Olsztyn
Herb Herb Olsztyna Flaga Olsztyna
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	miasto na prawach powiatu
Gmina • rodzaj	Olsztyn miejska
Założono	ok. 1334
Prawa miejskie	31 października 1353
Prezydent miasta	Piotr Grzymowicz
Powierzchnia	88,33[1] km²
Wysokość	87,7-154,4 m n.p.m.
Ludność (2009) •  liczba •  gęstość •  aglomeracja	176 457[2] 1997,7 os./km² 270 000[3] ( 2005 )
Strefa numeracyjna	+48 89
Kod pocztowy	10-001 do 11-041 Wikiźródła wszystkie kody
Tablice rejestracyjne	NO
Położenie na mapie Polski Olsztyn
53°47'N 20°30'E / 53.783, 20.5 Na mapach: 53°47'N 20°30'E / 53.783, 20.5
TERC ( TERYT )	2862011
SIMC	0964465
Miasta partnerskie	Rovaniemi , Chateauroux , Calpe , Gelsenkirchen , Offenburg , Osnabrück , Kaliningrad , Łuck , Richmond , Bielsko-Biała
Urząd miejski pl. Jana Pawła II 1 10-101 Olsztyn
Strona internetowa miasta

Olsztyn ( niem. , dawniej hist. pol. Holstin, łac. Holsten^[4], prus. Alnāsteini) – największe miasto i stolica województwa warmińsko-mazurskiego , powiat grodzki Olsztyn, stolica powiatu ziemskiego olsztyńskiego , archidiecezji warmińskiej , a od 1992 r. metropolii warmińskiej i luterańskiej diecezji mazurskiej . Główny ośrodek gospodarczy, edukacyjny i kulturowy, siedziba władz i najważniejszych instytucji regionu, a także ważny węzeł kolejowy i drogowy. Według danych GUS populacja Olsztyna wynosi 176 457^[2] (stan na 31.12.2009).

Olsztyn leży w południowej części Warmii , historycznej krainy będącej w latach 1466 - 1772 częścią Rzeczypospolitej .

Położenie

Olsztyn położony jest w środkowej części województwa warmińsko-mazurskiego nad rzeką Łyną , w granicach Pojezierza Olsztyńskiego , które wchodzi w skład makroregionu Pojezierza Mazurskiego i jest podprowincją Pojezierzy Wschodniobałtyckich . Od południowej strony miasto sąsiaduje z Puszczą Napiwodzko-Ramucką .

Miasto sąsiaduje z gminami: Dywity , Barczewo , Purda , Stawiguda , Gietrzwałd oraz Jonkowo . Jedynym powiatem , z którym graniczy Olsztyn jest powiat olsztyński (ziemski).

Olsztyn leży 87 km od granicy z Rosją ^[5], 131 km od Kaliningradu ^[6] i 408 km od stolicy Litwy – Wilna ^[7].

Według Google Maps odległości drogowe do stolic sąsiednich województw wynoszą:

• Olsztyn- Białystok – 241 km^[8],
• Olsztyn- Gdańsk – 169 km^[9],
• Olsztyn- Bydgoszcz – 208 km^[10],
• Olsztyn- Toruń – 172 km^[11],
• Olsztyn- Warszawa – 212 km^[12].

Podział administracyjny

Olsztyn podzielony jest na 23 osiedla – jednostki pomocnicze gminy ^[13]. Stanowią one najniższy, pomocniczy, szczebel samorządu miejskiego. Do zakresu ich działania należą sprawy publiczne o zasięgu lokalnym.

Redykajny

Gutkowo

Likusy

Nad JezioremDługim

Dajtki

Grunwaldzkie

Kortowo

WojskaPolskiego

Podleśna

Zielona Górka

Zatorze

Śródmieście

Kętrzyńskiego

Pojezierze

Kościuszki

Podgrodzie

Brzeziny

Kormoran

Mazurskie

Nagórki

Generałów

Jaroty

Pieczewo

W Olsztynie funkcjonuje również co najmniej kilkanaście mniejszych osiedli, nie posiadających rad osiedli . Nie stanowią one oficjalnego podziału administracyjnego, ale zostały wyodrębnione (np. ze względu na swoje położenie) i posiadają nazwy powszechnie używane przez mieszkańców. Jest to 17 osiedli bez rad osiedli: Jakubowo , Karolin , Kolonia Jaroty , Kortowo II , Łupstych , Mleczna , Niedźwiedź , Piękna Góra , Podlesie , Pozorty , Skarbówka Poszmanówka , Słoneczny Stok , Stare Kieźliny , Stare Miasto , Stare Zalbki , Stary Dwór i Track .

Aglomeracja Olsztyn

Problematyka obszaru i ludności kształtującej się aglomeracji olsztyńskiej jest podejmowana od połowy lat 80. XX wieku, kiedy to Olsztyn przekroczył 150 000 mieszkańców. W końcu lat 90. XX w. można wyodrębnić funkcjonalną aglomerację olsztyńską w strukturze osadniczej Polski składająca się z: Olsztyna, gminy Dywity oraz części gmin Barczewo , Purda , Stawiguda , Gietrzwałd i Jonkowo . Obszar ten zamieszkuje (osoby zameldowane) ok. 250 000 osób. Jest to aglomeracja rozwijająca się z dodatnim przyrostem naturalnym i dodatnim saldem migracji^[3].

Warunki naturalne

Ukształtowanie terenu

Miasto leży w paśmie moren czołowych ostatniego zlodowacenia . Najwyższy punkt Olsztyna umiejscowiony jest na wysokości 155 m n.p.m. , natomiast najniższy na 88 m n.p.m.^[14]

Klimat

Olsztyn leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego. Jest to typowy klimat pojezierny. Uwarunkowany został głównie przez lokalne elementy środowiska (rzeźba terenu, lasy, jeziora). Klimat lokalny cechują średnie roczne opady , wynoszące ok. 600 mm . Średnia roczna temperatura powietrza wynosi ok. +6,6 °C z maksimum w lipcu ok. +17,7 °C i minimum w styczniu ok. –3,5 °C. Przeciętnie w ciągu roku opady występują przez ok. 160 dni, liczba dni z przymrozkami wynosi 140, natomiast pokrywa śnieżna zalega średnio przez 83 dni^[14]. W ciągu całego roku dominują wiatry południowo-zachodnie i zachodnie. Jesienią i zimą wzrasta udział wiatrów południowych, zaś wiosną i latem północno-zachodnich.

Stosunki wodne

Koryto Łyny na os. Brzeziny

Jezioro Ukiel

Jezioro Kortowskie o zachodzie słońca

Jezioro Żbik

Przez miasto Olsztyn przepływają 3 rzeki : Łyna , Wadąg i Kortówka . W granicach administracyjnych miasta obecnie leży 15 jezior , w tym 13 o powierzchni powyżej 1 ha .

Łącznie powierzchnia jezior w Olsztynie wynosi około 720 ha (8,15% powierzchni miasta). Ich rozmieszczenie jest nierównomierne na korzyść części zachodniej, gdzie jeziorność wynosi 40% (w części wschodniej 8%)^[15].

W przeszłości na obszarze miasta znajdowało sie więcej jezior, które po przejęciu przez prywatnych inwestorów w drugiej połowie XIX wieku poddane zostały osuszeniu. W wyniku osuszenia z powierzchni Olsztyna zniknęły liczne stawy oraz jeziora: Motka, Małe Klebarskie, Płocidugi czy Pelnogi (Połnogi) oraz jezioro Fajferek , nad którym w 1845 roku Zarząd Miejski otworzył kąpielisko.

