Unia Europejska

Ten artykuł jest częścią serii o: Polityce i instytucjachUnii Europejskiej

Instytucje Europejskie Komisja Przewodniczący  ( José Barroso ) Komisja José Barroso Rada UE i Rada Europejska Prezydencja  ( Hiszpania ) Przewodniczący Rady Europejskiej Herman Van Rompuy Wysoki przedstawiciel Catherine Ashton Parlament Przewodniczący  ( Jerzy Buzek ) Członek PE Okręgi wyborcze Wybory 2009 (UE–27) 2007 ( Bułgaria i Rumunia ) 2004 / wg państwa (EU–25) Grupy polityczne Stałe komitety Jurysdykcja Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Trybunał Sprawiedliwości Członkowie Sąd Sąd do spraw Służby Publicznej Rewizja finansów Trybunał Obrachunkowy Instytucje finansowe Europejski Bank Centralny Europejski Bank Inwestycyjny Europejski Fundusz Inwestycyjny Ciała doradcze Komitet Ekonomiczno-Społeczny Komitet Regionów Ciała zdecentralizowane Agencje UE Prawo Acquis communautaire Procedura Traktaty Rozporządzenia  · Dyrektywy  · Decyzje Zalecenia  · Opinie Inne Unia Gospodarcza i Walutowa Eurogrupa Rozszerzenia Relacje zagraniczne Paneuropejskie partie polityczne Budżet UE Wikiprojekt Unia Europejska

Parlament Europejski – instytucja Unii Europejskiej , będąca odpowiednikiem jednoizbowego parlamentu reprezentująca obywateli państw należących do UE , której członkowie są wybierani na 5-letnią kadencję. Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg , natomiast Bruksela , w której odbywa się większość obrad oraz mieszczą się biura poselskie, komisje parlamentarne i władze klubów, i Luksemburg gdzie znajduje się sekretariat generalny, biblioteka i część zaplecza technicznego, są miejscami pracy Parlamentu.

Historia

Korzenie obecnego Parlamentu Europejskiego sięgają 1952, kiedy na mocy Traktatu paryskiego powstało Wspólne Zgromadzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali . Traktaty rzymskie z 1957 (a ściślej dołączona do nich konwencja) przekształciły je w organ wszystkich trzech Wspólnot Europejskich . Nazwa Parlament Europejski pojawiła się w 1962. Początkowo deputowani byli wybierani przez parlamenty krajów członkowskich.

W 1979 odbyły się pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego i od tego czasu deputowani do tego Parlamentu są wybierani w wyborach bezpośrednich przez obywateli państw członkowskich Wspólnot. Nie istnieje jedna ordynacja wyborcza do parlamentu, każdy kraj ma własne reguły liczenia głosów, ale przyjmuje się, że wszędzie wybory odbywają się w tym samym terminie. Początkowo Parlament Europejski był organem konsultacyjnym nie posiadającym żadnej realnej władzy. Po wejściu w życie Jednolitego Aktu Europejskiego (1987), Traktatu z Maastricht (1993) i Traktatu amsterdamskiego (1999) Parlament Europejski stopniowo zyskiwał szereg uprawnień, także ustawodawczych (głównie kosztem Rady ).

Kompetencje

Najważniejsze uprawnienia Parlamentu obejmują:

• współudział w tworzeniu prawa poprzez procedury konsultacji, współpracy, współdecydowania i akceptacji (zgody; uprawnienie to dotyczy tylko niektórych dziedzin polityki wspólnotowej, co do wielu pozostałych dziedzin wyłączne kompetencje prawodawcze ma Rada Unii Europejskiej )
  • procedura konsultacji
  • procedura współpracy
  • procedura współdecydowania
  • procedura akceptacji (zgody)
• uprawnienia budżetowe – Parlament zatwierdza corocznie budżet i udziela Komisji absolutorium z jego wykonania
• uprawnienia kontrolne
  • zatwierdzanie Komisji i jej przewodniczącego
  • prawo uchwalenia wotum nieufności wobec Komisji (większością 2/3 głosów)
  • prawo zadawania pytań Komisarzom
  • zwyczajowa możliwość zadawania pytań Radzie
  • Komisja jest zobowiązana do składania PE sprawozdania z działalności wspólnot oraz systematycznego udzielania informacji na temat wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa a także współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych
  • Komisja ma obowiązek udzielania informacji w ramach parlamentarnej kontroli wykonania budżetu
  • PE ma prawo do ustanawiania komisji śledczych na wniosek ¼ swoich członków
    • do badania domniemanych wykroczeń lub
    • niewłaściwego zarządzenia w stosunku do prawa Wspólnoty

