Orestes (mitologia)
Orestes (mitologia)Orestes (
gr.
Ὀρέστης Oréstēs) – w
mitologii greckiej
syn
Agamemnona
i
Klitajmestry
, który pomścił ojca, zabijając matkę (jego morderczynię) i jej kochanka. Postaci Orestesa poświęcone są liczne antyczne dzieła literackie, przede wszystkim tragedie. Mityczne i literackie biografie Orestesa wykazują spore rozbieżności. DzieciństwoOrestes był najmłodszym dzieckiem władcy
Myken
,
Agamemnona
i jego żony
Klitajmnestry
, bratem
Ifigenii
,
Elektry
, a według niektórych przekazów także
Chrysotemis
, przyrodnim bratem
Erigone
i
Aletesa
. Jako roczne dziecko Orestes został użyty jako narzędzie szantażu: Telefos porwał go z rąk ojca i groził, że zabije dziecko, jeżeli
Achilles
nie uleczy rany, zadającej mu straszliwy ból[1]. Jako dziecko, Orestes był zaręczony z
Hermioną
, córką
Menelaosa
i
Heleny
, swoją kuzynką. Kiedy skończyła się wojna i Agamemnon powrócił do Myken, by tam zginąć z rąk żony Klitajmnestry, Orestes znalazł się w niebezpieczeństwie. Wykradziony według jednych źródeł przez piastuna, według innych - przez Elektrę, został odesłany na wychowanie do króla
Fokidy
Strofiosa, żonatego z
Anaksibią
, siostrą Agamemnona. Syn tej pary, Pylades, rówieśnik Orestesa, został jego najbliższym przyjacielem. Zabójstwo KlitajmestryCzy to z rozkazu
Apollina
, czy to z własnej woli, Orestes musiał pomścić śmierć ojca, zabijając jego morderców. Wraz z Pyladesem i (w niektórych wersjach) swoim wychowawcą z dzieciństwa wrócił do ojczyzny, gdzie złożył ofiarę na grobie ojca. Po puklu włosów, który zostawił w ofierze na grobie, rozpoznała go Elektra. Według wersji
Eurypidesa
przybył do ojczyzny incognito, przedstawiając się parze królewskiej jako posłaniec, przynoszący wiadomość o śmierci Orestesa. Z poparciem Elektry lub z jej czynną pomocą zabił
Ajgistosa
i Klitajmnestrę, mimo że matka błagała o darowanie jej życia. Po zabójstwieMorderstwo matki ściągnęło na Orestesa
erynie
, które doprowadziły go do obłędu. Istnieje kilka wyjaśnień dotyczących tego, jak zdołał się od nich uwolnić: - według Eumenid
Ajschylosa
, uwolniony został dzięki decyzji sądu w
Atenach
; w ten sposób zanikło pierwotne prawo zemsty rodowej, zastąpione przez sprawiedliwość wymierzaną przez sądy;
- według Orestesa Eurypidesa został skazany na śmierć za zabójstwo i próbował wraz z przyjaciółmi wywalczyć wolność przemocą, biorąc za zakładniczkę
Hermionę
. Od kary uwolniła go interwencja Apollina.
- według
Ifigenii w Taurydzie
Eurypidesa warunkiem oczyszczenia było przywiezienie z
Taurydy
posągu
Artemidy
. Tam w świątyni Artemidy Orestes spotkał swoją siostrę Ifigenię, która pomogła mu wykraść posąg i wróciła wraz z nim do Grecji.
Dalsze losyPo powrocie do
Grecji
Orestes postanowił upomnieć się o obiecaną mu za żonę Hermionę. Według różnych przekazów mitycznych albo sam zabił jej męża
Neoptolemosa
w
Delfach
, albo wykorzystał jego śmierć, by móc poślubić wdowę. Orestes i Hermiona panowali nad większą częścią
Peloponezu
. Mieli jednego syna Tisamenusa. Orestes miał też, według niektórych wersji, mieć syna Pentilusa ze swoją przyrodnią siostrą, córką Klitajmnestry i Ajgistosa, Erigone. Swoją siostrę Elektrę wydał za mąż za Pyladesa. Orestes miał umrzeć jako dziewiędziesięcioletni starzec od ukąszenia węża w
Arkadii
[2]. Kult pośmiertnyOrestes czczony był jako heros przede wszystkim w Sparcie. Według
Herodota
[3] ,
wyrocznia
delficka poinformowała
Spartan
, że nie zwyciężą w wojnie z
Tegeą
, póki nie odzyskają i nie pochowają w Sparcie szczątków Orestesa. Zdołał je odzyskać niejaki Lichas; przewieziono je do Sparty i tam pochowano. Główne źródła antyczne-
Iliada
IX, 142
-
Odyseja
XI, 452 i nast.
-
Ajschylos
, Ofiarnice, Eumenidy
-
Sofokles
, Elektra
-
Eurypides
,
Elektra
-
Hygin
, Fabulae 101, 117, 119, 120, 129
-
Owidiusz
, Heroidy VIII
Orestes w kulturze późniejszej- występuje jako postać w sztukach autorów późniejszych, związanych z mitem
Atrydów
, jak np. Andromacha
Racine'a
;
- postać Orestesa wykorzystuje
Jean-Paul Sartre
w dramacie Muchy;
- Orin, jeden z bohaterów sztuki Żałoba przystoi Elektrze
Eugene'a O'Neilla
, jest wzorowany na postaci Orestesa;
- Orestesowi poświęcone są utwory Orestes
A Perfect Circle
oraz albumy The House of Atreus 1 i The House of Atreus 2 amerykańskiej grupy
metalowej
Virgin Steele.
- motyw Orestesa pojawia się także w powieści A. France "Bogowie łakną krwi"
- na kanwie historii Orestesa oparta jest współczesna fabuła książki Thomasa Bergera "Historia Orriego" ("Orrie's story") (1990)
Zobacz teżPrzypisy- ↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej,
Ossolineum
1990, s. 339
- ↑ Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej,
Ossolineum
1990, s. 264-6
- ↑ Dzieje I, 68
Inne hasła zawierające informacje o "Orestes (mitologia)":
Rodzimy Kościół Polski
...
I wiek
...
Aurora
...
Widmo
...
John William Waterhouse
...
Neoplatonizm
...
Balet
...
Karma
...
Ananke (bogini)
...
Rod (bóg)
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Orestes (mitologia)":
Renesansowy charakter fraszek Jana Kochanowskiego (plansza 7)
...
008a. Grecja (plansza 13)
...
Początki teatru (plansza 13)
...
|