaniem, inspirowaniem i wspieraniem społecznej aktywności kulturalnej w województwie warmińsko-mazurskim
- Miejski Ośrodek Kultury w Olsztynie – organizator wielu imprez i festiwali
- Pałac Młodzieży w Olsztynie – placówka oświatowo-wychowawcza dla dzieci i młodzieży
- Centrum Francusko-Polskie Cotes-d'Armor
Kościoły i związki wyznaniowe Buddyzm Inne Turystyka Szlaki turystyczne
Olsztyn jest ważnym ośrodkiem turystycznym głównie ze względu na swoje położenie wśród jezior i lasów. Miasto położone jest
Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego
[42], polskiej części
Drogi św. Jakuba
,
Szlaku Zamków Gotyckich
,
Szlaku Grunwaldzkim
, czy
Szlaku Kopernikowskim
[43][44][45] Turystyka kajakowaW sezonie letnim po
Łynie
odbywają się spływy kajakowe "Łyną przez Olsztyn". Spływy rozpoczynają się pod
zamkiem olsztyńskim
. Trzykilometrowa trasa wiedzie przez malowniczy przełom Łyny w olsztyńskim Lesie Miejskim. Celem spływu jest rozlewisko, gdzie łączą się dwie rzeki – Łyna i
Wadąg
. Zabytki
Budynek Rejencji
, obecnie Urząd Marszałkowski oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny Oprócz dogodnego położenia i malowniczego krajobrazu, do walorów rekreacyjno-turystycznych należy zaliczyć
zabytki
architektoniczne
miasta:[46][47] -
gotycki zamek kapituły warmińskiej
z II połowy XIV w.,
- fragmenty murów miejskich z
Bramą Wysoką
(Górna Brama) z XIV w.,
- XIV-wieczna
konkatedra pw. św. Jakuba
(
bazylika mniejsza
),
-
Stary Ratusz
(wzniesiony w XIV w., po pożarze odbudowany w latach 1623-1624),
-
Kościół św. Wawrzyńca
z XIV w. (w dzielnicy Gutkowo),
-
Kaplica Jerozolimska
z 1565 r.,
- secesyjna zabudowa ul. Dąbrowszczaków,
- neogotycki
kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
z lat 1901-02,
- neoromański
kościół pw. św. Józefa
z lat 1912-13,
-
kościół pw. Chrystusa Króla
(zbudowany w stylu renesansu włoskiego) z XX w.,
-
kościół garnizonowy pw. Matki Boskiej Królowej Polski
(1913-14),
- neogotycki
kościół ewangelicko-augsburski
z lat 1876-99,
- pseudogotycka kaplica cmentarna, obecnie
cerkiew prawosławna
z 1904 r.,
- secesyjna kaplica Zjednoczonego Kościoła Ewangelickiego z przełomu XIX i XX w.,
-
dom Gazety Olsztyńskiej
,
- pałacyk przy ul. Metalowej,
- pałacyk fabrykancki (XIX w.),
-
Pałac Archiprezbitera
z II poł. XVIII wieku
-
wiadukt kolejowy
w przełomie
Łyny
(XIX w.),
- Dom Polski (XIX w.),
- gmach
I LO im. Adama Mickiewicza
z II połowy XIX w.,
-
cmentarz żydowski
z domem pogrzebowym, zaprojektowany przez
Ericha Mendelsohna
,
-
Nowy Ratusz
z pocz. XX w.,
- figura Boża Męka z XVIII w.,
- figura Chrystusa Pana z XVIII w.
