Podział administracyjny Polski w latach 1975-1998

PolskaRzeczpospolitaLudowa Godło PRL

Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka PRL Ustrój polityczny Konstytucja Sejm Rada Społeczno-Gospodarcza Trybunał Konstytucyjny Rada Państwa Przewodniczący Rząd Premier Podział administracyjny 1944-46 Podział administracyjny 1944-50 Podział administracyjny 1950-57 Podział administracyjny 1957-75 Podział administracyjny 1975-98 Rada Narodowa Partie polityczne Prezydent PRL Wikiprojekt Polityka

Podział administracyjny Polski 1975-1998 – podział administracyjny obowiązujący od 1 czerwca 1975 do 31 grudnia 1998 (od reformy w 1975 do reformy w 1999 ). Został wprowadzony ustawą z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. Utworzono 49 województw , zlikwidowano pośredni szczebel administracyjny, czyli powiaty . Województwo warszawskie miało status województwa stołecznego, a województwa łódzkie i krakowskie były tzw. województwami miejskimi. Początkowo Wrocław stanowił jednostkę podziału administracyjnego stopnia wojewódzkiego w obrębie woj. wrocławskiego .

Początkowo nie było podziału na gminy miejskie , miejsko-wiejskie i wiejskie , lecz na miasta i gminy jako podstawowe jednostki administracyjne. W pierwszym dniu obowiązującego nowego podziału, czyli 1 czerwca 1975 roku, Polska dzieliła się na 2343 gminy i 814 miast (w tym 4 miasta o szczególnym statusie – Warszawa , Łódź , Kraków i Wrocław – z wewnętrznym podziałem na dzielnice jako pomocnicze jednostki administracyjne), a więc na 3157 jednostek najniższego rzędu.

Jako nieoficjalny powód reformy uznaje się chęć wzmocnienia kontroli nad niższymi warstwami aparatu państwowego przez KC PZPR . Po przejęciu władzy przez Gierka i rozbiciu opozycji w Biurze Politycznym , nadal trwał opór niższych warstw PZPR, gdzie tworzyły się partyjne kliki. Poprzez reorganizację administracji i nowy podział terytorialny, Gierek, mógł wprowadzić "swoich ludzi" do komitetów wojewódzkich i rozbić stare stronnictwa.^[1]

W 1991 i 1992 roku przeprowadzono wielką restrukturyzację gmin, co sprawiło że dotychczasowy podział na miasta i gminy znacznie się zmienił^[2]:

• większość odrębnych jednostek posiadających wspólne organy dla zarówno miast jak i gmin (znajdujących się w miastach) połączono; określenie gmina miejsko-wiejska nie było oficjalnie używane, stosowano nadal określenie gmina (obocznie używano określenia miasto połączone z gminą lub miasto-gmina aby odróżnić je od gmin typowo wiejskich),
• niektóre odrębne jednostki posiadające aczkolwiek wspólne organy dla zarówno miast jak i gmin (znajdujących się w miastach) oficjalnie rozdzielono,
• część odrębnych jednostek posiadających oddzielne organy dla zarówno miast jak i gmin (znajdujących się w miastach) zachowała swą odrębność; dotyczyło to szczególnie większych miast choć występowały duże rozbieżności; stan ten (traktowany jako niezmienny) nie został opisany w dziennikach ustaw,
• nieliczne miasta, które zachowały swą odrębność w dalszym ciągu były jednostkami administracyjnymi określanymi jako miasta (nie gminy).

Pod koniec lat 90. XX w. przeprowadzono kolejną reformę administracyjno-samorządową kraju, wprowadzając na nowo powiaty oraz ustanawiając 16 województw.

W latach 1975-98 75 miejscowości otrzymało prawa miejskie , głównie duże wsie gminne, posiadające je wcześniej. Jednak spora grupa miast odzyskała samodzielność po włączeniu ich do miast sąsiednich w latach 70.: Poręba , Sławków , Międzyzdroje , Bieruń , Lędziny , Wojkowice , Rydułtowy , Pszów , Miasteczko Śląskie , Imielin , Radlin , Radzionków , Zagórz . W okresie tym 8 miast utraciło prawa miejskie, było to spowodowane dalszym łączeniem się miast w drugiej połowie lat 70.