Przyroda

Olsztyńskie lasy zajmują ponad 1800 ha (21,2% powierzchni miasta). Ponad połowa to zwarty kompleks Lasu Miejskiego (1050 ha), pełniący przede wszystkim funkcje terenów rekreacyjno-wypoczynkowych oraz turystyczno-krajoznawczych^[16].

Zieleń miejska zajmuje 560 ha (6,5% powierzchni miasta)^[17]. Urządzona jest w postaci licznych parków (m.in. Park Kusocińskiego , Park Zamkowy ), zieleńców , skwerów oraz trzech ponad stuletnich cmentarzy .

Na terenie Olsztyna znajdują się dwa rezerwaty przyrody roślinności torfowej :^[16]

• Mszar – powierzchnia: 4 ha, ustanowiony w 1953 roku
• Redykajny – powierzchnia: 10 ha, ustanowiony w 1949 roku

W przeszłości na terenie miasta znajdował się również rezerwat przyrody poryblinu jeziornego , ustanowiony w 1957 , obejmujący swym zasięgiem obszar jez. Tyrsko (Gutkowskiego) – rezerwat przyrody Jezioro Gutkowskie. Został on jednak zlikwidowany, a przy brzegu jeziora wzniesiono hotel.

Demografia

W 2000 Olsztyn przekroczył liczbę 172 tys. mieszkańców. Szacuje się, że wówczas na każdego Olsztynianina przypadło średnio 139 m² lasu miejskiego, 3,5 m² parku, 43,5 m² powierzchni wód znajdujących się w granicach miasta^[18].

Tab. Liczba ludności Olsztyna od 1770 roku^[19][2]

Według danych GUS z 31 grudnia 2009, Olsztyn ma 176 457^[2] mieszkańców (21 m-ce w kraju), powierzchnię 88,33 km²^[1] (26 m-ce w kraju) i gęstość zaludnienia 1998 os./km². Od 2002 roku liczba ludności miasta systematycznie wzrasta, co jest ewenementem w skali kraju (oprócz Warszawy, gdzie występuje zjawisko napływu ludności głównie w celach zarobkowych).

Zgodnie z danymi GUS z 30 czerwca 2009, proporcja liczby kobiet do liczby mężczyzn w Olsztynie wyniosła 94 526 kobiet na 81 861 mężczyzn, co daje stosunek 115 kobiet na 100 mężczyzn^[20]. W roku 2006 udzielono 903 małżeństw , na świat przyszło 1619 dzieci, zmarło 1257 osób, w tym 8 niemowląt. Przyrost naturalny w Olsztynie wyniósł 362 (2,15 na 1000 mieszkańców)^[21]. Saldo migracji wyniosło 273 osoby^[22], podczas gdy stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 6,8%.^[23] W marcu 2008 stopa bezrobocia (liczona do aktywnych zawodowo) spadła do 4,4%.^[24]

Struktura demograficzna mieszkańców miasta Olsztyn wg danych z 31 grudnia 2007:^[25]

Historia

Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z roku 1334 , kiedy to Henryk von Luter założył w zakolu rzeki Łyny drewniano-ziemną strażnicę puszczańską , nadając jej nazwę Allenstein (Gród nad Łyną, Alna znaczy "łania", to pruska nazwa Łyny ). Prawa miejskie oraz nazwę "Allenstein" (dla Polaków był to Holstin, a później Olstyn, ale wymawiano tę nazwę tak jak dzisiaj – Olsztyn) zostały nadane 31 października 1353 roku przez diecezjalną Kapitułę Warmińską . Zasadźcą i pierwszym burmistrzem miasta był Jan z Łajs .

Jeszcze przed nadaniem praw miejskich – w 1347 roku – w miejscu strażnicy drewniano-ziemnej rozpoczęto budowę zamku , którą ukończono w 1353 . W późniejszych wiekach zamek był wielokrotnie przebudowywany. W drugiej połowie XIV wieku (lata 1370 - 1380 ) wzniesiono kościół pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła , który uchodzi za jeden z najwybitniejszych przykładów gotyku ceglanego w Polsce. Do dnia dzisiejszego przetrwała wytyczona wtedy sieć ulic i część imponujących fortyfikacji , a wiele istniejących dziś na obszarze Starego Miasta domów wspiera się o średniowieczne fundamenty .

Liczne wojny XV wieku niejednokrotnie niszczyły młode jeszcze miasto. W 1414 Olsztyn został zniszczony przez wojska króla Władysława Jagiełły . W 1440 miasto przystąpiło do Związku Pruskiego – konfederacji szlachty i miast pruskich skierowanej przeciw Krzyżakom . W 1454 mieszczanie wzięli udział w powstaniu przeciwko zakonowi krzyżackiemu i opanowali zamek, uznając zwierzchnictwo króla polskiego, jednak rok później miasto ponownie zajął zakon krzyżacki . Na mocy traktatu pokojowego zawartego w 1466 roku w Toruniu , Olsztyn wraz z całą Warmią przeszedł pod zwierzchnictwo Polski.

Kolejna wojna , wywołana w latach 1519 - 1521 przez zakon krzyżacki spustoszyła południową Warmię . Ówczesnym administratorem dóbr kapituły warmińskiej był kanonik fromborski – Mikołaj Kopernik . Przygotował on skutecznie olsztyński zamek do obrony przed spodziewanym atakiem Krzyżaków (1521). Ponadto Kopernik podjął wielką akcję zasiedlania rejonu sprowadzając mówiących po polsku osadników z Mazowsza .

Kolejny wiek to rozkwit miasta, korzystnie położonego na ruchliwym szlaku Królewiec – Warszawa . Mieszkańcy utrzymywali się z handlu i rzemiosła . Pośredniczyli też w wymianie handlowej między Polską a portami Bałtyku . Rozwój został powstrzymany przez wojny północne w XVII i XVIII wieku , a wielka zaraza lat 1709 - 1712 wyludniła miasteczko niemal całkowicie. Dzięki wsparciu kapituły Olsztyn w ciągu XVIII wieku zdołał poprawić swe położenie. W okresie rozbiorów Warmię wcielono do Królestwa Prus . Miasto i zamek stały się własnością króla pruskiego.

W czasie wojen napoleońskich miasto zostało po raz kolejny obrabowane. 3 lutego 1807 w Olsztynie zatrzymał się cesarz Francuzów – Napoleon Bonaparte . Po wojnach napoleońskich w Prusach utworzono samorząd terytorialny , a w 1818 roku powstał powiat olsztyński .

Po 1818 roku zabudowa miejska opuściła mury Starego Miasta. Druga połowa XIX wieku to dynamiczny rozwój pod rządami burmistrza Roberta Zakrzewskiego (Sakrzewskiego), a następnie Oskara Beliana . W 1867 – powstał nowoczesny jak na owe czasy szpital, w latach 1872 - 1873 przeprowadzono przez Olsztyn magistralę kolejową , łączącą Toruń z Królewcem , w 1877 powstało gimnazjum . Liczba mieszkańców w tym okresie wzrosła z 4 tys. w 1846 , poprzez 6 tys. w 1875 do 25 tys. w 1895 r. W 1900 przeszło 35% mieszkańców Olsztyna stanowili Polacy ^[26]. W tym samym okresie Olsztyn stał się jednym z ośrodków polskiego ruchu narodowego na Warmii. W kwietniu 1886 roku ukazał się pierwszy numer "Gazety Olsztyńskiej" , polskiego pisma wydawanego bez przerwy do 1939 roku przez rodziny Liszewskich i Pieniężnych. W 1891 powstało Polsko-Katolickie Towarzystwo Ludowe "Zgoda". Dzięki pomocy działaczy z Wielkopolski i Pomorza polscy Warmiacy w wyborach do sejmu pruskiego zaczęli wysuwać swoich kandydatów.