- dzwonnica na Dajtkach przy ul. Żniwnej
- kościół Matki Bożej Różańcowej na Dajtkach z 1878
Do
10 listopada
1938
roku w mieście znajdowała się
mauretańska synagoga
z
1877
roku. Była jednym z najbardziej charakterystycznych budynków w mieście ze względu na swoją unikalną, orientalną architekturę. Inne atrakcje turystyczne
Hotele- Hotel Na Skarpie w Olsztynie
- Hotel Warmiński w Olsztynie
- Hotel Park w Olsztynie
- Hotel Orbis Olsztyn
- Hotel Kur w Olsztynie
- Hotel Wysoka Brama w Olsztynie
- Hotel Gromada w Olsztynie
- Hotel Manor w Olsztynie
- Hotel Wileński w Olsztynie
- Hotel Pod Zamkiem w Olsztynie
Sport
Oprócz typowych walorów rekreacyjno-turystycznych, miasto jest prężnie działającym ośrodkiem sportowym. W mieście działa kilkadziesiąt klubów sportowych. Najbardziej utytułowanymi i powszechnie rozpoznawanymi klubami na arenie ogólnokrajowej są
OKS 1945 Olsztyn
(dawny Stomil Olsztyn),
AZS UWM Olsztyn
(siatkówka),
OKPR Traveland-Społem Olsztyn
oraz i
KKS Warmia Olsztyn
. Olsztyn był również etapowym miastem kolarskiego wyścigu
Tour de Pologne
. Dzięki posiadanej infrastrukturze sportowej, unikalnej lokalizacji wśród lasów i jezior oraz rozwiniętej bazie hotelowej, Olsztyn jest miejscem zgrupowań wielu kadr i reprezentacji sportowych. Osoby związane z Olsztynem
Lista nazwisk znanych osób urodzonych lub mieszkająch w Olsztynie Olga Desmond na rosyjskiej karcie pocztowej - Johannes Knolleisen (zm. 1511), pruski profesor teologii,
-
Mikołaj Kopernik
(1473-1543), wybitny
astronom
,
matematyk
,
ekonomista
,
lekarz
, duchowny, administrator
kapituły warmińskiej
w latach 1516-1521,
-
Łukasz David
(1503-1583), historyk pruski,
-
Albert Nowiejski
(zm. 1664), sekretarz królewski, kanonik warmiński, cały swój majątek zapisał w testamencie na rzecz szpitali Świętego Ducha i Świętego Jerzego w Olsztynie.
-
Oskar Belian
, słynny
burmistrz
Olsztyna,
-
Piotr Poleski
(1730-1798)
kupiec
olsztyński,
rajca
miejski, opiekun
zabytków
, założyciel fundacji Poleskiego,
-
Jan Antoni Blank-Białecki
(1785-1844), malarz historyczny,
-
Jan Liszewski
(1852-1894), założyciel
„Gazety Olsztyńskiej”
,
-
Hugo Haase
(1863-1919), niemiecki
polityk
(
SPD
i
USPD
),
- Franz Justus Rarkowski (1873-1950), niemiecki, katolicki biskup polowy wojska niemieckiego
-
Feliks Nowowiejski
(1877-1946),
kompozytor
, muzyk-wirtuoz,
dyrygent
, autor muzyki do "Roty",
-
Maksymilian Kaller
(1880-1947), w latach
1930
-
1947
biskup
warmiński,
-
Erich Mendelsohn
(1887-1953), wybitny
architekt
niemiecki,
-
Seweryn Pieniężny
(1890-1940), dziennikarz, redaktor i wydawca „Gazety Olsztyńskiej”,
- Olga Desmond (1891-1964), ur. jako Olga Sellin, niemiecka tancerka i aktorka,
- Kurd von Bülow (1899-1971), niemiecki geolog,
-
Maria Zientara-Malewska
(1894-1984),
poetka
,
-
Jakub Prawin
(1901-1957), pierwszy
wojewoda
olsztyński,
-
Jędrzej Giertych
(1903-1992),
polityk
, ideolog Narodowej Demokracji,
-
Klaus-Joachim Zülch
(1910-1988), niemiecki naukowiec (
neurologia
),
syn
burmistrza Georga Zülcha,
- Günter Wand (1912-2002), niemiecki dyrygent i kompozytor,
