|
pragmatyzm
pragmatyzm - system filozoficzny, którego podstawowym elementem jest pragmatyczna teoria prawdy, uzależniająca prawdziwość tez od praktycznych skutków, przyjmująca praktyczność za kryterium prawdy. Pragmatyzm przyjmuje wynikające z przyjmowania tez skutki i ich użyteczność za kryterium prawdy.
Potocznie pragmatyzmem nazywana jest także postawa, polegająca na realistycznej ocenie rzeczywistości, liczeniu się z konkretnymi możliwościami i podejmowaniu działań które gwarantują skuteczność.
Geneza
Pragmatyzm wziął swój początek z empiryzmu angielskiego i XIX-wiecznej psychologii. Powstał jako reakcja na panujący w USA pod koniec XIX wieku racjonalistyczny idealizm.
Głównymi przedstawicielami byli Charles Sanders Peirce, który stworzył nazwę "pragmatyzm" i opracował istotne idee systemu oraz William James - który nadał mu kształt i spopularyzował. Popularność pragmatyzmu w wersji Jamesa spowodowała, że była ona określana przez pewien czas jako amerykańska "filozofia narodowa".
Główne dzieła zawierające idee pragmatyzmu to artykuł Peirce`a z 1878 Jak wyobrażenia nasze uczynić jasnymi, syntezy Jamesa: Zasady psychologii (1890), Doświadczenia religijne (1902), Pragmatyzm (1907) i Pluralistyczny świat (1909) oraz Peirce`owskie niewydane za życia 12-tomowe Zasady filozofii. W przeciwieństwie do publicystycznego pióra Jamesa, Peirce pisał niejasno i jego pisma były znane tylko wtajemniczonym. Jest uważany za jednego z współtwórców współczesnej logiki.
Metoda i teoria prawdy
Pragmatyczna teoria prawdy zakłada, że użyteczność stanowi kryterium prawdziwości sądów i pojęć. Na przykład sądy naukowe są prawdziwe, ponieważ przyjmując je za prawdziwe możemy bardziej skutecznie postępować. Podobne kryterium można zastosować wobec pojęć religijnych, czy też zdań potocznych. W ten sposób pojęcia umysłu ludzkiego zostały zestawione z instynktami, które również są podporządkowane skutecznemu postępowaniu.
Poznanie temu służy i nie ma innego kryterium: działanie jest zasadniczą potrzebą człowieka, a poznanie - czy to naukowe, czy też potoczne - pełni wobec działania pomocnicze funkcje. Taka teoria prawdy przeciwstawiała się klasycznej teorii (którą James nazwał "teorią widza"), zgodnie z którą prawda jest odpowiedniością pojęć wobec rzeczywistości. Jego zdaniem pojęcia nie mogą odpowiadać rzeczywistości - są tylko narzędziami działania.
Doświadczenie i wiara
James przeciwstawiając się dzieleniu przez ówczesną asocjacjonistyczną psychologię doświadczenia na elementy: wrażenia, wyobrażenia, myśli etc. Jego zdaniem świadomość ma charakter ciągły (strumień świadomości), w którym wszystkie składniki nie mają ani podmiotowego, ani przedmiotowego charakteru, ale względny charakter. Stany mistyczne nie są lepszym ani gorszym rodzajem doświadczenia od rozumowania logicznego, a miarą ich prawdziwości jest tylko użyteczność.
Wiara jest nieuniknionym doświadczeniem, gdyż także niewiara jest wiarą (w to, że dana rzecz nie istnieje), zaś uchylić się od wiary i niewiary nie sposób gdy trzeba postępować jak gdyby ta rzecz istniała lub nie istniała. Dotyczy to szczególnie wiary religijnej.
Pluralizm
Swoją metafizykę pragmatyści opisywali za pomocą dwóch pojęć. Synechizm oznaczał pogląd, że części rzeczywistości są wzajemnie zależne od sąsiednich części rzeczywistości. Tychizm głosił, że nie są one zależne od całości. W praktyce oznaczało to, że istnieje wolność, że powstają rzeczy nowe, których my też możemy być twórcami i że nie jesteśmy całkowicie zdeterminowani, ale współzależni od innych istot, w pobliżu których zamieszkujemy. Konsekwencją tej filozofii były demokratyczne i personalistyczne poglądy społeczne amerykańskich pragmatystów, przepełnione tolerancją i humanizmem.