W ostatnich latach XIX wieku i na początku XX wzniesiono nowe gmachy publiczne, między innymi nowy ratusz w stylu holenderskiego renesansu , neogotyckie kościoły Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Józefa , siedzibę rejencji , zbudowano też nowoczesne dzielnice mieszkaniowe. W roku 1890 położono instalację gazową , a w 1892 zadzwonił pierwszy telefon , sześć lat później doszedł nowoczesny wodociąg i kanalizację , a w 1907 – elektryczność . Na ulicach pojawiły się tramwaje , a niewiele później otwarto lotnisko .

W 1914 r. miasto zostało na krótko zajęte przez wojska rosyjskie, które wycofały się z miasta po klęsce w bitwie pod Tannenbergiem . Po I wojnie światowej o przyszłej przynależności państwowej południowej części Prus Wschodnich zadecydował plebiscyt z 11 lipca 1920 . 97,8% głosujących w Olsztynie opowiedziało się za pozostaniem miasta przy Niemczech. Pod rządami Hitlera wokół miasta powstał krąg osiedli powiązanych ze śródmieściem terenami zielonymi. W roku 1939 mieszkało tu ponad 50 tys. osób.

22 stycznia 1945 Olsztyn zajęła Armia Czerwona , po kilku dniach stacjonowania żołnierze radzieccy podpalili miasto – zniszczeniu uległo ok. 40% zabudowy. 21 marca 1945 o godz. 12.00 Jakub Prawin jako Pełnomocnik Rządu na Okręg Warmińsko-Mazurski przejął administrację Warmii i Mazur. Pozostała w Olsztynie ludność niemieckojęzyczna uległa wysiedleniu, na jej miejsce stopniowo napływali m.in. polscy osadnicy. W 1946 miasto liczyło 23 tys. mieszkańców, a w 1950 – 45 tys.

Po 1945 roku Olsztyn jako stolica województwa znacznie się rozwinął. Tu przeniesiona została z Fromborka siedziba kurii biskupiej ( diecezjalnej , a od 1992 archidiecezjalnej ). Zlokalizowano zakłady przemysłu gumowego – Olsztyńskie Zakłady Opon Samochodowych ( 1967 ), spożywczego, drzewnego, maszynowego, materiałów budowlanych i inne. Przełom w życiu politycznym oznaczało powstanie NSZZ "Solidarność" . W okresie stanu wojennego w mieście czynnie działała opozycja. Po 1989 roku odtworzony został samorząd terytorialny, wybrano pierwszą demokratyczną radę i zarząd miasta . W 1999 roku z połączenia trzech szkół wyższych powstał Uniwersytet Warmińsko-Mazurski .

Obecnie widoczny jest dalszy rozwój miasta – szybka rozbudowa dzielnicy mieszkaniowej Jaroty oraz dzielnicy przemysłowej (m.in. poprzez rozwój fabryki Michelin ). Olsztyn jest jednym z niewielu miast posiadających dodatni współczynnik przyrostu naturalnego jak też dodatnie saldo migracji .

Polityka i administracja

Nowy Ratusz ,
siedziba władz miasta

Miasto jest członkiem Federacji Miast Kopernikowskich oraz Nowej Hanzy .

Rada miasta

W dawnym Olsztynie rada miejska organizowała życie w mieście m.in. poprzez ustanawianie przepisów porządkowych zwanych wilkierzami. Pierwszy wilkierz olsztyński datowany jest na 1568 rok. Samorząd Olsztyna kontrolowała kapituła, a właściwie jej przedstawiciel kanonik administrator komornictwa olsztyńskiego. Jego rezydencją był zamek .

Po rozbiorach , w ramach wielkich reform państwa pruskiego w latach 1806 - 1807 , wprowadzono w życie nową ordynację miejską. Władza ustawodawcza należała do rady miejskiej, wybieranej przez obywateli w bezpośrednim głosowaniu. W Olsztynie wybierano wówczas 24 członków rady. Władza wykonawcza należała do magistratu, wybieranego przez radę miejską, a zatwierdzanego przez rejencyjną władzę państwową.

Obecnie Rada Miasta Olsztyna jest organem stanowiącym i kontrolnym Miasta, w skład którego wchodzi 25 członków, wybieranych na 4-letnią kadencję.

Burmistrzowie i prezydenci miasta

Prezydent Miasta Olsztyn jest organem wykonawczym gminy, wybieranym na 4-letnią kadencję w wyborach bezpośrednich. Obecnym prezydentem Olsztyna jest Piotr Grzymowicz , zaprzysiężony na tym stanowisku 9 marca 2009 ^[27]. Został on wybrany w przedterminowych wyborach prezydenta miasta , zarządzonych w wyniku odwołania poprzedniego prezydenta Czesława Małkowskiego w referendum gminnym ^[28]. Prezydenta Grzymowicza wspomagają wiceprezydenci Jerzy Szmit i Halina Zaborowska-Boruch.

Gospodarka

Fabryka opon Michelin

Do XIX wieku Olsztyn był miastem niewyróżniającym się pod względem rozwoju gospodarczego spośród innych miast Warmii ^[]. Sytuacja zmieniła się w 2. połowie XIX w. W ciągu 30 lat liczba mieszkańców powiększyła się ponad czterokrotnie. Zlokalizowano tu liczny^[] garnizon wojskowy, Olsztyn stał się węzłem kolejowym i drogowym, utworzono rejencję oraz przyznano mu status miasta wydzielonego na prawach powiatu.

W końcu grudnia 2009 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Olsztynie obejmowała ok. 6,1 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 7,1% do aktywnych zawodowo^[29].

Przemysł

W końcu XIX w. miasto wyróżniało się dzięki dwóm fabrykom maszyn: Karla Roenscha (przy dzisiejszej ul. Partyzantów ) oraz spółki Beyer i Thiel (przy dzisiejszej al. Niepodległości ), a także fabryce zapałek Juliusza Landedorfa (przy obecnej al. Piłsudskiego ). W 1914 r. funkcjonowało już ok. 60 zakładów przemysłowych, m.in.: 2 zakłady mleczarskie, 2 młyny, 3 drukarnie, fabryka musztardy , 4 browary, 7 tartaków, 9 fabryczek mebli, 7 cegielni, 2 kaflarnie, 3 fabryki wozów, wytwórnia batów , fabryka rękawiczek, fabryka koszów, 2 fabryki grzebieni, 7 pralni chemicznych i farbiarni.

Szybki wzrost gospodarczy Olsztyn przeżył również po II wojnie światowej , kiedy miasto stało się ważnym ośrodkiem administracyjnym Warmii i Mazur. Zlokalizowano tu przemysł dotąd nieistniejący na Warmii jak Olsztyńskie Zakłady Opon Samochodowych (otwarte 1967 ), znacznie rozbudowano zakłady oparte na przetwórstwie płodów rolnych oraz przemysł drzewny.

Obecnie Olsztyn, obok Dębicy , jest głównym ośrodkiem przemysłu oponiarskiego (fabryka opon Michelin ), drzewnego i meblarskiego – MM International, Mazur Comfort, Mebelplast, spożywczego (mięsny, mleczarski, młynarski, browar) – Grupa Indykpol, Grupa Polmlek, Browar Kormoran , Browar Jurand, Chłodnia Olsztyn, odzieżowego Wardom, Yakan, środków transportu, materiałów budowlanych, poligraficznego – Olsztyńskie Zakłady Graficzne), Olsztyńskie Kopalnie Surowców Mineralnych.

