Na mapach: 49°50'38.2″N 24°01'35.36″E / 49.843944, 24.0264889

Gmach opery

Lwowski Narodowy Akademicki Teatr Opery i Baletu im. Salomei Kruszelnickiej, ( ukr. Львівський національний академічний театр опери та балету імені Соломії Крушельницької; dawniej Teatr Miejski, w dwudziestoleciu międzywojennym Teatr Wielki) – teatr we Lwowie . Jest to nie tylko dzieło sztuki architektonicznej, ale także rzeźby i malarstwa. Reprezentuje eklektyzm w sztuce.

Budynek Opery

Gmach teatru, usytuowany w centrum Lwowa , jest ważnym akcentem urbanistycznym kończącym w kierunku północnym oś bulwarową prospektu Swobody (dawnych Wałów Hetmańskich ).

Jest ciekawym budynkiem pod względem architektonicznym, obfituje w dekoracje malarskie i rzeźbiarskie nawiązujące do sztuki teatralnej.

Gmach zajmuje powierzchnię ponad 3000 m², ma kształt prostopadłościanu o wymiarach 45x95 m. Budowlę wieńczy znajdująca się nad sceną miedziana kopuła. Drzwi wejściowe flankują podtrzymujące fryz kolumny doryckie . Nad gzymsem oddzielającym rustykowany parter od pierwszego piętra ulokowano loggię z trójłukową arkadą i podwójnymi kolumnami korynckimi , przestrzeń między oknami zdobią kolumny jońskie .

Rzeźby alegoryczne autorstwa Stanisława Wójcika przedstawiają Poezję i Muzykę po lewej stronie, Sławę i Fortunę w centrum, Komedię i Tragedię – po prawej. Figury Muz na attyce są autorstwa Juliana Markowskiego , Tadeusza Wiśniowieckiego, Tadeusza Barącza , Juliusza Bełtowskiego i Antoniego Popiela .

Odrzwia wejściowe do parteru zdobi marmurowy portal flankowany jońskimi pilastrami, zwieńczony białomarmurowym medalionem z portretem Z. Gorgolewskiego autorstwa J. Bełtowskiego z 1907 roku.

Widownia mieści 1200 osób. Szczególnie reprezentacyjne były dwie loże prosceniowe pierwszego piętra: cesarska i marszałkowska, z salonami i odrębnymi toaletami (do loży cesarskiej prowadziło osobne wejście).

Podczas budowy gmachu zastosowano najnowocześniejsze wówczas rozwiązania technologiczne:

• system betonowych fundamentów
• hydrauliczną maszynerię sceniczną
• oświetlenie elektryczne
• centralne ogrzewanie

Główna kurtyna jest dziełem artysty-malarza Henryka Siemiradzkiego .

Muza -opiekunka komedii – Talia

Muza-opiekunka tragedii – Melpomena

Muza poezji chóralnej – Polihymnia

Muza poezji miłosnej – Erato

Historia

Projekt elewacji bocznej 1896

Projekt teatru wykonał dyrektor lwowskiej Szkoły Przemysłowej prof. Zygmunt Gorgolewski , który w 1895 roku wygrał konkurs ogłoszony przez magistrat lwowski. Budowę rozpoczęto w czerwcu 1897 roku na dawnym placu Gołuchowskich. Budynek Teatru Opery i Baletu powstał w wyniku jednego z najważniejszych konkursów urbanistycznych lat 90. XIX w. we Lwowie. Obiekt ustytuwany jest w rejonie pl. Gołuchowskich, zamyka perspektywę Wałów Hetmańskich, dziś Prospekt Swobody. W miejscu obecnego budynku stał niegdyś pałac Gołuchowskich, sąsiadujący od wschodu z okazałym gmachem fundacji Skarbkowskiej, mieszczącej narodową scenę. Po około 40. latach użytkowania okres zastrzeżony aktem fundacyjnym hr. Fryderyka Skarbka dla utrzymania teatru w gmachu fundacji dobiegał końca. Rada Królewskiego Stołecznego m. Lwowa podjęła uchwałę o budowie nowego teatru Wielkiego. Rozpisano konkurs wśród „architektów polskiej i ruskiej narodowości”, prace miały być nadsyłane do 1 stycznia 1896 r. W efekcie na konkurs nadesłano trzy projekty, z których rozpatrywano tylko dwa: Jana Zawiejskiego oznaczony godłem Justitia i Zygmunta Gorgolewskiego Laudendo monet. Jury konkursowe opowiadało się za obydwoma projektami. W efekcie pomysł Gorgolewskiego zwyciężył, gdyż zadecydowały korzystniejsze rozwiązania formalne. Budynek odznaczał się spójną, spokojną, klasyczną bryłą oraz był bardziej monumentalny. Natomiast projekt Zawiejskiego mimo że odznaczał się lepszymi rozwiązaniami użytkowymi, to uznano go o zbyt drobiazgowej dekoracyjności, którego „sylweta zewnętrzna nie jest korzystna, kilkoraki podział dachu nad westybulem, salą widzów i sceną w równych kształtach nie jest pięknym”. Projekt Zalewskiego silnie nawiązuje do projektu teatru krakowskiego, w układzie wnętrz jak i elewacji. Analizując obydwa projekty można zauważyć duże podobieństwo w układzie wnętrz, jak i kompozycji elewacji bocznych. Budowa trwała w latach 1897-1900. Plan budowli ze względu na swoje przeznaczanie odznacza się bogatym układem pomieszczeń. Całość założona na planie prostokąta, symetryczna, w środkowej części widownia ze sceną, którą od strony ścian obwodowych ujmują pomieszczenia w układzie korytarzowym. Specyfiką jest wejście główne, które bezpośrednio łączy się z placem przed budynkiem, a nie jak było w pierwotnym złożeniu poprzedzone jest monumentalnymi schodami. Spowodowane jest to tym, iż pod teatrem przepływa rzeka Pełtwia. Zastosowano nowatorskie jak na ówczesne czasy rozwiązanie, stosując w partii fundamentów tzw. ławy fundamentowe zbudowane z „zaprawy z wkładami żelazowymi”.

