Proces pokazowy - stosowana w państwach totalitarnych metoda publicznego inkryminowania całych grup społecznych lub politycznych poprzez wytaczanie publicznego procesu z oskarżenia sfingowanego (komunistyczne procesy pokazowe) lub oskarżenia rzeczywistego, lecz z pominięciem tradycyjnych form państwa prawa i procedury karnej (nazistowskie procesy pokazowe).

Procesy pokazowe wywoływały w konsekwencji falę terroru na niższych szczeblach władzy wobec grupy wskazanej na procesie jako wroga totalitarnego państwa (por. wróg ludu ), były elementem doktryny tzw. prewencji ogólnej w komunistycznej teorii państwa i prawa. Procesy pokazowe miały na celu sterroryzowanie społeczeństwa, złamanie woli oporu. Ofiary procesów poddane licznym torturom, często przyznawały się do niepopełnionych czynów, co wzmagało tylko ucisk totalitarny.

Procesy pokazowe w ZSRR :

• proces eserowców ( 1922 ),
• proces biskupa Cieplaka (1923),
• proces szachtyński (in. proces Prompartii) ( 1929 ),
• proces Metro-Vickers,
• proces mienszewików ( 1931 ),
• procesy moskiewskie 1936-1938 ,
• proces szesnastu aresztowanych i uprowadzonych do Moskwy przywódców Polski podziemnej ( czerwiec 1945 ).

Powojenne procesy pokazowe w państwach komunistycznych:

• Czechosłowacja - proces Rudolfa Slansky'ego ( 1952 ),
• Rumunia - proces Iuliu Maniu ( 1947 ),
• Bułgaria - proces pastorów, proces Nikoły Petkowa i proces Trajczo Kostowa ( 1949 ),
• Węgry - proces kardynała Mindszenty'ego i proces Laszlo Rajka ( 1949 ),
• Polska - Proces księży kurii krakowskiej (styczeń 1953 ) i proces biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka (wrzesień 1953 ).

Procesy pokazowe w III Rzeszy

W III Rzeszy odbyła się w latach 1944 - 1945 seria procesów pokazowych przed tzw. Trybunałem Ludowym (niem. Volksgerichtshof ) nad aresztowanymi po zamachu na Hitlera członkami antyhitlerowskiego sprzysiężenia wojskowo-politycznego.