Transport i komunikacja

Komunikacja miejska

Śródmieście – aleja Piłsudskiego

Osiedle Kościuszki – aleja Niepodległości

System komunikacji miejskiej w Olsztynie istnieje od 1907 roku. W latach 1907 - 1965 w jego skład wchodziły linie tramwajowe , a w latach 1939 - 1971 również trolejbusowe . Obecnie jedynym środkiem komunikacji miejskiej są autobusy . W Strategii Rozwoju Miasta Olsztyn pojawiły się plany przywrócenia trakcji tramwajowej do 2020 r. Jako pierwsza miałaby powstać linia łącząca Dworzec Główny z Jarotami .

Podstawowym organizatorem i przewoźnikiem w miejskim transporcie zbiorowym jest Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Olsztynie. Przewozy pasażerskie realizowane są na 34 liniach komunikacyjnych (w tym dwie linie nocne, 5 miejsko-podmiejskich i jedna sezonowa). Na stanie MPK znajduje się 170 autobusów (stan na kwiecień 2009 rok).

W Olsztynie funkcjonują także przewoźnicy prywatni, którzy zapewniają komunikację w granicach miasta (m.in. Olsztyńska Korporacja – 4 linie miejskie, "Prywatna Komunikacja Miejska"), jak również z okolicznymi miejscowościami.

Transport drogowy

Według stanu na 31 grudnia 2006, w Olsztynie jest 13 km powiatowych dróg publicznych o twardej nawierzchni ulepszonej i 170 km dróg publicznych o twardej nawierzchni, w tym 164 km posiadają nawierzchnie ulepszoną^[30].

Śródmieście – Kwadratowe rondo z szaletem po środku

Olsztyn nie posiada obwodnicy , a większość ruchu tranzytowego odbywa się ulicami miasta. Obecnie trwają uzgodnienia oraz prace projektowe związane z ustaleniem jej trasy. Według założeń obwodnica Olsztyna powinna powstać do 2013.

Jednocześnie trwają prace lobbingowe na rzecz modernizacji dróg krajowych w regionie oraz nt. budowy na ich podłożu dróg ekspresowych . W zamierzeniu podejmowane są tematy budowy drogi ekspresowej S16 , drogi ekspresowej S51 oraz drogi ekspresowej S53.

Plac Pułaskiego jest jednym z niewielu rond w Europie , na środku którego umiejscowiony jest parking, przystanek autobusowy i toaleta miejska, a samo rondo ma kształt prostokąta.

Transport kolejowy

Pierwsza linia kolejowa przechodząca przez Olsztyn otwarta została w 1872 roku. Wkrótce Olsztyn stał się ważnym węzłem kolejowym regionu. Obecnie miasto posiada trzy funkcjonujące dworce kolejowe :

• Olsztyn Główny
• Olsztyn Zachodni
• Olsztyn Gutkowo

Transport lotniczy

W granicach administracyjnych Olsztyna funkcjonuje cywilno-sportowy port lotniczy Olsztyn-Dajtki . Lotnisko zlokalizowane zostało na osiedlu Dajtki , w odległości ok. 4,5 km od centrum miasta. Z lotniska korzysta m.in. Aeroklub Warmińsko-Mazurski oraz Lotnicze Pogotowie Ratunkowe .

Edukacja i nauka

Nowa Biblioteka Główna UWM

Olsztyn jest największym ośrodkiem edukacyjnym województwa warmińsko-mazurskiego oraz jednym z najważniejszych w północnej Polsce. W obszarze miasta obecnie funkcjonują:^[31]

• 43 przedszkola (w tym 14 niepublicznych)
• 30 szkół podstawowych (w tym 3 niepubliczne)
• 25 gimnazjów (w tym 1 niepubliczne)
• 28 liceów ogólnokształcących (w tym 14 niepublicznych)
• 1 liceum plastyczne
• 9 liceów profilowanych
• 11 techników (w tym 1 niepubliczne)
• 8 zasadniczych szkół zawodowych (w tym 1 niepubliczna)
• 47 szkoły policealne (w tym 37 niepublicznych)
• 2 szkoły muzyczne (I i II stopnia)
• 8 ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego (w tym 7 niepublicznych)
• 1 niepubliczne kolegium języków obcych
• 6 ośrodków doskonalenia nauczycieli (w tym 4 niepubliczne)
• 6 centrów kształcenia ustawicznego (w tym 4 niepubliczne)
• 18 niepublicznych placówek kształcenia ustawicznego
• 10 uzupełniających liceów ogólnokształcących (w tym 8 niepublicznych)
• 9 uzupełniających techników (w tym 2 niepubliczne)
• 1 szkoła specjalna przysposabiająca do pracy
• 1 niepubliczny ośrodek rehabilitacyjno-edukacyjno-wychowawczy
• 3 niepubliczne placówki oświatowo-wychowawcze
• 2 specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze dla dzieci
• 5 poradni psychologiczno-pedagogicznych (w tym 1 niepubliczna)
• 18 zespołów szkół i placówek

Uczelnie wyższe

Przystań na jeziorze Kortowskim

Pierwszą uczelnią wyższą w mieście była utworzona 31 maja 1950 Wyższa Szkoła Rolnicza . 1 października 1969 WSR przemianowana została na Akademię Rolniczo-Techniczną . 1 września 1999 roku w wyniku połączenia Akademii Rolniczo-Technicznej, Wyższej Szkoły Pedagogicznej i Warmińskiego Instytutu Teologicznego powstał Uniwersytet Warmińsko-Mazurski , który kształci ponad 35 tys. studentów na 16 wydziałach i 49 kierunkach oraz jest największą szkołą wyższą w regionie.

W Olsztynie jest 6 szkół wyższych :

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
• Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego
• Olsztyńska Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania im. Tadeusza Kotarbińskiego
• Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP
• Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej "Hosianum"
• Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie – Wydział Nauk Humanistyczno-Społecznych w Olsztynie
• Gdańska Wyższa Szkoła Administracji - Wydział Zamiejscowy w Olsztynie (kształcenie rozpoczyna od 1 października 2010 r.)

W Olsztynie funkcjonuje również Warmińsko-Mazurski Uniwersytet Trzeciego Wieku .

Jednostki naukowo-badawcze

Oprócz szkół wyższych, działalność badawczo-naukową w Olsztynie prowadzą instytuty :

• Centrum Badań Wschodnich
• Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN
• Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza
• Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego

W przeszłości w mieście funkcjonowały również:

• Instytut Mazurski
• Warmiński Instytut Teologiczny

Kultura i sztuka

Muzea

Za czasów Prus Wschodnich muzealnictwo w Olsztynie nie miało warunków rozwoju. Pierwsze muzeum państwowe w Olsztynie powstało w 1921 w salach olsztyńskiego zamku, a zawarte w nim eksponaty głosiły zwycięstwa niemieckiego w plebiscycie z 1920 ^[32].

Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie

Największą obecnie olsztyńską placówką muzealną jest Muzeum Warmii i Mazur , którego siedziba mieści się w Zamku Kapituły Warmińskiej . W jego zbiorach znajdują się m.in. pamiątki, dokumenty, ikonografie, obrazy i rzeźby rodem z tutejszego regionu. W Muzeum zlokalizowana jest stała wystawa kopernikowska, której najważniejszym eksponatem jest astronomiczna tablica doświadczalna wykonana własnoręcznie przez Mikołaja Kopernika w 1517 roku.

