Pietà Michała Anioła jako przykład piękna w sztuce renesansowej

Czerwona róża jako symbol piękna natury

Piękno – pozytywna właściwość estetyczna bytu wynikająca z zachowania proporcji, harmonii barw , dźwięków , stosowności, umiaru i użyteczności , odbierana przez zmysły. Istnieje piękno idealne , duchowe , moralne , naturalne , cielesne , obiektywne i subiektywne . Pojęcie to jest silnie związane z teorią estetyki , prawdy i dobra .

W metafizyce , piękno jest jedną z transcendentalnych właściwości bytu, wyrażającą jego scalenie, przejrzystość, proporcję wewnętrzną tworzyw bytu oraz doskonałość .

Badaniami nad precyzowaniem terminu piękna zajmują się nie tylko filozofowie i artyści, lecz także teoretycy z dziedzin: historii i krytyki sztuki , antropologii , socjologii , psychologii , a także szkolnictwa .

Próby definicji na przestrzeni wieków

W starożytnej Grecji pojęcie piękna było znacznie szersze niż w latach późniejszych. Wiązano je przede wszystkim z ideą dobra, duchowością, moralnością , myślą i rozumem; utożsamiano je wtedy z doskonałością jako warunkiem piękna i sztuki na najwyższym poziomie. Twierdzono, że piękno wynika głównie z zachowania proporcji i odpowiedniego układu. Pogląd ten przez wieki uważany był za najtrafniejszy. Wyznawali go m.in. pitagorejczycy , twierdząc, że piękno polega na doskonałej strukturze, wynikającej właśnie z proporcji części, harmonijnego ich układu. Dowodzili, że jest cechą obiektywną. W rozumieniu Arystotelesa pięknem jest wszystko, co wywołuj nie bytu do duszy w całości, piękne jest to, co ujrzane podoba się". Wartość ta jest jednym z transcendentaliów , którego cechą jest umiarkowanie (jako "powściągliwa i właściwa proporcja", lecz także w sensie moralnym)^[1].

Na lata renesansu przypada czas rozważań na temat doskonałości a także piękna dzieł poszczególnych artystów, jak i tych pojęć samych w sobie. Petrarka i Giorgio Vasari przeciwstawiali wartość piękna (jako obiektywną) innym pojęciom estetycznym jak np. wdzięk (uważanym przez nich za subiektywne).

Christian Wolff i Cesare Ripa włączyli pojęcie doskonałości do teorii estetyki; nie wiązał tych pojęć żaden z wcześniejszych autorów piszących po Platonie. Myśl tę rozwinął Alexander Gottlieb Baumgarten , pojawiła się także w twórczości Lessinga .

Immanuel Kant uważał, że piękne jest to, co podoba się powszechnie, bezinteresownie i bezpośrednio. Oddzielał "sąd smaku" od pojęcia doskonałości.

Przemiany w definiowaniu pojęcia

W manieryzmie idea piękna została zastąpiona przez subtelność, wdzięk i dysharmonię. Po wieku XVIII teoria głosząca, iż piękno leży w proporcjach i zgodności części, przestała obowiązywać.

Cyprian Kamil Norwid w poemacie " Promethidion " twierdził, iż najważniejszym zadaniem sztuk plastycznych jest ucieleśnianie ideału, upowszechnianie piękna (tym samym nawiązywał do przekonań starożytnych Greków, łączących ideę piękna, doskonałości i sztuki).

Obecnie uważa się, że wzory piękna nie są stałe, pozostają swoiste dla kręgów kulturowych oraz okresu w jakim powstały. Dzieje się tak m.in. dlatego, iż częstokroć artyści starali się dać własną definicję piękna, niezależną od wcześniejszych kanonów. Tym samym piękno widziane przez artystę postrzegane jest jako subiektywne i zależne od gustu czy upodobań.

Przykłady piękna

W naturze

Pawi ogon

Paź królowej

Nenufar

Koliber

W architekturze

Kościół Santa Maria Novella we Florencji

Katedra Santa Maria del Fiore

Fasada katedry w Reims

Antoni Gaudí : Casa Batlló

W rzeźbie

Nike z Samotraki

Wenus z Milo

Michał Anioł : David

Auguste Rodin : Myśliciel

W malarstwie

Sandro Botticelli : Narodziny Wenus

Leonardo da Vinci : Mona Lisa

Caravaggio : Chłopiec z koszem owoców

Gustav Klimt : Pocałunek

Zobacz też

• kalokagatia
• etyka
• estetyka
• kanon (sztuka)
• złoty podział
• tomizm
• atrakcyjność fizyczna

Przypisy

Bibliografia i publikacje

• Władysław Tatarkiewicz : O doskonałości, PWN , Warszawa 1976, s. 42-56: Doskonałość estetyczna
• Edmund Burke : Dociekania filozoficzne o pochodzeniu naszych idei wzniosłości i piękna, Warszawa 1968
• David Hume : Eseje z dziedziny moralności i smaku, Warszawa 1955
• Adam Grzeliński: Angielski spór o istotę piękna, Wydawnictwo Adam Marszałek 2001,