Orzech ziemny
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	Euphyllophyta
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	dwuliścienne właściwe
Rząd :	bobowce
Rodzina :	bobowate
Rodzaj :	orzacha
Nazwa systematyczna
Arachis hypogaea L. Sp. pl. 2:741. 1753

Owoce

Orzech ziemny, orzech arachidowy, fistaszki, orzacha (Arachis hypogaea L.) – gatunek roślin z rodziny bobowatych . Nie występuje w naturze, jedynie w uprawie^[2]. Jest często uprawiany w krajach tropikalnych i subtropikalnych. We florze Polski efemerofit ^[3].

Morfologia

Pokrój

Jednoroczna roślina o wysokości do 50 (70) cm.

Liście

Pierzastozłożone z dwóch par owalnych listków.

Kwiaty

Motylkowe , żółte. Górne kwiaty są płone i tylko z dolnych powstają nasiona.

Owoce

Strąk z bruzdowaną, włóknistą okrywą, zawierające 1-4 nasiona , tzw. orzeszki ziemne (orzeszki arachidowe, fistaszki), które są źródłem oleju arachidowego .

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna . Nazwa orzech ziemny pochodzi stąd, że owoce (strąki z nasionami) dojrzewają w ziemi. Szypułka kwiatu (część osi kwiatowej leżąca poniżej słupka) po ich przekwitnięciu wydłuża się i kieruje do dołu, wpychając do ziemi strąk. Dojrzewa on tu na głębokości ok. 5-8 cm, ale nie rozpada się na części ani się nie otwiera. Orzech ziemny jest więc przykładem rośliny geokarpicznej .

Zastosowanie

• Roślina uprawna : główni producenci to Indie , Chiny , Nigeria i USA . W Europie orzeszki ziemne uprawiane są na Półwyspie Bałkańskim , we Włoszech, Francji.
• Sztuka kulinarna : świeże nasiona są zjadane jako warzywo , a prażone lub solone są popularną przekąską . Wartości odżywcze orzechów ziemnych (prażone na oleju, bez soli):
  • Wartość energetyczna w 100 g – 581 kcal
  • Woda – 1,95 g
  • Białko – 26,35 g
  • Tłuszcze – 49,30 g
  • Węglowodany – 18,92 g (w tym błonnik – 6,9 g)
  • Wapń – 88 mg
  • Magnez – 185 mg
  • Fosfor – 517 mg
  • Żelazo – 1,83 mg
  • Sód – 6 mg
  • Cynk – 6,63 mg
  • Miedź – 1,300 mg
  • Mangan – 2,062 mg
  • Selen – 7,5 mcg
  • Witamina B1 – 0,253 mg
  • Witamina B2 – 0,108 mg
  • Witamina B3 – 14,277 mg
  • Witamina E – 6,91 mg
  • Cholina – 55,0 mg
  • Kwas foliowy – 126 mg

W orzeszkach arachidowych poddanych działaniu pleśni (A. flavus) mogą powstawać silnie toksyczne aflatoksyny . Nie zaleca się spożywania nieświeżych orzeszków, gdyż może to szkodzić, zwłaszcza wątrobie .

• Olej z orzeszków ziemnych jest pachnący,smaczny i dorównuje wartością oliwie z oliwek . Używa się go do wytwarzania margaryny, kosmetyków.
• Z odtłuszczonej mączki wytwarzanej z nasion wytwarza się pieczywo dla chorych na cukrzycę.

Przypisy

Bibliografia