-
Henryk Panas
(1912-1985),
prozaik
,
dramaturg
i
publicysta
,
- Annemarie Suckow von Heydendorff (ur. 1912), niemiecka rzeźbiarka,
-
Mieczysław Moczar
(1913-1986), działacz władz komunistycznych, w latach
1948
-
1952
związany z Olsztynem,
-
Hans-Jürgen Wischnewski
(1922-2005), wieloletni minister
Republiki Federalnej Niemiec
,
-
Andrzej Zawada
(1928-2000),
sejsmolog
i
himalaista
,
-
Józef Glemp
(ur. 1929),
prymas
Polski, w latach
1979
-
1981
biskup
warmiński,
- Leonhard Pohl (ur. 1929), niemiecki lekkoatleta, zdobywca brązowego medalu w
1956 na olimpiadzie
w
Melbourne
,
-
Wolf Lepenies
(ur. 1941), niemiecki naukowiec, socjolog i politolog,
-
Janusz Lorenz
(ur. 1942),
polityk
,
-
Kazimierz Schilling
(1943-2006)
astronom
, popularyzator
astronomii
,
-
Gudrun Wagner
(1944-2007), współorganizatorka Festiwalu Wagnerowskiego w Bayreuth,
-
Tadeusz Iwiński
(ur. 1944),
polityk
SLD
,
-
Jacek Jezierski
(ur. 1949),
biskup
pomocniczy warmiński,
-
Zbigniew Lubiejewski
(ur. 1949),
siatkarz
, mistrz olimpijski z Montrealu,
-
Marian Bublewicz
(1950-1993), wielokrotny mistrz Polski w rajdach samochodowych,
-
Andrzej Arciszewski
(ur. 1951), lalkarz,
aktor dubbingowy
,
-
Ryszard Górecki
(ur. 1951),
rektor
UWM
, członek
PAN
,
senator
RP, honorowy obywatel Olsztyna,
-
Kazimierz Brakoniecki
(ur. 1952), poeta, eseista, tłumacz literatury francuskiej Bretanii, laureat nagrody
Laur Unesco 2007
,
-
Bronisław Wildstein
(ur. 1952),
dziennikarz
,
-
Rudolf Bażanowski
(ur. 1953), biskup
diecezji mazurskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP
,
-
Henryka Krzywonos
(ur. 1953), działaczka opozycji w okresie
PRL
,
sygnatariuszka
porozumień sierpniowych
,
-
Juliusz Machulski
(ur. 1955),
reżyser
,
-
Izabela Trojanowska
(ur. 1955),
piosenkarka
i
aktorka
,
-
Włodzimierz Kowalewski
(ur. 1956),
prozaik
, nominowany do
literackiej nagrody NIKE
(1998,2001)
-
Andrzej Ryński
(ur. 1958),
polityk
SLD
,
prezydent
Olsztyna (
1994
-
1998
),
marszałek
województwa
warmińsko-mazurskiego
(
1999
-
2006
),
-
Piotr Galiński
(1959), tancerz, choreograf, juror
Tańca z gwiazdami TVN
,
-
Piotr Bałtroczyk
(ur. 1961),
dziennikarz
,
poeta
,
konferansjer
,
satyryk
, prezenter telewizyjny i radiowy,
-
Krzysztof Pater
(ur. 1961),
ekonomista
, działacz społeczny i
polityk
, harcmistrz,
-
Krzysztof Hołowczyc
(ur. 1962), kierowca rajdowy,
-
Iwona Szymańska-Pavlović
(ur. 1963) – tancerka, sędzia związkowy, jurorka
Tańca z gwiazdami TVN
,
-
Piotr "Peter" Wiwczarek
(ur. 1965), wokalista zespołu
Vader
-
Artur Wojdat
(ur. 1968),
pływak
, brązowy medalista olimpijski,
-
Beata Krupska-Tyszkiewicz
(ur. 1970), polska koszykarka,
-
Ireneusz Bruski
(ur. 1971), duchowny katolicki, prawnik, dziennikarz, publicysta,
-
Anna Samusionek
(ur. 1971),
aktorka
,
-
Marek Bożek
(ur. 1974)
ekskomunikowany
proboszcz
parafii św. Stanisława Kostki w St. Louis, USA
-
Łukasz Kadziewicz
(ur. 1980),
siatkarz
, reprezentant Polski,
-
Wojciech Grzyb
(ur. 1981),
siatkarz
, reprezentant Polski,
-
Marek Kaliszuk
(ur.1980),
aktor
,
-
Tomasz Lach
pseudonim Tomson (ur.