Pokrewne kierunki i oddziaływanie
Filozofia pragmatyzmu była rozwijana pod nazwą instrumentalizmu przez Johna Deweya, który odrzucił jako bezużyteczne metafizykę i religię, natomiast uzupełnił epistemologię o wątek społeczny: idee są prawdziwe, jeżeli wyrosły na gruncie społecznym. Dewey był znanym reformatorem amerykańskiej pedagogiki i wpływowym myślicielem liberalnym.
Polityczny wymiar uzyskała także szkoła pragmatystów włoskich, których najwybitniejszym przedstawicielem był Giovanni Papini. Ich filozofia stała się zapleczem futuryzmu - kierunku w sztuce głoszącego nihilizm wobec istniejących wartości i wyzwolenie z jarzma istniejących uwarunkowań społecznych. Poprzez futuryzm pragmatyści oddziaływali na ideologię faszyzmu oraz współtworzyli klimat umysłowy początku XX wieku - irracjonalistyczny i woluntarystyczny.
Pragmatystyczne inspiracje wyraźne są w antropologii Georga Herberta Meada, w protestanckiej teologii Reinholda Niebuhra oraz u współczesnych filozofów: Willarda Quine`a, Hilarego Putnama i Richarda Rorty`ego. Natomiast sam William James wywarł olbrzymi wpływ na rozwój współczesnej psychologii: zarówno na behawioryzm i gestaltyzm, jak i psychologię poznawczą).
Inne hasła zawierające informacje o "pragmatyzm":
Herodot
...
Smak (estetyka)
smaku jest elementem światopoglądu klas panujących, narzucanego klasie pracującej. Również w tradycji
pragmatyzmu
i neopragmatyzmu (np. Richard Shusterman "Estetyka pragmatyczna. Żywe piękno i refleksja ...
Jean Monnet
...
Inżynieria
problemów przy użyciu wiedzy, doświadczenia i intuicji. Ponadto cechuje je ten sam pragmatyzm, spowodowany koniecznością proponowania rozwiązań zanim pewne zjawiska zostaną do końca wyjaśnione ...
Zygmunt Freud
Freud nie cenił Stanów Zjednoczonych z uwagi na bardzo zakorzenionego tam ducha
pragmatyzmu
i
purytanizmu
, jego poglądy wywarły wielkie wrażenie i zapoczątkowały żywiołowy rozwój ...
Maj 1968
travail). Organizacje te początkowo nie popierały późniejszych protestów studenckich, kierowały się raczej
pragmatyzmem
i były zainteresowane głównie walką o podwyżkę wynagrodzeń i zachowaniem swojej ...
Narodowa Demokracja
zmienili nazwę na
Liga Narodowa
i sformułowali program polityczny oparty na zasadach
pragmatyzmu
, efektywnej organizacji pracy politycznej i ideologi
nacjonalizmu
.Głównym organem prasowym ruchu był ...
Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne
dla
Polski
ziemie zachodnie.W 1919 Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne przekształciło się w
Związek Ludowo-Narodowy
. Program
pragmatyzm
polityczny
praca organiczna
rozwijanie świadomości narodowej wśród chłopów i robotnikówbudowanie jedności
narodu
polskiegosprzeciw ...
UÇK
...
Bushidō
umrę tak bezużytecznie".Jednak: "bezużytecznie" nie znaczy: "nie osiągnąwszy celu". W "Hagakure" taki pragmatyzm jest potępiony i nazwany "płytką filozofią wojowników ze stolicy", kalkulacje zysków ...
Inne lekcje zawierające informacje o "pragmatyzm":
144 I wojna światowa. Rewolucja w Rosji (plansza 3)
...
040. G.E. Moore i filozofia analityczna (plansza 2)
Cambridge
W filozofii amerykańskiej początku XX wieku czołowe miejsce zajmował pragmatyzm, we francuskiej bergsonizm, w niemieckiej fenomenologia, a angielskiej — szkoła analityczna.
Nie ...
|