Do muzeów w Olsztynie zalicza się także Dom Gazety Olsztyńskiej , którego siedzibą jest budynek, będący w czasach dwudziestolecia międzywojennego redakcją Gazety Olsztyńskiej , jedynej polskiej gazety na Warmii , ukazującej się od 1886 roku. W stolicy województwa warmińsko-mazurskiego mieszczą się także muzea przyrody przy ul. Metalowej w secesyjnym pałacyku oraz muzeum przyrody im. Janiny Wengris w dzielnicy akademickiej Kortowo , w hali widowiskowo-sportowej Urania znajduje się Muzeum Sportu im. Mariana Rapackiego .

Galerie

Olsztyn nocą

W Olsztynie funkcjonuje ok. 10 galerii sztuki. Jedną z nich jest Biuro Wystaw Artystycznych z siedzibą w olsztyńskim planetarium . Jest to największa, państwowa galeria sztuki w mieście. Powstała w roku 1958 , początkowo jej siedzibą był olsztyński zamek , w roku 1973 przeniesiono ją w obecne miejsce. Wśród innych olsztyńskich galerii znajdują się m.in. Galeria Rynek, Galeria Spichlerz MOK czy Art Deco.

Kina

Pierwszym kinem wędrownym, które zawitało do miasta było najprawdopodobniej Welt – Biographie ( niem. ), inż. Heinrich Schnellhase. Anons reklamowy umieszczony 26 listopada 1909 w Allensteiner Volksblatt, przytacza dwunastoletnią tradycję pokazów kinowych w mieście. Na jego podstawie przyjąć można, że pierwsza projekcja kinowa w Olsztynie odbyła się najprawdopodobniej w 1897.^[33] 30 września i 1 października 1909, w sali hotelu Deutsches Haus gościł Edison-Welt-Theater Windorfa z Berlina-Weißensee^[33].

Pierwsze kina stacjonarne w Olsztynie powstawały jeszcze przed I wojną światową :^[33][34]

• Teatr obrazów świetlnych ( niem. Lichtbild-Theater) – pierwszy stały teatr kinematografii w Olsztynie, utworzony w 1909, co upamietnia anons w Allensteiner Volksblatt z dnia 16 listopada 1909;
• Kino Luizy ( niem. Luisen-Theater) przy Rynku nr 23 – obecnie w jego miejscu funkcjonuje kino „ Awangarda ”;
• Metropol Theater ( niem. ) przy ul. Podgórnej (obecna ul. Staromiejska ) – kino zniszczone podczas działań wojennych w 1945 ;
• Lichtspielpalast ( niem. ) przy ul. Pieniężnego nr 12 – kino przemianowane w 1918 na Central-Theater ( niem. ), zlikwidowane po II wojnie światowej .

Kolejne obiekty kinowe w mieście powstały w okresie międzywojennym:^[34]

• kino Capitol przy ul. Klebarskiej (obecna al. Piłsudskiego ) – kino utworzone w 1929, po zakończeniu II wojny światowej kino zastąpione nieistniejącym już kinem Odrodzenie;
• kino utworzone w 1936 nakładem inwestycyjnym berlińskiej firmy UT-Lichtspiele przy ul. Pieniężnego 16 – działające do 2005 jako kino Polonia.

W połowie lat 90. XX wieku zamknięto kino Grunwald przy al. Wojska Polskiego . Kolejne zamknięcia placówek kinowych w Olsztynie odbyły się w 2005 i dotyczyły kina Kopernik przy ul. 1 maja oraz kina Polonia przy ul. Pieniężnego . Oba kina zamknięto w związku z budowanym multipleksem centrum filmowego „Helios” w „Alfa Centrum” przy al. Piłsudskiego^[35].

Obecnie w mieście funkcjonują dwa kina: Helios oraz Awangarda. Ponadto istnieje również Dyskusyjny Klub Filmowy „ZA”, działajacy przy przy Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych ^[36].

Teatry

Teatr im. St. Jaracza

Teatr Lalek

Największym olsztyńskim teatrem jest dramatyczny Teatr im. Stefana Jaracza , założony w 1925 roku jako Treudank, symbol wdzięczności mieszkańcom za głosowanie za pozostaniem w granicach Niemiec podczas plebiscytu w 1920 roku. Placówka posiada obecnie trzy sceny, w tym jedną dużą na 480 miejsc. W Teatrze im. Stefana Jaracza odbywają się Olsztyńskie Spotkania Teatralne oraz Międzynarodowy Festiwal Teatralny "Demoludy" . Aktualnie teatr posiada status narodowej instytucji kultury^[37]. Od 1998 roku działa w nim publiczne Studium Aktorskie. W Olsztynie mieści się także Olsztyński Teatr Lalek . Za datę jego powstania uznaje się rok 1953 . Trzecim olsztyńskim teatrem jest założona w 1957 przez Tadeusza Ostaszkiewicza Pantomima Olsztyńska – teatr głuchych, zaliczany w latach 1971-1990 do grona renomowanych scen w kraju i Europie (od 1959 do 1989 prowadził ją Bohdan Głuszczak). W latach 90. Pantomima Olsztyńska straciła na znaczeniu, zaś od początku XXI wieku jej status ogranicza się do roli teatralnego koła zainteresowań przy Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych (d. WDK) w Olsztynie.

Muzyka

Edukacja muzyczna w Olsztynie odbywa sie na bazie Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. Fryderyka Chopina, a także prywatnej Szkoły Muzycznej Yamaha.

W Olsztynie mieści się Warmińsko-Mazurska Filharmonia im. Feliksa Nowowiejskiego . Początki działalności Filharmonii związane są z małą orkiestrą symfoniczną, powstałą w połowie lat 40. XX w. W 1972 r. zespół Orkiestry Symfonicznej otrzymał stałą siedzibę w Państwowej Szkole Muzycznej im. F. Chopina, wtedy też nadano jej status Państwowej Filharmonii im. F. Nowowiejskiego.

Olsztyn utożsamiany jest również jako ważny ośrodek chóralistyki w północno-wschodniej Polsce.

Z Olsztyna wywodzi się kilka znanych zespołów muzycznych i wykonawców różnych nurtów i gatunków, m.in: Afromental , Vader , Big Day , Czerwony Tulipan , Pro Musica Antiqua , Pro Musica , PRO FORMA , Olsztyński Chór Kameralny COLLEGIUM MUSICUM , Norbi , Kuśka Brothers , Kangaros , Mietek Folk , Christ Agony , Harlem , Kaczki z Nowej Paczki , Shannon , Horpyna , Tuhaj Bej, Dies Irae , Berkut, Enej , Transsexdisco Los Vaticaneros, Medium, LIDO, Kookaburra, Skyscream, Wierni,Akademicki Chór Bel Canto WSIiE TWP czy Chór Lekarzy:"Medici Pro Musica".

Imprezy i festiwale

Amfiteatr im. Czesława Niemena

Do najważniejszych olsztyńskich cyklicznych imprez i festiwali należą m.in. Olsztyńskie Lato Artystyczne , Olsztyńskie Noce Bluesowe oraz Ogólnopolskie Spotkania Zamkowe "Śpiewajmy Poezję" . Spotkania Zamkowe odbywają się w mieście od 1974 roku. Głównym punktem festiwalu jest konkurs młodych artystów poezji śpiewanej. Olsztyńskie Lato Artystyczne to z kolei trzymiesięczny cykl imprez odbywających się w trakcie wakacji. Główną ich sceną jest olsztyński amfiteatr. Wśród imprez organizowanych w ramach Olsztyńskiego Lata Artystycznego są m.in. Dni Olsztyna, Olsztyńskie Koncerty Organowe, Staromiejskie Spotkania z Szantą, Olsztyński Festiwal Jazzowy. W Olsztynie corocznie odbywa się też Olsztyński Festiwal Dalekowschodnich Sztuk Walki.