Najbardziej charakterystyczne dla dawnego podziału było to, iż tylko nieliczne województwa miały więcej niż 1 mln mieszkańców oraz fakt, że stolicami nowych województw zostały w wielu przypadkach średnie bądź małe, prowincjonalne miasta (dzięki awansowi nastąpił w nich rozwój gospodarczy).

W latach 1975-1998 istniały następujące województwa:

położenie	województwo	miasto wojewódzkie	powierzchnia km2 (1998)	ludność (1998)	miasta	gminy
mapa	bialskopodlaskie	Biała Podlaska	5348	309 900	6	35
mapa	białostockie	Białystok	10 055	701 400	17	49
mapa	bielskie	Bielsko-Biała	3704	927 500	18	59
mapa	bydgoskie	Bydgoszcz	10 349	1 136 900	27	55
mapa	chełmskie	Chełm	3866	248 800	4	25
mapa	ciechanowskie	Ciechanów	6362	437 400	9	45
	częstochowskie	Częstochowa	6182	779 600	17	49
mapa	elbląskie	Elbląg	6103	495 100	15	37
	gdańskie	Gdańsk	7394	1 469 400	19	43
mapa	gorzowskie	Gorzów  Wielkopolski	8484	514 300	21	38
mapa	jeleniogórskie	Jelenia Góra	4379	523 700	24	28
mapa	kaliskie	Kalisz	6512	724 800	20	53
mapa	katowickie	Katowice	6650	3 894 900	43	46
Województwo kieleckie	kieleckie	Kielce	9211	1 131 700	17	69
Województwo konińskie	konińskie	Konin	5139	480 800	18	45
Województwo koszalińskie	koszalińskie	Koszalin	8470	527 600	17	35
mapa	miejskie krakowskie	Kraków	3254	1 245 000	10	38
Województwo krośnieńskie	krośnieńskie	Krosno	5702	510 100	12	37
mapa	legnickie	Legnica	4037	525 600	11	31
mapa	leszczyńskie	Leszno	4154	399 500	19	28
mapa	lubelskie	Lublin	6792	1 027 300	16	62
mapa	łomżyńskie	Łomża	6684	352 900	12	39
mapa	miejskie łódzkie	Łódź	1524	1 099 700	8	11
Województwo nowosądeckie	nowosądeckie	Nowy Sącz	5576	747 500	14	41
mapa	olsztyńskie	Olsztyn	12 327	778 200	21	48
mapa	opolskie	Opole	8535	1 022 100	29	61
mapa	ostrołęckie	Ostrołęka	6498	411 600	9	38
	pilskie	Piła	8205	496 900	24	35
mapa	piotrkowskie	Piotrków Trybunalski	6266	642 200	10	51
	płockie	Płock	5117	520 900	9	44
mapa	poznańskie	Poznań	8151	1 363 600	33	57
Województwo przemyskie	przemyskie	Przemyśl	4437	415 600	9	35
mapa	radomskie	Radom	7294	763 300	15	61
Województwo rzeszowskie	rzeszowskie	Rzeszów	4397	648 900	13	41
mapa	siedleckie	Siedlce	8499	661 400	12	66
mapa	sieradzkie	Sieradz	4868	411 500	9	40
mapa	skierniewickie	Skierniewice	3960	423 700	8	36
mapa	słupskie	Słupsk	7453	429 700	11	31
mapa	suwalskie	Suwałki	10 490	489 200	14	42
mapa	szczecińskie	Szczecin	9982	995 200	29	50
Województwo tarnobrzeskie	tarnobrzeskie	Tarnobrzeg	6283	609 100	14	46
mapa	tarnowskie	Tarnów	4151	700 800	9	41
mapa	toruńskie	Toruń	5348	674 800	13	41
mapa	wałbrzyskie	Wałbrzych	4168	733 000	31	30
	stołeczne warszawskie	Warszawa	3788	2 419 800	27	32
mapa	włocławskie	Włocławek	4402	434 700	14	30
mapa	wrocławskie	Wrocław	6287	1 136 700	16	33
Województwo zamojskie	zamojskie	Zamość	6980	489 300	5	47
mapa	zielonogórskie	Zielona Góra	8868	679 300	26	50

Przypisy

Zobacz też

• Polska reforma administracyjna (1975)
• Polska reforma administracyjna (1999)
• Powiaty w Polsce od 1945
• geografia Polski