Pomidor uprawny
Owoce pomidora Owoce pomidora
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Podkrólestwo :	rośliny naczyniowe
Nadgromada :	rośliny nasienne
Gromada :	okrytonasienne
Klasa :	Rosopsida
Rząd :	psiankowce
Rodzina :	psiankowate
Rodzaj :	pomidor
Gatunek :	pomidor uprawny
Nazwa systematyczna
Lycopersicon esculentum Mill. P. Miller Gard. Dict. ed. 8. 16 Apr. 1768
Synonimy
Solanum lycopersicum L.

Kwitnący pęd

Pomidor zwyczajny (Lycopersicon esculentum Mill.) – gatunek jednorocznej rośliny warzywnej z rodziny psiankowatych . Ma wiele synonimów : pomidor uprawny, pomidor jadalny, psianka pomidor i po prostu pomidor. Pochodzi z Ameryki Południowej lub Środkowej . Do Europy dotarł po 1492 , po odkryciu Ameryki przez Krzysztofa Kolumba .

Morfologia

Pokrój

Roślina gruczołowata, lepko owłosiona, o charakterystycznej woni.

Łodyga

Do 1,5 m wysokości, u odmian szklarniowych nawet do kilku metrów.

Liście

Pojedynczo lub podwójnie przerywanopierzastodzielne o odcinkach w zarysie sercowatojajowych, pierzastowcinanych.

Kwiaty

O koronie długości kielicha , żółte, o zaostrzonych łatkach, zebrane w jednostronne, kilkukwiatowe skrętki w kątach liści.

Owoce

Soczyste, duże jagody . W ostatnim czasie dostępnych jest wiele odmian pomidorów, o różnych kolorach i kształtach owocu. Owoce mogą mieć wielkość od 20 do ponad 100 mm średnicy. Kształt może być kulisty, wydłużony (przypominający śliwkę lub gruszkę) a także żebrowany (podobny do papryki). Barwa owocu pierwotnie i najczęściej czerwona. Występują też odmiany pomarańczowe, żółte, zielone (dojrzałe) oraz czarne.

Biologia

Kwiaty są samopylne .

Zmienność

Występują m.in. następujące odmiany pomidora zwyczajnego:^[2]

• Pomidory Czereśniowe:
  • Sweet 100 – słodkie owoce wielkości 2,5 cm, tworzą duże grona, wymagają podwiązywania, dojrzewają 2,5 miesiąca.
  • Evita – jednakowej wielkości owoce, błyszczące, koloru czerwonego, posiadają charakterystyczny smak, wytrzymałe, dojrzewają 2 miesiące.
  • Mirabell – owoce złotożółte, słodkie wielkości 2,5 cm , rosnące w gronach, dojrzewają 2 miesiące
• Pomidory Średnioowocowe:
  • Martina – błyszczące, czerwone owoce, odporne na pękanie, rosną szybko i zdrowo, dojrzewają 1,5 miesiąca
  • Brylant – odmiana wczesna, posiadająca czerwone owoce o wyrafinowanym smaku, odmiana bardzo wydajna, dojrzewająca 2,5 miesiąca
  • Morden – owoce kuliste, koloru żółtopomarańczowego, posiada wyrafinowany smak, dojrzewająca 1,5–2 miesiące
  • Balkonstar – odmiana niska, wytrzymała o jasnych, regularnych owocach oraz o wyrafinowanym smaku, dojrzewająca 1,5–2 miesiące
• Pomidory typu Lima:
  • Roma – owoce łagodne w smaku,o grubej skórce i małej liczbie pestek, dobrze nadają się na sosy i soki, dojrzewają 2,5 miesiąca
  • New Yorker – odmiana wczesna, o dużych, nieco spłaszczonych, wyrafinowanych owocach, dojrzewają 2,5–3 miesiące
• Pomidory Wielkoowocowe:
  • Master – owoce duże, okrągłe, gładkie, bardzo aromatyczne, odmiana o silnym wzroście i dużej zdrowotności, dojrzewają 2,5–3 miesiące
  • Beefmaster – odmiana wytrzymała, odporna na choroby grzybowe, duże owoce o wadze 1 kg , soczyste o grubej skórce, dojrzewają 2,5–3 miesiące
  • Jawor – owoce odporne na pękania, dojrzewają równomiernie, najlepsze do bezpośredniego spożycia i na przetwory, dojrzewają 2,5 miesiąca

Zastosowanie

Roślina jadalna

Pomidory spożywane są pod różnymi postaciami: w stanie surowym, jako składnik zup, sosów, sałatek, kanapek, potraw z ryżu . Pomidory są też przetwarzane na soki, przeciery i koncentraty.