Planetarium i obserwatorium

Planetarium

Obserwatorium Astronomiczne

Olsztyńskie Planetarium Astronomiczne otwarto 19 lutego 1973 – w pięćsetną rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika – przy dzisiejszej Alei Piłsudskiego. Jest to drugie co do wielkości planetarium w Polsce. Planetarium jest siedzibą Federacji Miast Kopernikowskich .

Obserwatorium Astronomiczne w Olsztynie otwarto 13 października 1979 . Zlokalizowane zostało w zaadaptowanej wieży ciśnień, zbudowanej w 1897 roku na wzgórzu św. Andrzeja , najwyższym (143 m n.p.m.) wzniesieniu dawnego Olsztyna^[38][39].

Przy bezchmurnej pogodzie obserwatorium prowadzi pokazy astronomiczne. Ponadto z tarasu budynku widoczna jest panorama miasta.

Inne organizacje i placówki kulturalne

• Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych – samorządowa instytucja kultury, zajmująca się animowaniem, inspirowaniem i wspieraniem społecznej aktywności kulturalnej w województwie warmińsko-mazurskim
• Miejski Ośrodek Kultury w Olsztynie – organizator wielu imprez i festiwali
• Pałac Młodzieży w Olsztynie – placówka oświatowo-wychowawcza dla dzieci i młodzieży
• Centrum Francusko-Polskie Cotes-d'Armor

Kościoły i związki wyznaniowe

Katolicyzm

• Kościół Rzymskokatolicki
• Ukraińska Cerkiew greckokatolicka (Kościół obrządku bizantyjsko-ukraińskiego)
• Kościół Polskokatolicki

Prawosławie

• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

Protestantyzm

• Kościół Ewangelicko-Augsburski
• Kościół Chrześcijan Baptystów
• Kościół Zielonoświątkowy
• Wspólnota Kościołów Chrystusowych
• Wspólnota Chrześcijańska "Golgota" ^[40]
• Kościół Boży w Chrystusie (Centrum Chrześcijańskie "Droga" w Olsztynie)^[41]

Buddyzm

• Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

Inne

• Świadkowie Jehowy

Turystyka

Szlaki turystyczne

Targ Rybny

Olsztyn jest ważnym ośrodkiem turystycznym głównie ze względu na swoje położenie wśród jezior i lasów. Miasto położone jest Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego ^[42], polskiej części Drogi św. Jakuba , Szlaku Zamków Gotyckich , Szlaku Grunwaldzkim , czy Szlaku Kopernikowskim ^[43][44][45]

Turystyka kajakowa

W sezonie letnim po Łynie odbywają się spływy kajakowe "Łyną przez Olsztyn". Spływy rozpoczynają się pod zamkiem olsztyńskim . Trzykilometrowa trasa wiedzie przez malowniczy przełom Łyny w olsztyńskim Lesie Miejskim. Celem spływu jest rozlewisko, gdzie łączą się dwie rzeki – Łyna i Wadąg .

Zabytki

Katedra św. Jakuba

Stary Ratusz

Budynek Rejencji ,
obecnie Urząd Marszałkowski oraz Wojewódzki Sąd Administracyjny

Oprócz dogodnego położenia i malowniczego krajobrazu, do walorów rekreacyjno-turystycznych należy zaliczyć zabytki architektoniczne miasta:^[46][47]

• gotycki zamek kapituły warmińskiej z II połowy XIV w.,
• fragmenty murów miejskich z Bramą Wysoką (Górna Brama) z XIV w.,
• XIV-wieczna konkatedra pw. św. Jakuba ( bazylika mniejsza ),
• Stary Ratusz (wzniesiony w XIV w., po pożarze odbudowany w latach 1623-1624),
• Kościół św. Wawrzyńca z XIV w. (w dzielnicy Gutkowo),
• Kaplica Jerozolimska z 1565 r.,
• secesyjna zabudowa ul. Dąbrowszczaków,
• neogotycki kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa z lat 1901-02,
• neoromański kościół pw. św. Józefa z lat 1912-13,
• kościół pw. Chrystusa Króla (zbudowany w stylu renesansu włoskiego) z XX w.,
• kościół garnizonowy pw. Matki Boskiej Królowej Polski (1913-14),
• neogotycki kościół ewangelicko-augsburski z lat 1876-99,
• pseudogotycka kaplica cmentarna, obecnie cerkiew prawosławna z 1904 r.,
• secesyjna kaplica Zjednoczonego Kościoła Ewangelickiego z przełomu XIX i XX w.,
• dom Gazety Olsztyńskiej ,
• pałacyk przy ul. Metalowej,
• pałacyk fabrykancki (XIX w.),
• Pałac Archiprezbitera z II poł. XVIII wieku
• wiadukt kolejowy w przełomie Łyny (XIX w.),
• Dom Polski (XIX w.),
• gmach I LO im. Adama Mickiewicza z II połowy XIX w.,
• cmentarz żydowski z domem pogrzebowym, zaprojektowany przez Ericha Mendelsohna ,
• Nowy Ratusz z pocz. XX w.,
• figura Boża Męka z XVIII w.,
• figura Chrystusa Pana z XVIII w.
• dzwonnica na Dajtkach przy ul. Żniwnej
• kościół Matki Bożej Różańcowej na Dajtkach z 1878

Do 10 listopada 1938 roku w mieście znajdowała się mauretańska synagoga z 1877 roku. Była jednym z najbardziej charakterystycznych budynków w mieście ze względu na swoją unikalną, orientalną architekturę.

Inne atrakcje turystyczne

Stare Miasto

Budynek Poczty Głównej

• 15 jezior w granicach administracyjnych miasta,
• Olsztyńskie Lato Artystyczne ,
• obserwatorium astronomiczne w XIX-wiecznej wieży ciśnień ,
• planetarium ,
• park na terenie lasu miejskiego (największego w Europie lasu na terenach miejskich), ze stadionem leśnym pochodzącym z lat 20. ubiegłego wieku,
• plaża miejska i przystanie nad Jeziorem Ukiel (Krzywym) ,
• Stare miasto w zakolu Łyny .

Hotele

• Hotel Na Skarpie w Olsztynie
• Hotel Warmiński w Olsztynie
• Hotel Park w Olsztynie
• Hotel Orbis Olsztyn
• Hotel Kur w Olsztynie
• Hotel Wysoka Brama w Olsztynie
• Hotel Gromada w Olsztynie
• Hotel Manor w Olsztynie
• Hotel Wileński w Olsztynie
• Hotel Pod Zamkiem w Olsztynie

Sport

Hala Urania

Oprócz typowych walorów rekreacyjno-turystycznych, miasto jest prężnie działającym ośrodkiem sportowym. W mieście działa kilkadziesiąt klubów sportowych. Najbardziej utytułowanymi i powszechnie rozpoznawanymi klubami na arenie ogólnokrajowej są OKS 1945 Olsztyn (dawny Stomil Olsztyn), AZS UWM Olsztyn (siatkówka), OKPR Traveland-Społem Olsztyn oraz i KKS Warmia Olsztyn .

Olsztyn był również etapowym miastem kolarskiego wyścigu Tour de Pologne .

Dzięki posiadanej infrastrukturze sportowej, unikalnej lokalizacji wśród lasów i jezior oraz rozwiniętej bazie hotelowej, Olsztyn jest miejscem zgrupowań wielu kadr i reprezentacji sportowych.