(Prawo Instytucjonalne UE pod red. M Witkowskiej)

• powoływanie Rzecznika Praw Obywatelskich
• obrona praw człowieka, demokracji i państwa prawa
  • przyznawanie Nagrody Sacharowa

Zarzuty o niegospodarność

W 2008 poseł Paul van Buitenen opublikował raport, wskazujący na istnienie nieprawidłowości w sposobie rozliczania wydatków przez posłów, mogących prowadzić do niegospodarności, nadużyć, nepotyzmu i korupcji . Autor wskazał na przypadki podnajmowania firm, których właścicielami byli sami posłowie lub ich rodziny, powszechne ignorowanie procedur związanych z rozliczaniem wydatków (np. niedostarczanie faktur lub dostarczanie ich z opóźnieniem) oraz brak egzekwowania tych wymogów przez administrację Parlamentu przy równoczesnym refinansowaniu większości zadeklarowanych wydatków. Wskazano przypadki drastycznego zawyżania kosztów podróży^[1], zatrudniania fikcyjnych podmiotów oraz zlecanie płatności rzekomym podwykonawcom na prywatne konta posłów^[2][3]. Raport został opublikowany wbrew decyzji Komisji Kontroli Budżetowej, która głosowała przeciwko jego publikacji^[4].

Protesty budzi również cykliczne przenoszenie obrad Parlamentu pomiędzy Brukselą i Strasburgiem , którego koszty wynoszą 250 milionów euro oraz emisję ponad 20 tys. ton CO2 rocznie. W 2008 w proteście przeciwko przenosinom, określanym mianem "wędrującego cyrku", zebrano ponad 1,2 miliona podpisów obywateli z całej Unii . Przeciwko trwałemu przeniesieniu obrad Parlamentu poza Strasburg protestuje część posłów francuskich ^[5].

W 2010 roku przygotowany został kolejny krytyczny raport na temat wydatków Parlamentu Europejskiego. Szefem zespołu, który go opracował jest poseł Bart Staes^[6].

Skład

Wnętrze Parlamentu Europejskiego w Strasburgu

Wnętrze Parlamentu Europejskiego w Brukseli

Parlament Europejski liczy obecnie 736 eurodeputowanych , sprawujących mandat wolny , wybieranych na pięcioletnią kadencję . W Polsce w stosunku do członków PE używa się potocznie określenia "europarlamentarzysta", "eurodeputowany" lub "europoseł", natomiast oficjalne określenie brzmi: " poseł do Parlamentu Europejskiego ". W Wielkiej Brytanii stosuje się określenie "członek Parlamentu Europejskiego" (Member of the European Parliament, w skrócie MEP), we Francji zaś – "deputowany" (un député européen).

Zgodnie z traktatem o przystąpieniu Republiki Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej liczba posłów w Parlamencie Europejskim wynosi 736. "Nadwyżka" z lat 2007-2009 była przejściowa i wynikała z tego, że w trakcie kadencji pojawiła się konieczność kooptacji posłów z Bułgarii i Rumunii .

Liczebność

• 1962 –162 posłów
• 1979 –410 posłów
• 1981 –434 posłów
• 1986 –518 posłów
• 1994 –567 posłów
• 1999 –626 posłów
• 2004 –732 posłów
• 2007 -785 posłów
• 2009 –736 posłów

Uposażenie eurodeputowanych

Zgodnie z nowym statutem posła do Parlamentu Europejskiego z 28 września 2005 roku (decyzja 2005/684/WE, Euratom) europosłowie będą otrzymywać jednolite wynagrodzenie w wysokości 38,5% wynagrodzenia sędziego Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, czyli 7.665 euro brutto miesięcznie(6.515 euro netto-15% UE Tax). Oprócz tego każdy deputowany otrzymuje dietę w wysokości 298 euro/dzień za każdy dzień posiedzenia Parlamentu lub komisji PE czy frakcji partyjnej, łącznie ok. 16 dni miesięcznie (ok 4.768 euro/miesiąc)^[7]. Łącznie pensja plus dieta pobytowa wynosi 11'283 € miesięcznie netto^[8].

Na działalność biur krajowych europoseł otrzymuje 4202 €/miesiąc. Fundusz na wynagrodzenie asystentów wynoszący 17'540 €/miesiąc^[8] w 2010 roku został zwiększony o dodatkowe 1500 euro^[9]. Poseł otrzymuje również środki na pokrycie kosztów podróży z kraju pochodzenia do siedzib PE.

Deputowani którzy nie uzyskają w kolejnych wyborach mandatów mogą, w zależności od stażu parlamentarnego, liczyć na odprawę z PE w wysokości od 6 do 24-miesięcznych pensji (art. 13 pkt 2 Statutu posła do PE).