Pomidory są bogate w likopen - przeciwutleniacz , który, jak podejrzewano do niedawna, przeciwdziała zachorowaniom na nowotwory (zwłaszcza na raka prostaty). Likopen jest szczególnie przyswajalny dla człowieka w formie poddanej termicznej obróbce (przetwory pomidorowe). Dlatego też więcej tego związku będzie przyswojone w sosie pomidorowym czy sałatce z oliwą niż w surowych pomidorach. Nowe badania wskazują jednak, że ochronne działanie przeciwnowotworowe jest największe przy spożywaniu surowych pomidorów, a nie przetworów (np. sosu). Badania epidemiologiczne na dużych populacjach wskazują, że spożywanie przetworów z pomidorów zapobiega rozwojowi raka prostaty. W badaniach Health Professional Follow-up Study wykazano, że wzrost spożycia likopenu (w postaci pomidorów, pasty i soku) powodował obniżenie ryzyka raka prostaty o 53%. Odnotowano, że skuteczność ochronna likopenu jest większa wobec bardziej zaawansowanych stadiów nowotworu. :^[3] Przeprowadzona przez Etminan'a i wsp. meta analiza ponad 20 badań potwierdziła wysoką korelację pomiędzy stężeniem likopenu w surowicy a obniżeniem ryzyka raka prostaty. :^[4] W literaturze fachowej opublikowano wyniki kilkunastu badań klinicznych, w których oceniano wpływ likipenu lub pomidorów na raka prostaty. W większości przypadków odnotowano korzystne zmiany specyficznego antygenu prostaty PSA po spożyciu likopenu. :^[5] Z drugiej strony wyniki badań epidemiologicznych nie wskazują jednoznacznie na ochronne działanie likopenu i pomidorów wobec nowotworów o innych lokalizacjach. Na przykład, w badaniach Health Professional Follow-up Study nie udało się wykazać związku pomiędzy spożyciem likopenu a nowotworami jamy ustnej oraz ryzykiem nowotworów pęcherza czy okrężnicy. Likopen jest silnym przeciwutleniaczem i potencjalnie środkiem neuroprotekcyjnym (chroniącym neurony w mózgu), więc jego pozytywny wpływ na organizm ludzki wymaga dalszych badań, które to potwierdzą wyniki testów na zwierzętach^[].

Owoce pomidora zawierają m.in.: sód , potas , magnez , wapń , mangan , żelazo , kobalt , miedź , cynk , fosfor , fluor , chlor , jod , karoten , witaminy: K , B1 , B2 , B6 , C , PP ; kwasy: pantotenowy , foliowy , szczawiowy ; biotynę .

Uprawa

Uprawiany jest powszechnie dla soczystych owoców. Znajduje się w rejestrze roślin uprawnych Unii Europejskiej.

Wymaga gleb przepuszczalnych, ciepłych i zasobnych w próchnicę, oraz miejsc osłoniętych od wiatru i nasłonecznionych.

Ciekawostki

• Początkowo przez wielu Europejczyków pomidor był uważany za roślinę trującą . Hodowano go w ogrodach w celach dekoracyjnych.

• W 1893 r. Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych – porządkując kwestię zróżnicowania ceł na warzywa i owoce – dla celów podatkowych uznał pomidor za warzywo (na podstawie jego zastosowań kulinarnych), nie wyrokując jednak w kwestii jego klasyfikacji botanicznej. Podobnie traktowany jest on w Unii Europejskiej^[6]. Z naukowego punktu widzenia jadalna część pomidora pozostaje owocem.

Przypisy

Zobacz też

, keczup , pizza .