Pius XI Pius Undecimus
Ambrogio Damiano Achille Ratti
Papież
Pius XI
Herb Pius XI Pax Christi in regno Christi Pokój Chrystusowy w Królestwie Chrystusowym
Data i miejsce urodzenia	31 maja 1857 Desio
Data i miejsce śmierci	10 lutego 1939 Watykan
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	20 grudnia 1879
Kreacja kardynalska	19 lipca 1921 przez Benedykta XV
Kościół tytularny	San Martino ai Monti
Pontyfikat	6 lutego 1922

Pius XI, (Achille Ratti), (ur. 31 maja 1857 - zm. 10 lutego 1939) – papież w okresie od 6 lutego 1922 do 10 lutego 1939 .

Życiorys

Dzieciństwo

Urodził się w Desio koło Mediolanu jako syn fabrykanta przędzalni jedwabiu Francesca i Teresy z domu Galli. Początkowo uczył się w szkołach kościelnych.

Kapłaństwo

Po zdaniu matury w gimnazjum państwowym w Mediolanie wstąpił do seminarium duchownego. Święcenia kapłańskie otrzymał 20 grudnia 1879 . Kontynuował studia w Rzymie (prawo kanoniczne na Uniwersytecie Gregoriańskim, teologię na dominikańskim uniwersytecie Sapienza oraz filozofię w Akademii św. Tomasza – uzyskując trzy doktoraty).

W 1882 wrócił do Mediolanu i pracował 3 miesiące w duszpasterstwie. Przez kilka lat był w tamtejszym seminarium profesorem dogmatyki i homiletyki .

Od 5 listopada 1888 pracował w Bibliotece Ambrozjańskiej w Mediolanie (zajmował się tam m.in. konserwatorstwem, muzealnictwem, zabezpieczaniem starodruków oraz zdobył gruntowną wiedzę historyczną). Odbył badania naukowe w wielu ośrodkach europejskich, m.in. w Berlinie, Wiedniu, Oxfordzie, Paryżu, Monachium i Rydze. W 1907 został kierownikiem Biblioteki Ambrozjańskiej.

Wizytator apostolski w Polsce

W kwietniu 1918 został mianowany przez papieża Benedykta XV wizytatorem apostolskim w Polsce . Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został nuncjuszem apostolskim . Podczas bitwy warszawskiej 1920 r. pozostał w Warszawie jako jeden z dwóch (obok przedstawiciela Turcji) przedstawicieli dyplomatycznych obcego państwa.

Podczas pobytu w Polsce wizytatora apostolskiego Achille Rattiego, doszło do konfliktu pomiędzy nim, a ówczesnym biskupem krakowskim Adamem Sapiehą, który w czasie pierwszego powojennego zjazdu polskich biskupów w Gnieźnie (26–30 sierpnia 1919 r.), poprosił Achille Rattiego o opuszczenie sali obrad, argumentując, iż Kościół polski chce rozstrzygać swoje sprawy bez wpływów zewnętrznych^[1]. Napięcia w relacjach pomiędzy Achille Rattim, a Adamem Sapiehą mogły przyczynić się do tego, że po wyborze Achille Rattiego na papieża Piusa XI (6 lutego 1922 r.), biskup krakowski Adam Sapieha nie otrzymał z rąk Piusa XI kapelusza kardynalskiego. Do godności kardynała Adama Sapiehę wyniósł (18 lutego 1946 roku) papież Pius XII.

Arcybiskup

Benedykt XV wyniósł go do godności tytularnego arcybiskupa Naupactus, konsekracji dokonał w Warszawie 28 października 1919 arcybiskup metropolita warszawski Aleksander Kakowski . W 1921 Benedykt XV mianował go arcybiskupem Mediolanu i kardynałem prezbiterem kościoła S.Martini ai Monti.

Kardynał

Kapelusz kardynalski uzyskał zaledwie 5 miesięcy przed wyborem na papieża 19 lipca 1921.

Konklawe

Po śmierci Benedykta XV zebrało się konklawe , przez które w dniu 6 lutego 1922 został wybrany na papieża, przyjął wówczas imię Piusa XI.

