Pesach, Pascha (
hebr.
פסח – Pesach, 'przejście',
jidysz
Pajsoch, Pejsoch), Przaśniki –
święto żydowskie
obchodzone na pamiątkę wyzwolenia
Żydów
z
niewoli egipskiej
. W
Izraelu
trwa 7 dni, a w
diasporze
– 8 dni, poczynając od 14 dnia miesiąca
nisan
. Od dnia następnego liczony jest omer – okres 7 tygodni, prawie żałobny, w którym ortodoksyjni żydzi nie odprawiają wesel, nie strzygą włosów ani się nie golą.
Tradycja
Pierwszy wieczór Paschy, zwany wieczorem
sederowym
, jest najbardziej uroczystym momentem życia żydowskiego. Spożywa się wtedy w gronie rodziny uroczystą kolację, podczas którego czytana jest
Hagada
, opowiadająca o wyjściu z Egiptu. Tekst nie jest liturgiczny: istnieją różne Hagady; niektóre współczesne komentują wyzwolenie narodu żydowskiego w świecki sposób. Podczas uczty wychyla się cztery kielichy wina dla upamiętnienia czterech sposobów nazwania wyzwolenia. Jedno z dzieci zadaje pytania dotyczące znaczenia obrzędów Paschy, na które odpowiada głowa rodziny. Następnie biesiadnicy odmawiają psalmy
Hallelu
.
Pierwotnie - tak jak nakazał Bóg
Jahwe
- Żydzi spożywali tylko: pieczonego w całości, dorodnego, zdrowego baranka lub kozła (razem z
trzewiami
), gorzkie zioła, oraz "przaśny chleb"
maca
. Jedna sztuka na rodzinę, lub jeżeli rodzina była mała, wspólnie z najbliższymi sąsiadami. Co pozostało po zwierzęciu miało zostać całkowicie spalone.[]
Pascha według
Miszny
Pierwsze trzy rozdziały traktatu omawiają kwestię zakwaszanych pokarmów, których spożywanie było zabronione. W rozdziałach mówi się między innymi o szukaniu
zakwasu
(1,1-3), czasie spożywania go (1,4-5), z czego robiona jest
maca
i jakości ciasta (2,5; 3,2-5). Rozdział czwarty opisuje prace dozwolone i zabronione. Rozdziały pięć do osiem omawiają szczegółowo sprawy związane z barankiem paschalnym, min. kwestia czasu uboju baranka (5,1), kto zabija baranka (5,2-4). Rozdział szósty omawia kwestie baranka i związane z nim naruszenie
szabatu
(6,1-2), nieprzydatnści ofiary z baranka (6,6). Rozdział siódmy omawia nabicie baranka na pojedynczy rożen (7,1-2), sposób pieczenia i spożywania baranka (7,2-12). Rozdział ósmy dotyczy kwestii osób spożywających, w tym prozelitów, niewolników, chorych (8,1-8). Rozdział dziewiąty omawia obchodzenie tzw. drugiej Paschy i kto oraz kiedy może ją spożyć (9,1-3). Rozdział dziesiąty opisuje przebieg świątecznej nocy (10,1) i picia czterech kielichów (10,2-7)[1]
Talmud, Miszna
.
Współcześnie
Dzisiaj podczas kolacji sederowej spożywa się warzywa zanurzone w słonej wodzie oraz gorzkie zioła. Tradycyjnymi potrawami są: pieczony udziec z kością (symbolizujący ofiarę z baranka paschalnego) oraz jajka. Wieczór sederowy składa się z wielu tradycyjnych rytuałów, odprawianych w ustalonym porządku. Istnieje też wiele zwyczajów ludowych związanych z sederem: np. dzieci próbują ukraść ostatni kawałek macy (
afikoman
) i wymienić go na prezenty; jeden puchar wina napełnia się dla proroka
Eliasza
, który jest uroczyście zapraszany do środka i prawdopodobnie bierze udział w kolacji; wino z kielichów jest ulewane dziesięciokrotnie na pamiątkę
plag egipskich
etc.
Najważniejszym przykazaniem obowiązującym żydów w święto Paschy jest zakaz spożywania (a nawet posiadania w domu) chleba na zakwasie (
chamec
). Zamiast niego spożywa się pieczywo ze specjalnie przygotowanej mąki -
macę
. Nie można używać zwykłych naczyń kuchennych i sztućców, gdyż wchłonęły one chamec i mogą być rytualnie oczyszczone tylko przez specjalne procedury koszerowania. Chamec należy wyrzucić, albo sprzedać nie-Żydom i ewentualnie odkupić po świętach. Poza tym różne społeczności żydowskie mają własne ograniczenia pokarmowe, np.
Aszkenazyjczycy
nie jedzą fasoli, grochu i ryżu. W pierwszy i ostatni dzień Paschy zakazana jest praca.
Chrześcijaństwo
nawiązuje do żydowskiego święta Paschy, ponieważ w postaci
Ostatniej Wieczerzy
Jezus
i
apostołowie
obchodzili w istocie wieczór sederowy.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Studia judaica, 2(12)2003, str.97
Bibliografia
Hasło nie występuje w innych lekcjach!
