Paschalis II Paschalius Secundus
Ranierius
Papież
Paschalis II
Data i miejsce urodzenia	1050 Blera
Data i miejsce śmierci	21 stycznia 1118 Rzym
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Kreacja kardynalska	ok. 1078 przez Grzegorza VII
Kościół tytularny	S. Clemente
Pontyfikat	13 sierpnia 1099

Paschalis II, (ur. 1050 (?) w Bieda (obecnie Blera ) – zm. 21 stycznia 1118 w Rzymie) - papież w okresie od 13 sierpnia 1099 do 21 stycznia 1118 .

Wczesne życie

Rainiero urodził się w Bieda w Romanii około połowy XI stulecia. W młodości wstąpił do zakonu benedyktynów, jednak jego macierzysty klasztor nie jest znany. Przypuszczalnie był to dom zakonny należący do kongregacji kluniackiej . Następnie przybył do Rzymu, gdzie papież Grzegorz VII mianował go kardynałem -prezbiterem S. Clemente (ok. 1078 )^[1]. W czasie schizmy antypapieża Klemensa III (1084-1100) stał po stronie prawowitych papieży Grzegorza VII, Wiktora III (1087) i Urbana II . Brał udział w papieskiej elekcji 1088 jako reprezentant kardynałów prezbiterów. W latach 1089-1090 działał jako legat Urbana II w południowej Francji i Hiszpanii. Jego imię widnieje wśród sygnatariuszy bulli papieskiej z dnia 6 lutego 1094 . Był też opatem klasztoru S. Lorenzo fuori le mura.

Pontyfikat

Po śmierci Urbana II (29 lipca 1099) Rainiero zorganizował w swoim kościele tytularnym papieską elekcję 1099 , w wyniku której 13 sierpnia 1099 został wybrany na papieża. Przyjął imię Paschalis II i następnego dnia został konsekrowany przez kardynała-biskupa Ostii Odon de Chatillon .

Sytuacja Paschalisa II na początku pontyfikatu była dość trudna, bowiem wciąż żył antypapież Klemens III, którego popierał cesarz Henryk IV Salicki . Z pomocą Normanów z południa Włoch zdołał jednak usunąć Klemensa III z Rzymu. Antypapież zmarł we wrześniu 1100 roku, a jego dwaj następcy Teodoryk (1100-1101) i Albert (1102) nie zyskali większego poparcia i zostali szybko schwytani i uwięzieni. Nadal jednak trwał konflikt z Henrykiem IV, gdyż Paschalis II ponowił zakaz inwestytury świeckiej, czemu cesarz nie chciał się podporządkować.

W 1105 Henryk IV został zmuszony do abdykacji na rzecz swego syna Henryka V . Mniej więcej w tym samym czasie przedstawiciele procesarskiej frakcji wśród arystokracji rzymskiej obwołali nowego antypapieża Sylwestra IV , jednakże bunt ten został szybko zdławiony i antypapież musiał uciekać z Rzymu. Z uwagi na problemy wewnętrzne Henryk V początkowo skłaniał się ku ugodzie z papieżem, jednak po uporaniu się z opozycją powrócił do polityki ojca. Paschalis II na kolejnych synodach w Guastalla (1106), Benewencie (1107) i na Lateranie (1110) odmawiał mu prawa do inwestytury świeckiej, wobec czego Henryk zdecydował się w końcu na zbrojną wyprawę na Rzym celem uzyskania korony cesarskiej i prawa do inwestytury.

W lutym 1111 papież i Henryk potajemnie doszli do porozumienia. Henryk V zrezygnował z prawa do inwestytury i zgodził się na wolny wybór biskupów. W zamian jednak biskupi i opaci niemieccy musieli zwrócić wszystkie regalia jakie otrzymali od monarchów od czasów Karola Wielkiego . Kiedy postanowienia ugody zostały odczytane w trakcie uroczystości koronacyjnych w Bazylice Watykańskiej, niemieccy możni duchowni i świeccy zaprotestowali, wskutek czego uroczystości przerwano a układu nie ratyfikowano. Doszło do rozruchów, w wyniku których wojska niemieckie opanowały miasto. Paschalis II i jego 16 kardynałów zostało uwięzionych i przewiezionych do Albano. Tam Henryk V zagroził papieżowi depozycją i uznaniem zapomnianego już wówczas antypapieża Sylwestra IV, który od wygnania z Rzymu w 1105 żył pod opieką hrabiego Wernera z Ankony i nigdy nie wyrzekł się roszczeń do papiestwa. W tym stanie rzeczy Paschalis II uznał roszczenia cesarza i w kwietniu 1111 roku doszło do zawarcia układu w Ponte Mammolo. W zamian za uznanie prawa cesarza do inwestytury Henryk uwolnił papieża i kardynałów z niewoli i zmusił do abdykacji Sylwestra IV. 13 kwietnia 1111 Paschalis II koronował Henryka na cesarza.

Układ z Ponte Mammolo został jednogłośnie potępiony przez zwolenników reformy gregoriańskiej jako zdrada interesów Kościoła i zaprzepaszczenie przez Paschalisa działań jego poprzedników. Sprzeciwiło mu się także wielu kardynałów. W tym stanie rzeczy Paschalis II na synodzie laterańskim w marcu 1112 roku potępił układ i uznał go za zawarty pod przymusem, a zatem nieważny. Jednak dwóch kardynałów najmocniej krytykujących papieża za ten układ (Robert de Paris i Gregorio de Ceccano ) zostało pozbawionych swych godności, a kilku innych odsunięto od pracy w kurii papieskiej. Cztery lata później Paschalis ponownie potępił inwestyturę świecką.

Henryk V początkowo nie mógł zareagować na zerwanie układu z Ponte Mammolo, gdyż miał problemy z opozycją wewnątrz Niemiec, której przewodził książę saski Lotar III , jednak w 1116 podjął ponowną wyprawę do Rzymu. Cesarz chciał zapobiec także wykonaniu testamentu Matyldy Toskańskiej (zm. 1115 ), która zapisała swoje ziemie Kościołowi. W 1117 Rzym ponownie znalazł się pod okupacją niemiecką, jednak Paschalis II zdążył go wcześniej opuścić i udał się do Benewentu . Do Rzymu powrócił dopiero kilka dni przed śmiercią.

Spór z cesarzem o inwestyturę odbijał się dużym echem także we Francji i Anglii. Początkowo władcy tych krajów próbowali podążać śladami cesarza, jednak dość szybko doszło tam do zawarcia kompromisu (Francja 1104, Anglia 1107).

Krótko po wyborze do Paschalisa II dotarła wiadomość o zdobyciu Jerozolimy przez wojska I krucjaty . Papież przez cały swój pontyfikat wspierał ruch krucjatowy. Zatwierdził regułę Joannitów bullą z 15 lutego 1113 roku. Mianował co najmniej 67 nowych kardynałów .

Papież Paschalis II powrócił z Benewentu do Rzymu 14 stycznia 1118 roku i zmarł tydzień później w zamku św. Anioła. Pochowano go Bazylice Laterańskiej.

Przypisy

Bibliografia

• K. Dopierała, Księga papieży, Wyd. Pallotinum, Poznań 1996
• H.W. Klewitz, Reformpapsttum und Kardinalkolleg, Darmstadt 1957
• I.S. Robinson, The Papacy 1073-1198. Continuity and Innovations, Cambridge University Press 1990
• R. Hüls, Kardinäle, Klerus und Kirchen Roms: 1049-1130, Tybinga 1977

Poprzednik Urban II

Papież

Następca Gelazjusz II