Pomazaniec, Namaszczony, Mesjasz (
hebr.
מָשִׁיחַ), Chrystus (
gr.
χριστός),
pot.
Wybraniec – w
judaizmie
i
chrześcijaństwie
pierwotnie religijny tytuł królów, kapłanów-lewitów i proroków - osób namaszczonych (pomazanych) olejem. Z czasem, pod wpływem
proroków
, ten
biblijny
termin nabrał
eschatologicznego
znaczenia - określa on osobę, zapowiedzianą przez Boga, która ma przynieść ostateczne rozwiązanie problemu zła,
grzechu
i śmierci w świecie i ustanowić tzw. królestwo mesjańskie, będące nowym
rajem
, przewyższającym szczęście pierwszego. Chrześcijanie uznają, że tą osobą jest
Jezus Chrystus
. Trzon narodu
żydowskiego
trwa w oczekiwaniu na przyjście mesjasza.
Judaizm
Tora i Prorocy
Pierwotnie, w
Starym Testamencie
, tytuł ten odnosił się wyłącznie do osób, z których powołaniem wiązał się obrzęd namaszczenia olejem. Zaliczali się do nich królowie (por.
Saul
[1]), kapłani (por.
Aaron
[2]) oraz prorocy (por.
Elizeusz
[3]). W okresie przesiedleń termin Pomazańca zaczął być wiązany z prorockimi zapowiedziami Wyzwoliciela mającego przywrócić Królestwo Izraela.
Teologia rabinistyczna
Oczekiwanie na Mesjasza jest jedną z podstawowych prawd wiary
judaizmu
, sformułował ją wyraźnie w swoich Trzynastu zasadach wiary
Mojżesz Majmonides
(1135-1204) - jeden z ważniejszych autorytetów w interpretacji tradycji żydowskiej. Wśród zasad jest prawda o przyjściu Mesjasza: Wierzę z całkowitym przekonaniem w przyjście Mesjasza i mimo iż może się opóźnić, oczekuję Jego przyjścia codziennie[4]. Wiele wspólnot żydowskich włączyło recytację Zasad Majmonidesa do swoich porannych modlitw[5]. W nowszych czasach odnotowuje się trend modernistyczny, któremu obce jest pojęcie nadprzyrodzonej interwencji Boga w sprawy ludzkości, starający się wykazać, że judaizm w czasach Jezusa Chrystusa nigdy nie stawiał w swym centrum oczekiwania na Mesjasza. Inną przyczyną tych prób może być chęć oddalenia pytania, na ile Jezus tytułujący się Mesjaszem spełnił to, co o Mesjaszu mówili prorocy[5].
Mesjasz w celebracji paschy
Oczekiwanie na mesjasza jest istotnym elementem
sederu paschalnego
, symbolem są otwarte drzwi i czwarty kielich czekający na proroka
Eliasza
, który przed nadejściem mesjasza ma powrócić z niebios, do których został zabrany (por.
2 Krl
2,11-13)[6].
Chrześcijaństwo
Stary Testament
Słowo Pomazaniec z początku było określeniem króla jako wykonawcy Bożych poleceń, mającego mandat od
Ducha Świętego
. (por.
1 Sm
9,16; 10,1.10; 16,13; Sdz 9,8). Był on zatem postacią, wobec której należało podchodzić z szacunkiem wypływającym z
religijności
(por. 1 Sm 24,7.11; 26,9.11.23;
2 Sm
1,14.16). Pomazaniec był też wybrańcem Boga. Taką rolę króla-pomazańca pokazuje Ps 45,8. W Psalmie 2 w. 7 jest on ukazany jako Syn Boży. Oprócz osoby króla, wykorzystywano ten termin również w odniesieniu do innych postaci, jak np. kapłanów.
Nadzieje mesjanistyczne związane z ziemskim monarchą Izraela skończyły się w okresie po powrocie z
wygnania babilońskiego
wraz z Zorobabelem, który nie został koronowany, co znaczyło, że nie on był wypełnieniem proroctwa Zachariasza:
|
Tak mówi Pan Zastępów: Przyjdzie mąż, a imię jego Odrośl. Na miejscu swoim wyrośnie i zbuduje świątynię Pańską. (...) Korona niech będzie w świątyni Pańskiej pamiątką i znakiem łaski. (
Za
6,9nn; por. rozdz. 3 i 4;
Ag
2,20-23) [7] |
Wyrazem oczekiwania na Mesjasza w Starym Testamencie, już nie na ziemskiego króla, lecz na tajemniczą Osobę posłaną przez Boga, są inne tytuły jak Sługa Jahwe z
Księgi Izajasza
49,3.6; 52,13 (jest to tzw. Księga pocieszenia
Deutero-Izajasza
) oraz Syn Człowieczy z proroctwa
Daniela
z rozdz. 7:
|
Patrzałem w nocnych widzeniach: a oto na obłokach nieba przybywa jakby Syn Człowieczy. Podchodzi do Przedwiecznego i wprowadzają Go przed Niego. Powierzono Mu panowanie, chwałę i władzę królewską, a służyły Mu wszystkie narody, ludy i języki. Panowanie Jego jest wiecznym panowaniem, które nie przeminie, a Jego królestwo nie ulegnie zagładzie (
Dn
7, 9nn). |
Tych dwa proroctwa uznają za mesjańskie we właściwym tego słowa znaczeniu nawet tacy uczeni jak Joachim Becker, który w duchu skrajnego nurtu krytyki historyczno-literackiej, odrzucają większość duchowych interpretacji figur mesjańskich Starego Testamentu[8].