Pierwsze słowa wybranego wówczas papieża brzmiały: "Nie trzeba, aby powiadano, że odmawiam pochylenia się przed Bożą wolą ani że nie chcę brzemienia, które ma ciążyć na moich barkach, lub że nie doceniam znaczenia głosów moich współbraci. I dlatego, pomimo mojej niegodności, której mam głęboką świadomość, przyjmuję."

Po koronowaniu udzielił błogosławieństwa urbi et orbi z loggi bazyliki św. Piotra. Błogosławieństwo po raz ostatni udzielone było w 1870 .

Papież

Papież Pius XI

Papież Pius XI w 1922 nakazał, aby konklawe rozpoczynało się po upływie 15–18 dni od śmierci papieża. Miało to umożliwić przybycie na konklawe kardynałom zamorskim.

Doprowadził do podpisania 11 lutego 1929 konkordatu z Włochami – tzw. układu laterańskiego na mocy którego utworzone zostało Państwo Watykańskie. Uznał Rzym za stolicę państwa włoskiego. W związku z powyższymi wydarzeniami nazywany jest Papieżem Pojednania.

Pius XI 11 grudnia 1925 ogłosił encyklikę Quas primas , którą ustanowił Święto Chrystusa Króla z jego własnym Officjum i Mszą św. Przyczynił się do rozwinięcia idei pierwszych piątków miesiąca jako zadośćuczynienia Sercu Jezusa za grzechy ludzkości. W 1931 wprowadził uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi obchodzone 1 stycznia . W 1937 roku powołał Papieską Akademię Nauk .

Pius XI w latach 1925- 1926 utworzył Muzeum Misyjno-Etnologiczne które na początku zajmowało dwa piętra w Pałacu na Lateranie . Uroczysta inauguracja muzeum nastąpiła 21 grudnia 1927 r.

W 1928 potępił fałszywie pojmowany ekumenizm w encyklice Mortalium Animos , gdzie stanowczo przeciwstawił się promowaniu jedności z Kościołami chrześcijańskimi, które nie pozostawały w łączności doktrynalnej z Kościołem katolickim.

Napiętnował ideologię hitleryzmu w encyklice Mit brennender Sorge z 14 marca 1937 zaś w encyklice Divini Redemptoris ogłoszonej 19 marca 1937 potępił antyreligijny charakter komunizmu .

W 1938 zapoczątkował zwyczaj tzw. omaggio floreale (hołd z kwiatów) polecając Papieskiej Akademii Niepokalanej przygotowywać każdego roku 8 grudnia na placu Hiszpańskim uroczysty akt oddania czci Maryi Niepokalanej.

Śmierć

Grób Papieża Piusa XI w Grotach Watykańskich

Pius XI zmarł w Watykanie ( 10 lutego 1939 r., o 5:31) i został pochowany w bazylice św. Piotra . Francuski kardynał Eugene Tisserant 11 lutego , dobę po śmierci papieża ogłosił sensacyjną wiadomość, że wieczorem przed śmiercią papież dostał zastrzyk od doktora Francesco Petacciego (którego córka była kochanką Benito Mussoliniego ). W rezultacie papież zmarł podobno przed wygłoszeniem następnego dnia oficjalnego przemówienia potępiającego faszystów i antysemityzm . Byłaby to przemowa skierowana do ludu i kardynałów; została jednak zniszczona zaraz po śmierci papieża jak większość dokumentów papieskich. Policja przeszukiwała po latach archiwa watykańskie, ale dokumentu takiego nie znaleziono. Jednak jest to uznawane za pogłoskę, iż papież miałby zostać zamordowany. Ten sam kardynał miał na pogrzebie Piusa XI szeptać Zabili go, zabili!.

