Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Rok założenia	1934
Adres	ul. Szamocka 3, 5, 01-748 Warszawa
Prezes	Zbigniew Derdziuk
Strona www

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (oficjalny skrót ZUS) – państwowa instytucja publicznoprawna realizująca zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych w Polsce .

Zakres działania, zadania i funkcjonowanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określają art. 66-72 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 , z późn. zm.) oraz statut ZUS ( Dz. U. z 2008 r. Nr 28, poz. 164 ).

Historia

Zakład Ubezpieczeń Społecznych został utworzony w 1934 na mocy rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 24 października 1934 roku o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym. Rozporządzenie to doprowadziło do połączenia 5 instytucji (Izby Ubezpieczeń Społecznych, Zakładu Ubezpieczenia na Wypadek Choroby, Zakładu Ubezpieczenia od Wypadków, Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych, Zakładu Ubezpieczenia Emerytalnego Robotników) w jeden podmiot, nazwany Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.

W 1955 ZUS został zlikwidowany, a jego funkcje przejęły związki zawodowe , Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej oraz rady narodowe . Jednak już w 1960 doszło do jego reaktywowania i od tego czasu nieprzerwanie funkcjonuje do dziś.

Najważniejsze zadania

• Realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych ,
• Dochodzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w drodze egzekucji administracyjnej i sądowej,
• Dysponowanie środkami finansowymi Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) , Funduszu Rezerwy Demograficznej (środki FRD mogą być uruchomione najwcześniej w 2009 r.) oraz Funduszu Alimentacyjnego w stanie likwidacji,
• Realizacja umów i porozumień międzynarodowych w dziedzinie ubezpieczeń społecznych oraz kontrola orzecznictwa o czasowej niezdolności do pracy.

W 2008 r. ZUS ubezpieczał i rozliczał 24 miliony osób, zgromadził i wypłacił ponad 120 miliardów zł^[1].

Stawki składek ubezpieczeniowych

Stawki składek ubezpieczeniowych na rok 2008:

• Ubezpieczenia emerytalne: 19,52% podstawy wymiaru składki (płatnik i ubezpieczony opłacają po połowie).
• Ubezpieczenia rentowe: 6% przy czym ubezpieczony płaci 1,5%, płatnik 4,5% (obowiązuje od 2008 r.)
• Ubezpieczenia chorobowe: 2,45% podstawy wymiaru składki (opłacane przez ubezpieczonego).
• Ubezpieczenia wypadkowe: 0,40% do 8,12% (w zależności od PKD ) podstawy wymiaru składki (w całości opłacana przez płatnika)^[2].

Inne ubezpieczenia

Pozostałe ubezpieczenia pobierane przez ZUS, przekazywane innym instytucjom:

• Zdrowotne – 9% podstawy wymiaru składki, przekazywane do NFZ
• Fundusz Pracy – 2,45%, przekazywane do instytucji rynku pracy (PUP, WUP)
• Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – 0,10%, przekazywane FGŚP
• Fundusz Emerytur Pomostowych (FEP) - obowiązuje od 01.01.2010 r. - pobierany za pracowników pracujących w szczególnych warunkach 1,5 %

Ponadto planowane jest wprowadzenie nowego obciążenia, tzw. składki pielęgnacyjnej^[3].

Struktura organizacyjna ZUS

• Prezes ZUS – powoływany jest przez Prezesa Rady Ministrów
• Zarząd – liczy od 2 do 4 członków powoływanych przez Radę Nadzorczą na wniosek Prezesa ZUS
• Rada Nadzorcza (powoływana na pięcioletnią kadencję) w tym:

czterech członków Rady, w tym przewodniczącego, powołuje się na wniosek ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, złożony w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych, po jednym członku Rady powołuje się na wniosek każdej reprezentatywnej organizacji pracodawców, również po jednym członku Rady powołuje się na wniosek każdej reprezentatywnej organizacji związkowej, jednego członka Rady powołuje się na wniosek ogólnokrajowych organizacji emerytów i rencistów.

W skład ZUS wchodzi Centrala Zakładu oraz terenowe jednostki organizacyjne, którymi są oddziały oraz podlegające im inspektoraty i biura terenowe (oddziały wojewódzkie zostały zniesione 6 marca 2008 r.).