1983
) - wokalista grupy
Afromental
i zdobywca I nagrody w Festiwalu Muzyki BigBeatowej w Żarach
-
Wojciech Łozowski
pseudonim Łozo (ur.
1984
) – wokalista grupy
Afromental
i prezenter
MTV Polska
.
-
Mamed Khalidov
– jeden z najlepszych zawodników MMA na świecie
-
Daniel Żółtak
- reprezentant Polski w piłce ręcznej
Honorowi obywatele miasta
Honorowe Obywatelstwo
Olsztyna nadawane jest na podstawie uchwały osobom szczególnie zasłużonym dla Olsztyna, a także wybitnym osobistościom, jako wyraz najwyższego wyróżnienia i uznania Rady Miasta Olsztyn. Osoba wyróżniona otrzymuje Akt Nadania i Odznakę Honorowego Obywatelstwa Olsztyna. Miasta partnerskie Miasta współpracujące Media
Radio i telewizjaW
1969
, uruchomiono Olsztyński
Radiowo-Telewizyjny Ośrodek Nadawczy
w
Pieczewie
. Wybudowano tam
maszt radiowo-telewizyjny
53°45'13″N 20°30'57″E / 53.75361, 20.51583
o wysokość 360 m (po podwyższaniach ok. 380 m), który jest najwyższym istniejącym
obiektem budowlanym
w Polsce.
Stacje radiowe
funkcjonujące na obszarze miasta: Ośrodki telewizyjne nadające z Olsztyna: Prasa
Internet- Olsztyn.com.pl - najstarszy
portal internetowy
Olsztyna, założony w
1999
roku, prywatna inicjatywa nie związana z żadnym podmiotem
- Gazeta On-Line Olsztyn24 –
portal internetowy
założony w
2007
roku, poruszający sprawy związane z Olsztynem i regionem
- Portal Warmii i Mazur WM.PL –
portal internetowy
założony w
2002
roku, związany z
Gazetą Olsztyńską
- Polska Olsztyn – regionalny serwis internetowy, powstały 26 lutego
2009
roku, będący częścią Polskatimes.pl – internetowego serwisu dziennika
Polska
Zobacz też
Przypisy- ↑ 1,0 1,1
Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2009. GUS
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2009 r.)
,
GUS
,
11 czerwca
2010
- ↑ 3,0 3,1 Rozporządzenia Nr 43 Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z dnia 22 września 2006 r.
w sprawie wyznaczenia aglomeracji Olsztyn
(Dz. Urz. Województwa Warmińsko-Mazurskiego Nr 147, poz. 2157).
- ↑
Jan Długosz
:
Banderia Prutenorum : Stanislaus Durink imaginibus Banderia Prutenorum exornavit
. 1448, ss. 29v.
- ↑ Google Maps,
Olsztyn-Obwód Kaliningradzki
.
- ↑ Google Maps,
Olsztyn-Kalinigrad
.
- ↑ Google Maps,
Olsztyn-Wilno
.
- ↑ Google Maps,
Olsztyn-Białystok
.
- ↑ Google Maps,
Olsztyn-Gdańsk
.
- ↑ Google Maps,
Olsztyn-Bydgoszcz
.
- ↑ Google Maps,
Olsztyn-Toruń
.
- ↑ Google Maps,
Olsztyn-Warszawa
.
- ↑ Uchwała Nr XII/128/07 Rady Miasta Olsztyn z dnia 26 czerwca 2007 r.
zmieniająca uchwałę w sprawie uchwalenia Statutu Miasta Olsztyn
(Dz. Urz. Województwa Warmińsko-Mazurskiego Nr 111, poz. 1563).
- ↑ 14,0 14,1 14,2
Położenie, układ miasta i warunki naturalne
(
pol.
). Urząd Miasta Olsztyn, 2007-11-06. [dostęp 27 maja 2008].