Encykliki

• Ubi Arcano Dei o pokoju 23 grudnia 1922
• Quas Primas ustanawiająca święto liturgiczne na cześć Chrystusa Króla, 11 grudnia 1925
• Mortalium Animos o popieraniu prawdziwej jedności chrześcijan, 6 stycznia 1928
• Miserentissimus Redemptor o powszechnym obowiązku wynagrodzenia Najświętszemu Sercu Jezusa, 8 maja 1928
• Divini illius Magistri o chrześcijańskim wychowaniu młodzieży 31 grudnia 1929
• Casti connubii o małżeństwie chrześcijańskim 31 grudnia 1930
• Quadragesimo Anno o odnowieniu ustroju społecznego i dostosowaniu go do Prawa Ewangelicznego na czterdziestą rocznicę encylkiki Rerum Novarum , 15 maja 1931
• Non Abbiamo Bisogno o Akcji Katolickiej, 29 czerwca 1931
• Lux Veritatis temporumque testis o Powszechnym Soborze Efeskim odbytym przed piętnastoma wiekami, 25 grudnia 1925
• Caritate Christi o modlitwie błagalnej jako lekarstwie na problemy świata, 3 maja 1932
• Acerba Animi Anxitudo o przykrym położeniu katolicyzmu w Republice Meksykańskiej, 29 września 1932
• Dilectissima nobis o ucisku Kościoła Katolickigo w Hiszpanii, 3 czerwca 1933
• Ad Caatholici Sacerdotti Fastigium o kapłaństwie katolickim, 20 grudnia 1935
• Mit brennender Sorge o położeniu Kościoła Katolickiego w Rzeszy Niemieckiej, 14 marca 1937
• Divini Redemptoris o bezbożnym komunizmie, 19 marca 1937
• Nos es muy conocida o sytuacji religijnej w Meksyku 28 marca 1937
• Ingravescentibus Malis o różańcu świętym, 29 września 1937

Tajne archiwa

Zgodnie z decyzją Benedykta XVI 18 września 2006 r. otwarto dla badaczy tajne watykańskie archiwum, dotyczące 17-letniego pontyfikatu Piusa XI.

Już przed samym otwarciem do Watykanu zgłosiło się około 50 naukowców z całego świata. Historyków badających okres od 1922 do 1939 roku najbardziej zainteresowała postawa Stolicy Apostolskiej względem rosnących przed wybuchem II wojny światowej postaw antysemickich i faszystowskich, głównie w Niemczech i we Włoszech.

Opracowywanie 30 teczek z czasów panowania Piusa XI na papieskim tronie trwało niemal 21 lat. Wśród zebranych materiałów archiwalnych znajdują się m.in.: prywatne listy papieża, a także jego oficjalne korespondencje, encykliki i pisma.

Związki z Polską

Tablica Piusa XI na KULu

• 25 kwietnia 1918 mianowany przez Benedykta XV Wizytatorem Apostolskim na Polskę.
• 27 lipca 1918 przewodniczy posiedzaniu Konferencji Episkopatu Królestwa Polskiego, który powołuje do życia Uniwersytet Katolicki w Lublinie ( KUL ).
• 9 lutego 1919 bierze udział w otwarciu pierwszego Sejmu Ustawodawczego
• od 6 czerwca 1919 do 4 czerwca 1921 – pierwszy Nuncjusz Apostolski w niepodległej Polsce a święceń biskupich w archikatedrze warszawskiej udzielił mu 28 października 1919 kardynał Aleksander Kakowski , przez co Pius XI sam nazywał siebie polskim biskupem.
• 1920 – jako jedyny (oprócz przedstawiciela Turcji) dyplomata nie opuścił zagrożonej przez bolszewików Warszawy
• 1921 – Uniwersytet Warszawski przyznał mu tytuł doktora honoris causa
• 25 stycznia 1922 – odznaczony przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego Orderem Orła Białego
• 12 listopada 1924 – zatwierdził i rozszerzył na wszystkie diecezje w Polsce święto Matki Bożej Królowej Polski , zmieniając jego datę z 2 maja na 3 maja
• 10 lutego 1925 zawarł konkordat z Polską
• 28 października 1925 bullą Vix dum Poloniae unitas powołał w Polsce nowe metropolie i diecezje
• w 1926 mianował prymasem Polski Augusta Hlonda
• 17 kwietnia 1938 dokonał kanonizacji błogosławionego Andrzeja Boboli .
• z jego polecenia w kaplicy letniej rezydencji papieskiej w Castel Gandolfo znajduje się obraz Matki Boskiej Częstochowskiej a na ścianach kaplicy sceny z dziejów Polski: Cud nad Wisłą i obrona Jasnej Góry w 1655 roku .