W latach 1897 - 1900 Gorgolewski osobiście kierował budową i nadzorował wykonanie wszystkich prac związanych z wyposażeniem i artystycznym ozdabianiem gmachu. Koryto Pełtwi zostało zasklepione, a na fundamencie żelbetowym zaprojektowanym przez inż. Jana Boguckiego wzniesiono ściany z cegły i kamienia. Przy projektowaniu i budowie teatru uwzględniono 114 przepisów przeciwpożarowych i budowlanych. Koszt budowy i wyposażenia gmachu wyniósł półtora miliona koron. Na skutek osunięcia się gruntu po zbudowaniu gmachu, wejście do niego prowadzi wprost z przyległego placu, a nie – jak pierwotnie planowano – po schodach. Do prac przy ozdabianiu gmachu teatralnego zaproszono najbardziej znanych artystów malarzy i rzeźbiarzy ówczesnego Lwowa.

4 października 1900 odbyło się uroczyste otwarcie teatru roku w obecności gości honorowych – Henryka Sienkiewicza , Ignacego Paderewskiego , Henryka Siemiradzkiego , prezydenta miasta Godzimira Małachowskiego, namiestnika Leona Pinińskiego , marszałka krajowego Stanisława Badeniego oraz delegacji praskiej z burmistrzem Vladimirem Srbem i byłym dyrektorem Narodowego Divadla Františkiem Adolfem Šubertem. Lwowski arcybiskup katolicki obrządku ormiańskiego Izaak Mikołaj Isakowicz (gdyż stolice dwóch pozostałych obrządków katolickich pozostawały nieobsadzone po śmierci ich ordynariuszy) w obecności m.in. pastora Grafla i rabina Ezechiela Caro dokonał poświęcenia gmachu.

Na wystawie inauguracyjnej przedstawiono:

• widowisko poetycko-choreograficzne Baśń nocy świętojańskiej ze słowami Jana Kasprowicza i oprawą muzyczną Seweryna Bersona,
• operę Władysława Żeleńskiego Janek (specjalnie na tę okazję zamówioną i skomponowaną),
• komedię Fredry Odludki .

Dyrekcję nowej instytucji powierzono Tadeuszowi Pawlikowskiemu .

Przed II wojną światową w gmachu teatru działały trzy sceny:

• dramatyczna
• komediowa
• operowa

Galeria

Teatr Wielki	Teatr Opery i Baletu we Lwowie – wygląd obecny	Teatr Opery i Baletu nocą	Westybul
Widownia	Sala lustrzana	Sala lustrzana	Kurtyna
Tympanon	Geniusz Dramatu	Alegoria Sławy	Geniusz Muzyki

Zobacz też

Linki zewnętrzne

• Lwowski teatr opery i baletu - Oficjalna strona
• Teatr Wielki we Lwowie
• Teatr lwowski w latach 1918-1939
• Okoliczności powstania i otwarcia teatru
• Edward Webersfeld,Teatr Miejski we Lwowie za dyrekcji Ludwika Hellera 1906-1918. Lwów 1917
• Michał Lityński, Pamiątkowy opis Teatru Miejskiego we Lwowie. Lwów 1900
• zdjęcia z Teatru Wielkiego