|
pretor
pretor (łac. praetor – l.mn. praetores) – wyższy urzędnik w antycznym Rzymie mający tzw. władzę mniejszą (imperium minus). W czasie nieobecności konsulów, pretor (później dwóch) przejmował najwyższą władzę w mieście, mogąc nawet zwoływać posiedzenia senatu. Zasadniczym jednak zadaniem pretorów było sądownictwo. Ważnym uprawnieniem pretora było wydawanie edyktów (edykty pretorskie), w których ustalał on sposoby postępowania w sprawach niedostatecznie jasno uregulowanych przez ustawy (leges) czy prawo zwyczajowe. Owe edykty odegrały ważną rolę w rozwoju prawodawstwa i były uwzględniane w późniejszych kodyfikacjach prawa rzymskiego.
Do uprawnień pretora należało ponadto mianowanie prefektów (praefecti), którzy mieli władzę sądowniczą i porządkową w miastach italskich.
Oznakami władzy pretora było przysługujące mu krzesło kurulne i sześciu liktorów niosących fasces.
W okresie wczesnej republiki był tylko jeden pretor określany jako praetor maximus o nie do końca dla nas jasnych kompetencjach. Od 366 lub 367 roku p.n.e. powoływano urząd pretora miejskiego (praetor urbanus) w celu odciążenia konsulów od obowiązków jurysdykcyjnych, którego podstawowym zadaniem była właśnie jurysdykcja cywilna na terenie miasta Rzymu. Pretor ten był wybierany tylko spośród patrycjuszy, a od roku 337 p.n.e. plebejusze uzyskali dostęp do urzędu pretora[1]. Dlatego patrycjusze przeforsowali odebranie władzy sądowniczej konsulowi. Od 242 r. p.n.e. istniał pretor do spraw cudzoziemców (praetor peregrinus) zajmujący się sprawami związanymi z coraz liczniej napływającymi do Rzymu cudzoziemcami. W 227 r. p.n.e., po przyłączeniu Sycylii i Sardynii jako prowincji, powołano do ich zarządzania dodatkowo 2 pretorów. Po reformach Sulli liczba pretorów wzrosła do 8, w czasach Cezara do 16, a za cesarza Klaudiusza do 18.
Nowe urzędy pretorskie, jakie powstawały od czasów Sulli miały z reguły szczególne kompetencje, czyli byli to urzędnicy jurysdykcyjni do konkretnych spraw: praetor de liberalibus causis, praetor fideicommisarius, praetor fiscalis, praetor hastarius, praetor tutelaris, praetor aerarii.
W okresie republiki pretorzy byli wybierani przez komicja centurialne na jeden rok. Po utworzeniu cesarstwa, za pryncypatu, pretorzy utrzymali swe uprawnienia w jurysdykcji cywilnej i karnej, ale już w czasach dominatu nie odgrywali większej roli.
Inne hasła zawierające informacje o "pretor":
Marek Klaudiusz Marcellus
cesarza
Augusta
[9]. W
24 p.n.e.
został
pontyfikiem
[10], uzyskał prawo bycia senatorem wśród ekspretorów oraz ubiegania się o konsulat 10 lat wcześniej, niż zwyczajowo[11]. W ...
Konsular
w swojej karierze urząd
konsula rzymskiego
. Niekiedy do grupy zaliczano również byłych
pretorów
.Spośród konsularów rekrutowano
prokonsulów
, którym powierzano zarząd prowincji, co wiązało się zwykle ...
III wiek p.n.e.
obywatele
rzymscy
z powodzeniem biorą w nich udział
227 p.n.e.
– powiększenie liczby
pretorów
do czterech (prowincje rzymskie)
226 p.n.e.
–
Rzym
zawarł traktat z
Hasdrubalem
...
IV wiek p.n.e.
celu uporządkowania spraw wewnętrznych
Grecji
, utworzenie
Związku Korynckiego
plebejusze
uzyskali dostęp do stanowiska
pretora
(
Rzym
)
336 p.n.e.
–
Aleksander Wielki
został władcą
Macedonii
335 p.n.e.
–
Arystoteles
...
Antoninus Pius
tylko kilku zmian. Nowym prefektem miasta mianował Gaiusa Bruttiusa Praesensa. Stanowisko
prefekta pretorianów
zajmował do 157 roku Marek Gavius Maximus. Działania militarne i polityka ...
Imperium (władza)
władza całkowita wyższych urzędników w starożytnym Rzymie. Imperium posiadali następujący urzędnicy:
konsulowie
,
pretorzy
,
cenzorzy
. Dzięki imperium mieli oni prawo do
liktorów
i
krzesła kuruckiego
. ...
Spartakus
gladiatorów. Pierwszy o jej sile miał przekonać się Klaudiusz Glaber, wysłany przez
pretora
Publiusza Wariniusa. Śmierć poniosło wówczas 3000 żołnierzy rzymskich. Powstanie zostało krwawo ...
Marek Emiliusz Lepidus (konsul 78)
77 p.n.e.
), członek wpływowego rodu rzymskiego
Emiliuszy
(Aemilii).
Kwestor
ok. 91 p.n.e;
pretor
w 81 p.n.e.; propretor na Sycylii w 80 p.n.e., gdzie dopuścił ...
Gnejusz Pompejusz Strabon
przeszedł cursus honorum rozpoczynając karierę jako
kwestor
na Sardynii w
104 p.n.e.
,
pretorem
został w
92 p.n.e.
, był potem namiestnikiem Macedonii, w końcu obejmując ...
Gajusz Antoniusz Hybryda
Pomimo otaczającej go złej sławy został wybrany
trybunem ludowym
w 71 r.,
pretorem
w 66 p.n.e. W 63 p.n.e. został wybrany
konsulem
razem z ...
Inne lekcje zawierające informacje o "pretor":
016. Republika, cesarstwo i przemiany ustrojowe państwa rzymskiego (plansza 4)
...
010a. Rzym (plansza 9)
...
|