- ↑
Zasoby wodne
(
pol.
). Urząd Miasta Olsztyn, 2007-10-03. [dostęp 24 maja 2008].
- ↑ 16,0 16,1
OLSZTYŃSKA ZIELEŃ
(
pol.
). Urząd Miasta Olsztyn, 2007-10-03. [dostęp 24 maja 2008].
- ↑
Drzewo za drzewo
(
pol.
). Urząd Miasta Olsztyn, 2008-03-18. [dostęp 27 maja 2008].
- ↑
Jerzy Sikorski
: Galopem przez stulecia : Olsztyn 1353-2003. red. i wybór il. Tomasz Śrutkowski. Olsztyn: Edytor „Wers”, 2003, s. 210. .
- ↑ Urząd Miasta Olsztyn,
RAPORT O STANIE MIASTA
. Olsztyn 2005, s.17.
pdf
(pl) [dostęp 11 maja 2008].
- ↑ GUS.
Powierzchnia i ludność w 2006 r.
(stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna – województwo warmińsko-mazurskie. Ludność – dane powiatowe. [dostęp: 11 maja 2008] (
pol.
).
- ↑ GUS.
Ruch naturalny ludności w 2006 r.
(stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna – województwo warmińsko-mazurskie. Ludność – dane powiatowe. [dostęp: 11 maja 2008] (
pol.
).
- ↑ GUS.
Migracje wewnętrzne ludności na pobyt stały w 2006 r.
(stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna – województwo warmińsko-mazurskie. Ludność – dane powiatowe. [dostęp: 11 maja 2008] (
pol.
).
- ↑ GUS.
Podstawowe informacje o bezrobotnych zarejestrowanych w 2006 r.
(stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna – województwo warmińsko-mazurskie. Praca, dochody ludności – dane powiatowe. [dostęp: 11 maja 2008] (
pol.
).
- ↑ Publiczna Służba Zatrudnienia. Liczba bezrobotnych oraz stopa bezrobocia. (stan na koniec marca 2008),
Statystyki strukturalne
. marzec 2008 rozmiar: 561 kB.. [dostęp: 11 maja 2008] (
pol.
).
- ↑
Bank Danych Regionalnych – Strona główna
(
pol.
).
GUS
. [dostęp 2010-09-14].
- ↑ Aleksander Czechowski Opis ziem zamieszkanych przez Polaków
Warszawa
1904
- ↑
Mamy nowego prezydenta
. [dostęp 9 marca 2009].
- ↑
I stało się...
. [dostęp 20 listopada 2008].
- ↑
Bezrobotni oraz stopa bezrobocia wg województw, podregionów i powiatów (stan w końcu grudnia 2009 r.)
(
pol.
). Główny Urząd Statystyczny, 2010-02-01. [dostęp 2010-02-13].
- ↑ GUS.
Drogi publiczne w 2006 r.
(stan na 31 grudnia 2006). Statystyka regionalna – województwo warmińsko-mazurskie. Inwestycje, środki trwałe, transport – dane powiatowe. [dostęp: 11 maja 2008] (
pol.
).
- ↑
Kuratorium Oświaty w Olsztynie
,
Adresy szkół
. (pl). [dostęp 11 maja 2008].
- ↑
Andrzej Wakar
: Olsztyn : dzieje miasta. Olsztyn: „Radio Wa-Ma”, 1997, ss. 168-169. . (
pol.
)
- ↑ 33,0 33,1 33,2 Rafał Bętkowski.
Dziesiąta Muza w Olsztynie (cz. 1) : Przegląd historii kin olsztyńskich
. „
Debata
”. 9 (24), ss. 38–44 (wrzesień 2009). Olsztyn: Bogdan Bachmura, Wydawnictwo BAFF. [dostęp 6 października 2009].
- ↑ 34,0 34,1
Andrzej Wakar
: Olsztyn : dzieje miasta. Olsztyn: „Radio Wa-Ma”, 1997, s. 169. . (
pol.
)
- ↑ KS:
Jaka przyszłość kin w Olsztynie?
(
pol.