Ordynacja wyborcza

Ustalenie szczegółowych zasad przeprowadzania wyborów pozostaje w kompetencji poszczególnych państw członkowskich. W Polsce tę kwestię reguluje odrębna ustawa (Ordynacja wyborcza do PE, p. niżej), ale np. w Finlandii przepisy dotyczące wszystkich wyborów są zawarte w jednej ustawie.

Podstawowe regulacje

Prawo Unii Europejskiej stanowi jedynie, iż posłów do PE wybiera się w państwach członkowskich w tajnym, powszechnym i bezpośrednim głosowaniu . Wymagane jest przy tym oparcie systemu wyborczego na zasadzie proporcjonalności i takie kształtowanie okręgów wyborczych , które nie naruszy zasady reprezentacji proporcjonalnej. Dopuszczalne jest przy tym wprowadzenie klauzuli zaporowej ( progu wyborczego ), nie wyższej niż 5% (w Wielkiej Brytanii nie ma progu wyborczego, w Szwecji wynosi on 4%, w Polsce - 5%).

Podział mandatów pomiędzy państwa członkowskie

Liczba posłów wybieranych w poszczególnych państwach jest w miarę proporcjonalna do liczby mieszkańców (z lekką nadreprezentacją krajów mniej ludnych; patrz tabela poniżej).

Posłom wybranym w RP w 2004 r. przypadały 54 mandaty. W wyborach do PE w 2009 roku liczba ta zmniejszyła się do 50 w związku z przystąpieniem nowych krajów do UE w 2007 r. (Bułgarii i Rumunii).

Prawa wyborcze obywateli Unii

Czynne prawo wyborcze (prawo do głosowania) przysługuje każdemu obywatelowi UE, który ukończył 18 lat i nie został go pozbawiony w kraju pochodzenia. Obywatel Unii stale zamieszkały w państwie, którego nie jest obywatelem, ma prawo do głosowania na tych samych warunkach co obywatele tego państwa; np. obywatel Polski, który przeprowadził się na stałe do Londynu, może głosować na angielskich kandydatów zgodnie z brytyjskimi regulacjami (wymagane jest wtedy wpisanie się do rejestru wyborców ).

Ordynacja wyborcza w Polsce

Zasady przeprowadzania wyborów do Parlamentu Europejskiego reguluje ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. – Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego (Dz. U. Nr 25, poz. 219).

Według ordynacji posłowie do Parlamentu Europejskiego są przedstawicielami Narodów państw UE, nie są związani żadnymi instrukcjami (zakaz mandatu imperatywnego) i nie mogą być odwołani. Mandatu posła do Parlamentu Europejskiego nie można łączyć z mandatem posła na Sejm , senatora , a także ze stanowiskami członka Rady Ministrów ani sekretarza stanu; mają tu ponadto zastosowanie zasady rozłączności stanowisk (incompabilitas) zawarte w Konstytucji RP oraz w Ordynacji wyborczej do Sejmu RP i do Senatu RP (poseł do PE nie może więc być, na przykład, ambasadorem).

Bierne prawo wyborcze (możliwość kandydowania na posła do PE) przysługuje w Polsce po ukończeniu 21 roku życia osobom, które mają prawo do głosowania, nie zostały prawomocnie skazane za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego oraz stale zamieszkują w Polsce lub innym państwie członkowskim UE od co najmniej 5 lat (zasada domicylu ). Mogą więc w Polsce kandydować polscy obywatele, ale też obywatele Unii stale zamieszkali w Polsce i wpisani do rejestru wyborców. Polski obywatel może kandydować w innym państwie, o ile spełni warunki określone przez tamtejsze prawo.

Prawo zgłaszania list kandydatów przysługuje partiom politycznym , koalicjom partii oraz wyborcom; stosuje się przy tym odpowiednio przepisy dotyczące wyborów do Sejmu RP.

Wybory w Polsce przeprowadza się w 13 okręgach wyborczych (tabela poniżej) odpowiadających obszarowi jednego lub dwóch województw (jedynie województwo mazowieckie podzielono na 2 okręgi). Głosowanie jest podobne do wyborów do Sejmu, oddając głos na kandydata głosuje się jednocześnie na listę komitetu wyborczego. Przeliczanie głosów na mandaty dokonuje się metodą d'Hondta , jednak mandaty pomiędzy komitety wyborcze dzieli się na poziomie krajowym, dopiero później rozdziela się mandaty pomiędzy poszczególne listy okręgowe. Oznacza to, że na liczbę posłów wybranych w danym okręgu wpływ może mieć frekwencja. W podziale mandatów uczestniczą tylko te komitety, które zdobyły co najmniej 5% głosów w skali kraju (dotyczy to także koalicji).