Osoby związane z Olsztynem

Lista nazwisk znanych osób urodzonych lub mieszkająch w Olsztynie

Ławeczka z Mikołajem Kopernikiem

Hugo Haase

Olga Desmond na rosyjskiej karcie pocztowej

Dom przedpogrzebowy 'Bet Tahara' zbudowany w 1913 roku wg projektu Ericha Mendelsohna .

Piotr Bałtroczyk

Krzysztof Hołowczyc

• Johannes Knolleisen (zm. 1511), pruski profesor teologii,
• Mikołaj Kopernik (1473-1543), wybitny astronom , matematyk , ekonomista , lekarz , duchowny, administrator kapituły warmińskiej w latach 1516-1521,
• Łukasz David (1503-1583), historyk pruski,
• Albert Nowiejski (zm. 1664), sekretarz królewski, kanonik warmiński, cały swój majątek zapisał w testamencie na rzecz szpitali Świętego Ducha i Świętego Jerzego w Olsztynie.
• Oskar Belian , słynny burmistrz Olsztyna,
• Piotr Poleski (1730-1798) kupiec olsztyński, rajca miejski, opiekun zabytków , założyciel fundacji Poleskiego,
• Jan Antoni Blank-Białecki (1785-1844), malarz historyczny,
• Jan Liszewski (1852-1894), założyciel „Gazety Olsztyńskiej” ,
• Hugo Haase (1863-1919), niemiecki polityk ( SPD i USPD ),
• Franz Justus Rarkowski (1873-1950), niemiecki, katolicki biskup polowy wojska niemieckiego
• Feliks Nowowiejski (1877-1946), kompozytor , muzyk-wirtuoz, dyrygent , autor muzyki do "Roty",
• Maksymilian Kaller (1880-1947), w latach 1930 - 1947 biskup warmiński,
• Erich Mendelsohn (1887-1953), wybitny architekt niemiecki,
• Seweryn Pieniężny (1890-1940), dziennikarz, redaktor i wydawca „Gazety Olsztyńskiej”,
• Olga Desmond (1891-1964), ur. jako Olga Sellin, niemiecka tancerka i aktorka,
• Kurd von Bülow (1899-1971), niemiecki geolog,
• Maria Zientara-Malewska (1894-1984), poetka ,
• Jakub Prawin (1901-1957), pierwszy wojewoda olsztyński,
• Jędrzej Giertych (1903-1992), polityk , ideolog Narodowej Demokracji,
• Klaus-Joachim Zülch (1910-1988), niemiecki naukowiec ( neurologia ), syn burmistrza Georga Zülcha,
• Günter Wand (1912-2002), niemiecki dyrygent i kompozytor,
• Henryk Panas (1912-1985), prozaik , dramaturg i publicysta ,
• Annemarie Suckow von Heydendorff (ur. 1912), niemiecka rzeźbiarka,
• Mieczysław Moczar (1913-1986), działacz władz komunistycznych, w latach 1948 - 1952 związany z Olsztynem,
• Hans-Jürgen Wischnewski (1922-2005), wieloletni minister Republiki Federalnej Niemiec ,
• Andrzej Zawada (1928-2000), sejsmolog i himalaista ,
• Józef Glemp (ur. 1929), prymas Polski, w latach 1979 - 1981 biskup warmiński,
• Leonhard Pohl (ur. 1929), niemiecki lekkoatleta, zdobywca brązowego medalu w 1956 na olimpiadzie w Melbourne ,
• Wolf Lepenies (ur. 1941), niemiecki naukowiec, socjolog i politolog,
• Janusz Lorenz (ur. 1942), polityk ,
• Kazimierz Schilling (1943-2006) astronom , popularyzator astronomii ,
• Gudrun Wagner (1944-2007), współorganizatorka Festiwalu Wagnerowskiego w Bayreuth,
• Tadeusz Iwiński (ur. 1944), polityk SLD ,
• Jacek Jezierski (ur. 1949), biskup pomocniczy warmiński,
• Zbigniew Lubiejewski (ur. 1949), siatkarz , mistrz olimpijski z Montrealu,
• Marian Bublewicz (1950-1993), wielokrotny mistrz Polski w rajdach samochodowych,
• Andrzej Arciszewski (ur. 1951), lalkarz, aktor dubbingowy ,
• Ryszard Górecki (ur. 1951), rektor UWM , członek PAN , senator RP, honorowy obywatel Olsztyna,
• Kazimierz Brakoniecki (ur. 1952), poeta, eseista, tłumacz literatury francuskiej Bretanii, laureat nagrody Laur Unesco 2007 ,
• Bronisław Wildstein (ur. 1952), dziennikarz ,
• Rudolf Bażanowski (ur. 1953), biskup diecezji mazurskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP ,
• Henryka Krzywonos (ur. 1953), działaczka opozycji w okresie PRL , sygnatariuszka porozumień sierpniowych ,
• Juliusz Machulski (ur. 1955), reżyser ,
• Izabela Trojanowska (ur. 1955), piosenkarka i aktorka ,
• Włodzimierz Kowalewski (ur. 1956), prozaik , nominowany do literackiej nagrody NIKE (1998,2001)
• Andrzej Ryński (ur. 1958), polityk SLD , prezydent Olsztyna ( 1994 - 1998 ), marszałek województwa warmińsko-mazurskiego ( 1999 - 2006 ),
• Piotr Galiński (1959), tancerz, choreograf, juror Tańca z gwiazdami TVN ,
• Piotr Bałtroczyk (ur. 1961), dziennikarz , poeta , konferansjer , satyryk , prezenter telewizyjny i radiowy,
• Krzysztof Pater (ur. 1961), ekonomista , działacz społeczny i polityk , harcmistrz,
• Krzysztof Hołowczyc (ur. 1962), kierowca rajdowy,
• Iwona Szymańska-Pavlović (ur. 1963) – tancerka, sędzia związkowy, jurorka Tańca z gwiazdami TVN ,
• Piotr "Peter" Wiwczarek (ur. 1965), wokalista zespołu Vader
• Artur Wojdat (ur. 1968), pływak , brązowy medalista olimpijski,
• Beata Krupska-Tyszkiewicz (ur. 1970), polska koszykarka,
• Ireneusz Bruski (ur. 1971), duchowny katolicki, prawnik, dziennikarz, publicysta,
• Anna Samusionek (ur. 1971), aktorka ,
• Marek Bożek (ur. 1974) ekskomunikowany proboszcz parafii św. Stanisława Kostki w St. Louis, USA
• Łukasz Kadziewicz (ur. 1980), siatkarz , reprezentant Polski,
• Wojciech Grzyb (ur. 1981), siatkarz , reprezentant Polski,
• Marek Kaliszuk (ur.1980), aktor ,
• Tomasz Lach pseudonim Tomson (ur. 1983 ) - wokalista grupy Afromental i zdobywca I nagrody w Festiwalu Muzyki BigBeatowej w Żarach
• Wojciech Łozowski pseudonim Łozo (ur. 1984 ) – wokalista grupy Afromental i prezenter MTV Polska .
• Mamed Khalidov – jeden z najlepszych zawodników MMA na świecie
• Daniel Żółtak - reprezentant Polski w piłce ręcznej

Honorowi obywatele miasta

Honorowe Obywatelstwo Olsztyna nadawane jest na podstawie uchwały osobom szczególnie zasłużonym dla Olsztyna, a także wybitnym osobistościom, jako wyraz najwyższego wyróżnienia i uznania Rady Miasta Olsztyn. Osoba wyróżniona otrzymuje Akt Nadania i Odznakę Honorowego Obywatelstwa Olsztyna.

