Osm
76 Os Układ okresowy pierwiastków
Osm Osm
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a.	Osm, Os, 76
Grupa, okres, blok	8 , 6, d
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości atomowe Masa atomowa 190,23 u Promień atomowy 130 (obl. 185) pm Promień walencyjny 128 Promień van der Waalsa bd Konfiguracja elektronowa [Xe]4f145d66s2 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 32, 14, 2 Elektroujemność 2,2 ( Pauling ) 1,52 ( Allred ) Stopień utlenienia 3, 4, 8 Właściwości kwasowe tlenków średnio kwasowe
Właściwości fizyczne Stan skupienia stały Gęstość 22610 kg/m3 Twardość 7 Kolor szaroniebieski Temperatura topnienia 3306 K 3032,85 °C Temperatura wrzenia 5285 K 5011,85 °C Objętość molowa 8,42×10-6 m³/ mol Ciepło parowania 627,6 kJ/mol Ciepło topnienia 31,8 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 2,52 Pa (3300 K) Prędkość dźwięku 4940 m/s (293,15 K)
Pozostałe dane Ciepło właściwe 130 J/(kg*K) Konduktywność 10,9×106 S /m Przewodność cieplna 87,6 W/(m*K) Potencjały jonizacyjne I. 840 kJ/mol II. 1600 kJ/mol III. 2400 kJ/mol IV. 3900 kJ/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 184Os 0,02% >5,6×1013 lat α 180 W 185Os {syn.} 93,6 dnia w.e. 1,015 185 Re 186Os 1,59% >2×1015 lat lat α 182 W 187Os 1,96% stabilny izotop z 111 neutronami 188Os 13,24% stabilny izotop z 112 neutronami 189Os 16,15% stabilny izotop z 113 neutronami 190Os 26,26% stabilny izotop z 114 neutronami 191Os {syn.} 15,4 dnia β- 0,313 191 Ir 192Os 40,78% stabilny izotop z 116 neutronami 194Os {syn.} 6 lat β- 0,097 194 Ir
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Osm (Os, łac. osmium) – pierwiastek chemiczny z grupy żelazowców (triada platynowców ciężkich ). Nazwa pochodzi od greckiego słowa osme oznaczającego zapach .

Gęstość osmu wynosi ok. 22,5 – 22,6 g/cm³. Teoretycznie ma największą gęstość (22,65 g/cm³) spośród wszystkich znanych pierwiastków, jednak wg niektórych pomiarów większą wartość stwierdzono dla irydu . W chwili obecnej pierwszeństwo co do największej gęstości pomiędzy tymi pierwiastkami nie jest ostatecznie ustalone^[1].

Historia odkrycia

Osm został odkryty w 1803 roku przez Tennanta Smithsona i Williama Hyde'a Wollaston'a w Londynie w Anglii. Poszukiwali oni sposobu oczyszczania platyny poprzez rozpuszczanie rudy platyny w wodzie królewskiej. Jako produkt uboczny reakcji powstawały duże ilości nierozpuszczalnego czarnego osadu. Wollaston skoncentrował się na rozpuszczalnej części produktów i odkrył pallad (w 1802) oraz rod (w 1804), podczas gdy Tennant postanowił zbadać nierozpuszczalne produkty reakcji. Latem 1803 roku, Tennant odkrył dwa nowe pierwiastki, osm i iryd . Odkrycie nowych pierwiastków zostało udokumentowane w Stowarzyszeniu Królewskim 21 czerwca 1804 . Jako pierwszy polską nazwę – osm – zaproponował Filip Walter .

Występowanie

Osm występuje w skorupie ziemskiej w ilości 1×10^-4 ppm . Najważniejszym minerałem osmu jest osmiryd . Największe rezerwy osmu posiada obecnie Turcja (127 000 ton). Bułgaria także posiada znaczne jego ilości (2500 ton). Metal ten można także pozyskiwać z zawierających pewne ilości platyny piasków rzek w paśmie gór Uralu , Południowej i Północnej Ameryce. Występuje także w rudach niklu w Sudbury , w regionie Ontario razem z innymi metalami z grupy platynowców .

Przypisy