). Stopklatka.pl, 6 maja 2005. [dostęp 7 czerwca 2008].
- ↑
Historia DKF "Za"
. www.ceik.eu. [dostęp 6 października 2009].
- ↑
PAP
:
Olsztyn. Umowa ministra z Jaraczem podpisana
. e-teatr.pl, 09-09-2005. [dostęp 24 maja 2008].
- ↑
Obserwatorium
(
pol.
). Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne, aktualizacja 5 maja 2008. [dostęp 7 czerwca 2008].
- ↑
Olsztyńskie Obserwatorium
(
pol.
). Kultura i rozrywka w Olsztynie – Serwis Urzędu Miasta Olsztyn, 4 września 2007, modyfikowany 6 maja 2008. [dostęp 7 czerwca 2008].
- ↑
"Golgota" w Olsztynie
- ↑
Centrum Chrześcijańskie "Droga"
- ↑
Miasta i kraje Szlak Kopernikowski cz. 3
(
pol.
). European Route of Brick Gothic. [dostęp 28 maja 2008].
- ↑ Marian Jurak:
Szlak Kopernikowski cz. 1
(
pol.
). jezioro.com.pl. [dostęp 28 maja 2008].
- ↑
PTTK Elbląg
:
Szlak Kopernikowski cz. 2
(
pol.
). jezioro.com.pl. [dostęp 28 maja 2008].
- ↑
PTTK Elbląg
:
Szlak Kopernikowski cz. 3
(
pol.
). jezioro.com.pl. [dostęp 28 maja 2008].
- ↑
Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie
(
pol.
).
Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków
, stan na dzień
30 kwietnia
2008
. [dostęp 28 maja 2008].
- ↑
Rejestr zabytków nieruchomych województwa warmińsko-mazurskiego
(
pol.
). Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Olsztynie, sstan na dzień
15 listopada
2006
. [dostęp 28 maja 2008].
- ↑
Miasta i regiony partnerskie : Olsztyn, Polska
. Serwis internetowy Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej. [dostęp 8 listopada 2009].
- ↑ W praktyce współpraca nie została podjęta.
- ↑ Współpraca wspierana przez Stowarzyszeniem Byłych Mieszkańców Olsztyna „Allenstein”.
- ↑ Jako przedłużenie umowy podpisanej jeszcze w latach 70. Umowa podpisywana na piec lat, przedłużana kolejno w latach 1998 i 2003 na okres bezterminowy.
- ↑ Współpraca wspierana przez Stowarzyszenie Kultury Polskiej na Wołyniu,
Towarzystwo Miłośników Wołynia i Polesia
oraz
Związek Ukraińców w Polsce
.
- ↑ Początki współpracy sięgają 1981 – od akcji Polenhilfe. W ramach akcji Rada Miejska Offenburga przy współpracy m.in.
Georga Dietricha
przygotowała pomoc humanitarną dla Olsztyna. Kolejna pomoc Olsztynowi i Kaliningradowi udzialana była w ramach tzw. Mostów Bożonarodzeniowych organizowanych przez Niemiecko-Polsko-Rosyjskie Koło Przyjaciół oraz Fundację Marii i Georga Dietrichów.
- ↑ Od kilku lat nie ma wymiernej współpracy pomiędzy miastami.
- ↑ Współpraca odnowiona w 1994.
- ↑ Umowa w zakresie ochrony środowiska.
- ↑ Umowa podpisana na trzy lata.
- ↑ Współpraca nawiązana z inicjatywy
olsztyńskiego starostwa
i Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich w 2000.
Bibliografia- Olsztyn 1353-2003. praca zbiorowa pod red.
Stanisława Achremczyka
i
Władysława Ogrodzińskiego
; [aut. oprac. Stanisław Achremczyk et al.]. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych i Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2003, s. 651. .
- Olsztyn 1945-2005 : kultura i nauka. praca zbiorowa pod red.
Stanisława Achremczyka
i
Władysława Ogrodzińskiego
; [aut. oprac. Stanisław Achremczyk et al.]. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych i Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2006, s. 927. . (
pol.