Po wyborze na papieża do polskich kardynałów powiedział: Podziwiam Polaków i kocham i nadal miłować będę drogą Polskę i modlić się za nią nie przestanę^[2]

Jako Wizytator Apostolski objeżdżając Polskę, w Chełmie 15 września 1918 powiedział m.in. Przybyłem tu do Was, aby pocieszyć Was imieniem Ojca Świętego i udzielić wszystkim błogosławieństwa apostolskiego, które sprawi, że da Bóg, niedługo dźwignie się Wasza Polska – Ojczyzna, a w niej wolny szlachetny Naród Polski nie będzie więcej prześladowany za swoje przekonania katolickie^[3].

W czasie przyjęcia pątników polskich, 22 maja 1922 wyraża swoje uczucie szczególniejszej miłości ku Polsce: Nigdy nie ujdą nam z pamięci te chwile, które razem z wami przeżyliśmy, a które rzecznik wasz z taką czcią i tak serdecznie przypominał, i cieszymy się, że wśród was byliśmy jako jeden z was, jako Polak między Polakami^[4].

Do pielgrzymki nauczycielskiej, przybyłej z Polski na Wielkanoc 1925 roku, między innymi mówi tak: Przypominacie mi Polskę, przypominacie mi waszą i naszą ojczyznę, gdyż poniekąd jestem w prawie powiedzieć, iż posiadam obywatelstwo polskie, gdyż tam narodziło się moje biskupstwo, tam byłem konsekrowany, tam zadzierzgnąłem węzły nie tylko miłe uczuciu, lecz spajające mnie wspólnotą duchową z Polską. Przybędą tu pielgrzymki liczne i różne, które wyniosłem z Polski, z tej Polski, co ma za wieczną dewizę: Polonia semper fidelis"^[5].

Natomiast w mowie do młodzieży polskiej 11 kwietnia 1925 roku Pius XI powiedział: Pragnęliśmy bardzo móc mówić do Was w Waszym języku i mieć wymowę Waszego Skargi , aby wyrazić wszystkie myśli i uczucia jakie obecność Wasza wzbudza w Naszem sercu.(...) Przybyliście pierwsi jako przedstawiciele tej Polski, z którą serce nasze związane jest szczególniejszem uczuciem, bo naród Wasz miał zawsze pełne chwały i uczucia stosunki z Rzymem. – Streścić je można w tych słowach, że Rzym był dla narodu polskiego sztandarem i podporą, pociechą w cierpieniach i zwiastunem zmartwychwstania.(...)Do łask wyjątkowych, jakie Opatrzność Boża dała Nam w życiu, zaliczmy to zrządzenie Boże, że mogliśmy czas dłuższy przebyć w Polsce, że mieliśmy sposobność poznać osobiście poznać Warszawę i Wilno , Kalisz i Lwów , Kraków i Lublin i tyle innych miejscowości Waszej i Naszej Polski drogiej. Lat spędzonych w Polsce nie zapomnimy do Naszej śmierci. Bo i My obywatelem jesteśmy Polski! Raz już mieliśmy sposobność to powiedzieć, a słowa tego nie tylko nie cofamy, lecz owszem, ponownie stwierdzamy je dzisiaj. Jesteśmy obywatelem Polski przez duchowe narodziny Nasze, kiedyśmy brali sakrę biskupią w katedrze warszawskiej przez posługę Eminencji Kardynała Arcybiskupa i Jego Braci Współkonsekratorów, najstarszych Przedstawicieli Episkopatu polskiego, w obecności całego tego Episkopatu i tych wszystkich, którzy w tej stolicy reprezentowali życie państwowe i społeczne, sprawiedliwość, naukę, dobroczynność^[6].

Przypisy

Poprzednik Benedykt XV

Papież 1922-1939

Następca Pius XII

Poprzednik Andrea Carlo Ferrari

Arcybiskup Mediolanu 1921-1922

Następca Eugenio Tosi