Miasta partnerskie

Miasta partnerskie
Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Bielsko-Biała	Polska	2005 [48]
Calpe	Hiszpania	marzec 1989 [49]
Chateauroux	Francja	23 lutego 1991
Gelsenkirchen	Niemcy	grudzień 1992 [50]
Kaliningrad	Rosja	5 marca 1993 [51]
Łuck	Ukraina	19 grudnia 1997 [52]
Offenburg	Niemcy	19 marca 1999 [53]
Osnabrück	Niemcy	2009
Richmond	Stany Zjednoczone	1995 [54]
Rovaniemi	Finlandia	1976 [55]

Miasta współpracujące

Media

Radio i telewizja

W 1969 , uruchomiono Olsztyński Radiowo-Telewizyjny Ośrodek Nadawczy w Pieczewie . Wybudowano tam maszt radiowo-telewizyjny 53°45'13″N 20°30'57″E / 53.75361, 20.51583 o wysokość 360 m (po podwyższaniach ok. 380 m), który jest najwyższym istniejącym obiektem budowlanym w Polsce.

Stacje radiowe funkcjonujące na obszarze miasta:

• Radio Olsztyn
• Radio Eska
• Radio Planeta
• Radio UWM FM
• Radio RMF FM – oddział lokalny Olsztyn
• Radio ZET – oddział lokalny Olsztyn
• Radio VOX FM (planowane)

Ośrodki telewizyjne nadające z Olsztyna:

• TVP Olsztyn – regionalny oddział TVP , powstały 1 stycznia 2005 na bazie Warmińsko-Mazurski Ośrodek TVP (pasmo lokalne TVP Info )
• Tele-Top Olsztyn – lokalna stacja telewizyjna, nadająca program w sieci telewizji kablowej Multimedia Polska
• TV Olsztyn – lokalna stacja telewizyjna, nadająca program w sieci telewizji kablowej Vectra
• TV Kortowo – internetowa telewizja UWM w Olsztynie

Prasa

Dom Gazety Olsztyńskiej – dawna siedziba redakcji „Gazety Olsztyńskiej (1886-1939)”

Siedziba redakcji dzisiejszej „ Gazety Olsztyńskiej ”

• „ Extra Sukces ” – bezpłatny tygodnik wydawany od 4 września 2007 przez Produkt Sp. z o.o.
• „ Gazeta Olsztyńska ” – gazeta regionalna powstała 6 kwietnia 1970 z przemianowania "Głosu Olsztyńskiego", wydawany przez Edytor Sp. z o.o.
• „ Gazeta Studencka ” – miesięcznik studentów UWM w Olsztynie
• „ Gazeta Uniwersytecka ” – bezpłatny dodatek do Gazety Olsztyńskiej i Dziennika Elbląskiego, ukazujący się w każdą pierwszą środę miesiąca od marca 2002 przy współpracy z UWM w Olsztynie
• „ Gazeta Wyborcza ” – mutacja lokalna Olsztyn, wydawana przez Agora SA
• „ Nasz Olsztyniak ” – bezpłatna gazeta ukazująca się dwa razy w tygodniu, wydawana przez spółkę Wydawca Olsztyn Sp. z o.o.
• „ Nowe Życie Olsztyna ” – kolorowy miesięcznik, wydawany od 2004 r.
• „ Posłaniec Warmiński ” – dwutygodnik Kurii Metropolitalnej Archidiecezji Warmińskiej , wydawany od 10 października 1982
• „ Super Express ” – mutacja lokalna Olsztyn, wydawany przez MURATOR SA
• „ Wiadomości Uniwersyteckie ” – bezpłatny miesięcznik informacyjny UWM w Olsztynie, wydawany od 1999

Internet

• Olsztyn.com.pl - najstarszy portal internetowy Olsztyna, założony w 1999 roku, prywatna inicjatywa nie związana z żadnym podmiotem
• Gazeta On-Line Olsztyn24 – portal internetowy założony w 2007 roku, poruszający sprawy związane z Olsztynem i regionem
• Portal Warmii i Mazur WM.PL – portal internetowy założony w 2002 roku, związany z Gazetą Olsztyńską
• Polska Olsztyn – regionalny serwis internetowy, powstały 26 lutego 2009 roku, będący częścią Polskatimes.pl – internetowego serwisu dziennika Polska

Zobacz też

• Warmia
• Pojezierze Olsztyńskie
• „ O Warmio moja miła ” („Hymn Warmiński”) – hymn i hejnał Olsztyna
• Olsztyńskie Centrum Edukacji Ekologicznej

Przypisy

Bibliografia

• Olsztyn 1353-2003. praca zbiorowa pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego ; [aut. oprac. Stanisław Achremczyk et al.]. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych i Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2003, s. 651. . 
• Olsztyn 1945-2005 : kultura i nauka. praca zbiorowa pod red. Stanisława Achremczyka i Władysława Ogrodzińskiego ; [aut. oprac. Stanisław Achremczyk et al.]. Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych i Towarzystwo Naukowe im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2006, s. 927. .  ( pol. )
• Rafał Bętkowski: Olsztyn jakiego nie znacie : obraz miasta na dawnej pocztówce. red. Tomasz Śrutowski. Olsztyn: Edytor „Wers”, 2003, s. 192. . 
• Jan Chłosta : Ludzie Olsztyna. Olsztyn: „ Posłaniec Warmiński ” i Urząd Miasta Olsztyn, 2003, s. 145. . 
• Jan Chłosta : Słownik Warmii. Olsztyn: „Littera”, 2002, s. 462. . 
• Bohdan Łukaszewicz: Olsztyn : 1945-1985 : zapis czterdziestolecia. Olsztyn: „Pojezierze”, 1987, s. 513. . 
• Bohdan Łukaszewicz: Olsztyn 1945-2005 : raptularz miejski. Olsztyn: Pracownia Wydawnicza „ElSet”, 2006, s. 719. . 
• Stanisław Piechocki : Czyściec zwany Kortau. Olsztyn: Książnica Polska, 1993, s. 153. . 
• Stanisław Piechocki : Dzieje olsztyńskich ulic. Wyd. pierwsze. Olsztyn: Agencja Wydawnicza „Remix”, 1994, s. 190. . 
• Stanisław Piechocki : Dzieje olsztyńskich ulic. Wyd. rozszerzone i wzbogacone nowymi ilustracjami. Olsztyn: Agencja Wydawnicza „Remix”, 2002, s. 295. . 
• Rzempołuch Andrzej: Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953 : od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych. fot. Grzegorz Kumorowicz. Olsztyn: Urząd Miasta Olsztyn i Agencja Wydawnicz „Remix” s.c., 2004, s. 239. . 
• Jerzy Sikorski : Galopem przez stulecia : Olsztyn 1353-2003. red. i wybór il. Tomasz Śrutkowski. Olsztyn: Edytor „Wers”, 2003, s. 219. . 
• Andrzej Wakar : Olsztyn : dzieje miasta. Olsztyn: „Radio Wa-Ma”, 1997, s. 367. .  ( pol. )
• Andrzej Wakar : Olsztyn. praca zbiorowa, red. Maria Lossman. Wyd. pierwsze. T. 1: Olsztyn 1353-1945. Olsztyn: „Pojezierze”, 1971, s. 432.  ( pol. )
• Andrzej Wakar : Kronika Olsztyna : 1945-1950. Wyd. pierwsze. Olsztyn: „Pojezierze”, 1972, s. 160.  ( pol. )

Linki zewnętrzne

• Serwis informacyjny Urzędu Miasta w Olsztynie
  • BIP Urzędu Miasta w Olsztynie
  • System komunikacji elektronicznej e-Poczta Urzędu Miasta Olsztyn
• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
• Olsztyn w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich , Tom VII (Netrebka – Perepiat) z 1886 r.

Na górę strony