Krytyka ZUS

Krytykowany jest sposób wdrożenia Kompleksowego Systemu Informatycznego (KSI), budowanego od 1996 roku przez firmę Prokom (obecnie Asseco) na podstawie umowy podpisanej przez Annę Bańkowską . Przede wszystkim zwracano uwagę na błędy funkcjonowania systemu i brak egzekwowania ich naprawy ze strony zamawiającego oraz zawyżone koszty budowy systemu^[4][5]. Według NIK system został zamówiony przez ZUS bez określenia podstawowych oczekiwań wobec systemu ponieważ w momencie uruchomienia przetargu nie były ustalone podstawy prawne jego działania. Wobec braku wymagań szczegółowych egzekwowanie postępu prac było uzależnione od swobodnej interpretacji nieprecyzyjnie zdefiniowanych wymagań. W 1998 roku nowy prezes Stanisław Alot podpisał aneks do umowy z Prokomem, który całkowicie zmieniał koncepcję systemu i według NIK wymagał rozpisania odrębnego przetargu^[6][7].

Budow KSI ZUS trwała oficjalnie od 1997 roku, kiedy podpisano umowę z Prokomem, do 2010 roku kiedy umowa to wygasła i dokonano ostatecznego odbioru systemu, przejmując majątkowe prawa autorskie do kodu źródłowego i dokumentacji systemu, którymi wcześniej nie dysponował. Równocześnie ZUS podpisał nową umowę trzyletnią umowę z Asseco o wartości 249 mln zł na utrzymanie systemu^[8].

W 1999 w wyniku transakcji z firmą "Infolex" łódzki oddział ZUS kupił za 25 milionów złotych biurowiec i grunty, podczas gdy, jak się okazało, szacunkowa wartość nieruchomości wynosiła ok. 11 mln. Prokuratura wszczęła śledztwo i w wyniku procesu 11 lipca 2008 łódzki sąd rejonowy skazał byłego dyrektora oddziału łódzkiego ZUS Bolesława Parzyjagłę na wyrok dwóch lat więzienia w zawieszeniu na pięć lat za działanie na szkodę ZUS i narażenie go na stratę 14,5 mln zł.^[9]

Liczne kontrowersje wokół ZUS-u budzi fakt, iż zarządy niektórych oddziałów ZUS podejmowały się budowania nowych siedzib zakładu, których koszty pochłaniały wiele milionów złotych (tzw. "pałace ZUS")^[10][11]. W 2007 nauka języka angielskiego dla ówczesnej prezes Aleksandry Wiktorow i jej ówczesnego zastępcy Rypińskiego kosztowała 13 tys. zł miesięcznie^[12]

W styczniu 2008 Gazeta Wyborcza poinformowała, że ZUS nie przelał na konta emerytalne milionów kobiet składek za urlopy macierzyńskie i wychowawcze w latach 1999-2001, przez co mogą otrzymać one niższe emerytury. ZUS tłumaczy to błędem systemu komputerowego^[13].

8 września 2009 roku funkcjonariusze Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego , na zlecenie Prokuratury Okręgowej w Szczecinie, wkroczyli do warszawskiej siedziby ZUS i aresztowali pięć osób, w tym prezesa Sylwestra Rypińskiego, w związku z zarzutami o korupcję . Prezesowi ZUS postawiono 6 zarzutów korupcyjnych, za które grozi kara pozbawienia wolności do 10 lat.^[14]

W 2010 roku kontrowersje wzbudziła zmiana interpretacji przepisów o zawieszeniu działalności gospodarczej, która spowodowała ściąganie przez ZUS składek zaległych od 2008 roku z przedsiębiorców, którzy działalność tę zawieszali zgodnie z zaleceniami ZUS oraz otrzymywali zaświadczenia o niezaleganiu ze składkami^[15].

Politycy i publicyści kojarzeni z prawicą krytykują także samo istnienie ZUS^[16], jak i obowiązek odprowadzania do niego składek^[17].

Prezesi ZUS (od 1960)

• Stefan Będkowski od kwietnia 1960 do listopada 1981
• Henryk Białczyński od listopada 1981 do listopada 1983
• Ireneusz Sekuła od grudnia 1983 do lutego 1988
• Zofia Tarasińska od marca 1988 do stycznia 1990
• Wojciech Topiński od lutego 1990 do sierpnia 1991
• Lech Milewicz od września 1991 do 1 sierpnia 1995
• Anna Bańkowska od 1 sierpnia 1995 do stycznia 1998
• Stanisław Alot od stycznia 1998 do 8 października 1999
• Lesław Gajek od 8 października 1999 do 18 maja 2001
• Aleksandra Wiktorow od 18 maja 2001 do 1 czerwca 2007
• Paweł Wypych od 1 czerwca 2007 do 26 listopada 2007
• Sylwester Rypiński od 26 listopada 2007 do 8 września 2009
• p.o. Elżbieta Łopacińska od 9 września 2009 do 2 października 2009
• Zbigniew Derdziuk od 2 października 2009

Zobacz też

• Ubezpieczenia społeczne
• Emerytura
• Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
• Płatnik
• Janosik
• Gmach ZUS w Poznaniu

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona ZUS