Nowy Testament
Sam Jezus cytował proroctwo Daniela w czasie przesłuchania przed
Najwyższą Radą
Izraela. Rada jednoznacznie zrozumiała to jako przypisanie sobie tytułu
Boskiego
i oskarżyła Jezusa o bluźnierstwo:
|
Lecz Jezus milczał. A najwyższy kapłan rzekł do Niego: Poprzysięgam Cię na Boga żywego, powiedz nam: Czy Ty jesteś Mesjasz, Syn Boży? Jezus mu odpowiedział: Tak, Ja Nim jestem. Ale powiadam wam: Odtąd ujrzycie Syna Człowieczego, siedzącego po prawicy Wszechmocnego, i nadchodzącego na obłokach niebieskich. Wtedy najwyższy kapłan rozdarł swoje szaty i rzekł: Zbluźnił. Na cóż nam jeszcze potrzeba świadków? Oto teraz słyszeliście bluźnierstwo. Co wam się zdaje? Oni odpowiedzieli: Winien jest śmierci. (
Mt
27,63-66); por.
Mk 14,61-62
w przekładach Biblii. |
Tak więc w
Nowym Testamencie
tytuł Pomazańca odnosi się wyraźnie do osoby
Jezusa
. To że Jezus jest Pomazańcem zapowiedziane było w orędziu Anioła przy jego narodzeniu („Dziś narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan”[9]), poprzez wyznanie
Piotra
: „Ty jesteś Mesjasz”[10], aż do licznych przykładów tytułowania go w ten sposób w Listach Apostolskich.
Teologia chrześcijańska
Teolodzy chrześcijańscy dostrzegają proroctwa mesjańskie w ponad 100 fragmentach Starego Testamentu. Większość z nich jest uznawana za mesjańskie także przez komentatorów judaistycznych[5]. Niektórzy autorzy podają nawet liczbę 456 fragmentów[11].
W czasach
Ojców Kościoła
uwydatniana była rola Jezusa jako Pomazańca nie tylko dla zaznaczenia jego roli Odkupiciela, ale również dla podkreślenia
trynitarnej
tajemnicy Boga, w której „namaszczeniem” Jezusa jest
Duch Święty
[12].
Teologia niektórych Kościołów
chrześcijańskich
(np.
katolicka
) podkreśla udział członków Kościoła w mistycznym Ciele Jezusa i jego misji: kapłańskiej, królewskiej i proroczej. Z tego powodu w
liturgii
nadal stosuje się gest namaszczenia jako znak sakramentów:
chrztu
,
bierzmowania
,
święceń
i
namaszczenia chorych
.
Zobacz też
Przypisy
- ↑
1Sm 10,1
w przekładach Biblii.
- ↑
Kpł 8,12
w przekładach Biblii.
- ↑
1Krl 19,16
w przekładach Biblii.
- ↑ Traktat Sanhedryn, rozdz. 10.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Roy H. Schoeman: Salvation is from the Jews (John 4:22). The Role of Judaism in Salvation History from Abraham to the Second Coming. San Francisco: Ignatius Press, 2003, ss. 74-79. .
- ↑ Tracey R Rich:
Pesach - Passover
(
ang.
). W: Judaism 101 [on-line]. 1995-2008. [dostęp 2010-08-30].
- ↑ Por. P. E. Bonnard, P. Grelot, Mesjasz, w: Słownik teologii biblijnej.
X. Léon Dufour
(red.),
K. Romaniuk
(tłum. i oprac.). Wyd. 3. Poznań: Pallottinum, 1990.
- ↑ J. Becker: Mesianic Expectation in the Old Testament. D. E. Green (przekład z j. niem.). Edunburg: T.&T. Clark, 1980, ss. 12-13. .
- ↑
Łk 2,11
w przekładach Biblii.
- ↑
Mk 8,29
w przekładach Biblii.
- ↑ Tak Alfred Edersheim, The Life and Time of Jesus the Messiah, Grand Rapids, Michigan, 1953, t 2, s.710-41
- ↑
Dz 10,38
w przekładach Biblii.
Bibliografia
- ABC chrześcijanina. Mały słownik, Sylwester Zalewski (red.), Warszawa 1999.
- Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 1994.
- P. E. Bonnard, P. Grelot, Mesjasz, w: Słownik teologii biblijnej.
X. Léon-Dufour
(red.),
K. Romaniuk
(tłum. i oprac.). Wyd. 4. Poznań: Pallottinum, 1994, ss. 467-472. .