Ordynacja przewiduje również obowiązkowe oświadczenia kandydatów (będących obywatelami polskimi) co do ich współpracy ze służbami specjalnymi PRL . Za podanie nieprawdy nie grozi jednak pozbawienie mandatu, tak jak ma to miejsce w przypadku ordynacji do parlamentu narodowego.

Wybory do Parlamentu Europejskiego VI kadencji odbyły się w dniach 10–13 czerwca 2004 roku (w Polsce głosowano 13 czerwca ). Tymczasowo, w okresie od 1 maja 2004 (wejście Polski do UE) do 19 lipca (rozpoczęcie nowej kadencji 2004 – 2009 nastąpiło 20 lipca ) tego roku, dotychczasowi polscy obserwatorzy przy Parlamencie Europejskim sprawowali oficjalnie funkcję Posła do Parlamentu Europejskiego. Wybory do Parlamentu Europejskiego VII kadencji odbyły się w dniach 4–7 czerwca 2009 roku (w Polsce głosowano 7 czerwca ).

Frakcje Parlamentu

Kandydaci do Parlamentu startują w wyborach zwykle w barwach którejś z partii istniejącej w swoim kraju, jednak po wejściu do Parlamentu przyłączają się do jednej z frakcji politycznych funkcjonujących oficjalnie w Parlamencie (lub pozostają niezależni). Frakcje te odpowiadają ogólnemu podziałowi partii politycznych w Europie. Posłowie zasiadają w izbie parlamentu według przynależności do frakcji, a nie według przynależności narodowej.

Obrady

Parlament wybiera spośród swych członków przewodniczącego na 2,5-letnią kadencję, który reprezentuje Parlament na zewnątrz i kieruje jego obradami. Obecnie przewodniczącym PE jest Jerzy Buzek .

Parlament nie używa jednego języka obrad. Obrady Parlamentu odbywają się symultanicznie we wszystkich językach Unii, tzn. każdy poseł może mówić w dowolnym języku urzędowym UE, a jego wystąpienie jest tłumaczone na bieżąco na wszystkie pozostałe języki^[12].

Obecnie obrady są też tłumaczone na języki wszystkich państw stowarzyszonych, gdyż przedstawiciele parlamentów państw stowarzyszonych mają prawo biernego uczestnictwa w każdych obradach.

Moc pracy parlamentu odbywa się na obradach odpowiednich komisjach, które przygotowują wnioski i akty nad którymi głosuje się podczas sesji.

Wszystkie sesje zwołuje przewodniczący.

Sesje plenarne trwają zwykle jeden tydzień w miesiącu i odbywają się Strasburgu, odbywają się również sesje dwudniowe w Brukseli.

W ramach potrzeby zwołuje się też sesje nadzwyczajne.

Przewodniczący Parlamentu Europejskiego (od 1952 r.)

• Paul-Henri Spaak , 1952–1954
• Alcide De Gasperi , 1954
• Giuseppe Pella , 1954–1956
• Hans Furler , 1956–1958
• Robert Schuman , 1958–1960
• Hans Furler , 1960–1962
• Gaetano Martino , 1962–1964
• Jean Duvieusart , 1964–1965
• Victor Leemans , 1965–1966
• Alain Poher , 1966–1969
• Mario Scelba , 1969–1971
• Walter Behrendt , 1971–1973
• Cornelis Berkhouwer , 1973–1975
• Georges Spénale , 1975–1977
• Emilio Colombo , 1977–1979
• Simone Veil , 1979–1982
• Piet Dankert , 1982–1984
• Pierre Pflimlin , 1984–1987
• Henry Plumb , 1987–1989
• Enrique Barón Crespo 1989–1992
• Egon Klepsch , 1992–1994
• Klaus Hänsch , 1994–1997
• José María Gil-Robles , 1997–1999
• Nicole Fontaine , 1999–2002
• Pat Cox , 2002–2004
• Josep Borrell Fontelles , 2004–2007
• Hans-Gert Pöttering , 2007-2009
• Jerzy Buzek , od 2009 r.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna witryna Parlamentu Europejskiego
• Parlament Europejski: strona Wybory 2009
• Oficjalna polskojęzyczna witryna Parlamentu Europejskiego
• Oficjalna witryna Biura Informacyjnego Parlamentu Europejskiego w Polsce
• Europa.eu
• Oficjalna strona konkursu BeMEP
• http://europarlament.pap.pl