)
- Rafał Bętkowski: Olsztyn jakiego nie znacie : obraz miasta na dawnej pocztówce. red. Tomasz Śrutowski. Olsztyn: Edytor „Wers”, 2003, s. 192. .
-
Jan Chłosta
: Ludzie Olsztyna. Olsztyn: „
Posłaniec Warmiński
” i Urząd Miasta Olsztyn, 2003, s. 145. .
-
Jan Chłosta
: Słownik Warmii. Olsztyn: „Littera”, 2002, s. 462. .
- Bohdan Łukaszewicz: Olsztyn : 1945-1985 : zapis czterdziestolecia. Olsztyn: „Pojezierze”, 1987, s. 513. .
- Bohdan Łukaszewicz: Olsztyn 1945-2005 : raptularz miejski. Olsztyn: Pracownia Wydawnicza „ElSet”, 2006, s. 719. .
-
Stanisław Piechocki
: Czyściec zwany Kortau. Olsztyn: Książnica Polska, 1993, s. 153. .
-
Stanisław Piechocki
: Dzieje olsztyńskich ulic. Wyd. pierwsze. Olsztyn: Agencja Wydawnicza „Remix”, 1994, s. 190. .
-
Stanisław Piechocki
: Dzieje olsztyńskich ulic. Wyd. rozszerzone i wzbogacone nowymi ilustracjami. Olsztyn: Agencja Wydawnicza „Remix”, 2002, s. 295. .
- Rzempołuch Andrzej: Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953 : od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych. fot. Grzegorz Kumorowicz. Olsztyn: Urząd Miasta Olsztyn i Agencja Wydawnicz „Remix” s.c., 2004, s. 239. .
-
Jerzy Sikorski
: Galopem przez stulecia : Olsztyn 1353-2003. red. i wybór il. Tomasz Śrutkowski. Olsztyn: Edytor „Wers”, 2003, s. 219. .
-
Andrzej Wakar
: Olsztyn : dzieje miasta. Olsztyn: „Radio Wa-Ma”, 1997, s. 367. . (
pol.
)
-
Andrzej Wakar
: Olsztyn. praca zbiorowa, red. Maria Lossman. Wyd. pierwsze. T. 1: Olsztyn 1353-1945. Olsztyn: „Pojezierze”, 1971, s. 432. (
pol.
)
-
Andrzej Wakar
: Kronika Olsztyna : 1945-1950. Wyd. pierwsze. Olsztyn: „Pojezierze”, 1972, s. 160. (
pol.
)
Linki zewnętrzneNa górę strony
Inne hasła zawierające informacje o "Olsztyn":
Dzielnica miasta
ją ludności (dzielnice willowe, portowe, handlowe, przemysłowe, bogaczy,
slumsy
).Dzielnice miast wojewódzkich Polski:
Białystok
Bydgoszcz
Gdańsk
Gorzów Wielkopolski
Katowice
Kielce
Kraków
Lublin
Olsztyn
Opole
Rzeszów
Szczecin
Toruń
Warszawa
Wrocław
Zielona Góra
Miasta gdzie funkcjonowały dzielnice:
Łódź
Poznań
Przypisy↑ (Art. 5 i 37) Ustawa z dnia ...
Stanisław Hozjusz
...
Eksperyment kortowski
...
Rekultywacja jezior
...
Dożynki
...
Tałty (jezioro)
długości 20 km i powierzchni 18,3 km² (Dane Instytutu Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie). Do brzegów zbiornika przylegają 4 wsie (
Skorupki
,
Tałty
,
Stare Sady
,
Jora ...
Mazurski Park Krajobrazowy
...
Mikołajki
...
Kanały mazurskie
...
Pojezierza Wschodniobałtyckie
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Olsztyn":
204. Krainy geograficzne Polski. Pojezierza Polskie (plansza 6)
...
238. Charakterystyka regionów geograficznych. Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (plansza 3)
...
229. Górnictwo,kopalnictwo i przetwórstwo przemysłowe w Polsce (plansza 20)
9
Stomil - Olsztyn SA
Olsztyn
...
|