Na zielono zaznaczono kraje, które podpisały i ratyfikowały protokół, na żółto kraje, które podpisały protokół i jego ratyfikacja trwa, na czerwono kraje, które protokół podpisały, ale odmówiły ratyfikacji. Kraje zaznaczone na szaro nie wypracowały stanowiska. Dane z lutego 2009
Protokół z Kioto - uzupełnienie
Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu
(United Nations Framework Convention on Climate Change) i jednocześnie międzynarodowe porozumienie dotyczące przeciwdziałania
globalnemu ociepleniu
. Został wynegocjowany na konferencji w
Kioto
w grudniu
1997
. Traktat wszedł w życie
16 lutego
2005
roku, trzy miesiące po
ratyfikowaniu
go przez Rosję
4 listopada
2004
[1].
Postanowienia protokołu
Postanowienia ogólne
Na mocy postanowień protokołu kraje, które zdecydowały się na jego ratyfikację, zobowiązały się do redukcji do 2012 roku własnych emisji o wynegocjowane wartości zestawione w załączniku do protokołu (co najmniej 5% poziomu emisji z 1990 - art. 3 ust. 1)
dwutlenku węgla
,
metanu
,
tlenku azotu
,
HFC
i
PFC
- gazów powodujących
efekt cieplarniany
. W przypadku niedoboru bądź nadwyżki emisji tych gazów, sygnatariusze umowy zobowiązali się do zaangażowania się w „wymianę handlową”, polegającą na odsprzedaży lub odkupieniu limitów od innych krajów. Jeżeli protokół z Kioto zostanie w pełni wprowadzony w życie, to przewiduje się, na skutek jego postanowień, redukcję średniej temperatury globalnej pomiędzy 0,02 °C a 0,28 °C do roku 2050.
Protokół z Kioto jest prawnie wiążącym porozumieniem, w ramach którego kraje uprzemysłowione są zobligowane do redukcji ogólnej emisji gazów powodujących efekt cieplarniany o 5,2% do roku 2012 w porównaniu z rokiem 1990. Warto jednak zauważyć, że jeżeli wziąć pod uwagę prognozowane wcześniej poziomy emisji gazów cieplarnianych, planowana jest redukcja aż o 29%. Narodowe pułapy obniżania wahają się od 8% dla Unii Europejskiej, 7% dla USA, 6% dla Japonii, 0% dla Rosji oraz możliwy wzrost dla Australii o 8% i 10% dla Islandii. Protokół z Kioto jest również uzupełnieniem Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych dotyczącej Zmian Klimatycznych, przyjętej wcześniej na
Szczycie Ziemi
w
Rio de Janeiro
w
1992
. Z tego faktu wynika pewne prawne ograniczenie co do możliwości ratyfikacji protokołu z Kioto – mogą go przyjąć wyłącznie państwa które uprzednio przyjęły wyżej wymienioną konwencję. W Aneksie I UNFCCC wymieniono głównie wysoko rozwinięte kraje świata, moralnie odpowiedzialne za obecny stan rzeczy, narzucono im odpowiednie limity oraz zobowiązania do wsparcia biedniejszych krajów w walce z globalnym ociepleniem.
Protokół potwierdza również zasadę, że kraje rozwinięte są zobowiązane do wspierania rozwoju technologicznego słabiej rozwiniętych krajów oraz studiów i projektów związanych z badaniem klimatu, zwłaszcza nad rozwojem alternatywnych źródeł pozyskiwania energii, takich jak energia wiatru, słońca bądź nuklearna. Takie inwestycje o charakterze ekologicznym w uboższych krajach są o tyle korzystne dla wysoko rozwiniętych krajów, że pozwalają uzyskać prawo do dodatkowej emisji gazów. Obniżać limity można też przy pomocy programów masowego sadzenia lasów, które wchłaniając szkodliwy dwutlenek węgla, produkują życiodajny tlen.
Niespełnienie zobowiązań
Kraje, które po upływie 2012 roku będą wciąż emitowały więcej gazów cieplarnianych niż pozwalają im na to ich limity, będą musiały się wywiązać ze swoich zobowiązań w kolejnym okresie, a ich kwoty zostaną karnie obniżone o 30%. Jednakże za złamanie umowy nie grożą żadne konsekwencje finansowe, a raczej polubowne załatwienie sprawy w ramach mechanizmów łagodzących, takich jak handel emisyjny czy inwestycje w słabiej rozwiniętych krajach. Brak poważniejszych sankcji ekonomicznych i organów które mogłyby je skutecznie egzekwować stawia pod znakiem zapytania dostosowanie się niektórych krajów świata do postanowień protokołu.
"Mechanizmy łagodzące" dają poszczególnym sygnatariuszom protokołu z Kioto możliwość wypełnienia norm także w sytuacjach, w których państwa te nie są w stanie ich spełnić. Formy handlu emisjami:
- Mechanizm klosza (ang. Bubbles): maksymalny poziom emisji zanieczyszczeń (pułap emisyjny) jest przydzielany grupie zakładów tak, iż mogą one łącznie dokonywać najbardziej efektywnych kosztowo redukcji emisji (zakłady te mogą działać w ramach jednego przedsiębiorstwa).
- Mechanizm kompensat (ang. Offsets): zakłady chcące rozszerzyć skalę swojej działalności, mogą dokonać inwestycji redukcyjnych w innych zakładach.
- Kredyty redukcji emisji (ang. Emission Reduction Credits): zakłady o emisjach poniżej określonego progu (standardu) mogą otrzymywać kredyty redukcji i następnie sprzedawać je zakładom o emisjach powyżej progu.
- Ograniczenie-handel (ang. Cap-and-Trade): całkowity limit emisji (tzw. czapka, czyli cap) ustalany jest dla grupy zakładów lub sektorów, a następnie uprawnienia do emisji odpowiadające całkowitemu limitowi rozdzielane są pomiędzy te zakłady - emitentów zanieczyszczeń. Zakłady mogą wykorzystać uprawnienia do wypełnienia swych celów redukcyjnych, sprzedać je lub zachować na przyszłe okresy rozliczeniowe.
Cap-and-Trade to jak dotąd najbardziej zaawansowana, skuteczna i efektywna ekonomicznie forma handlu emisjami mająca najszersze zastosowania praktyczne.
Droga do wejścia protokołu w życie
W lutym 2005, protokół z Kioto został ratyfikowany przez 141 krajów, wytwarzających w sumie 61% światowej emisji gazów cieplarnianych. Samo podpisanie protokołu nie wystarcza, muszą go jeszcze ratyfikować narodowe władze. Aby protokół wszedł w życie, musiała zostać spełniona zawarta w umowie zasada „2 razy 55” – minimum 55 krajów ratyfikujących Konwencję, wytwarzających minimum 55% światowej emisji dwutlenku węgla. Wówczas protokół mógł wejść w życie dziewięćdziesiątego dnia po jego ratyfikacji przez ostatnie państwo, które przyczyniało się do wypełnienia jego postanowień. Państwem, którego ratyfikacja przesądziła o pomyślnym wejściu protokołu w życie, była
Rosja
. Kraj ten długo zwlekał z ratyfikacją tego układu z obawy, że jego postanowienia zahamują rozwój gospodarki rosyjskiej, przeważył jednak argument o lukratywnych korzyściach z udziału w handlu emisjami.
Międzynarodowe kontrowersje
Zwolennicy protokołu z Kioto argumentują, że redukcja emisji dwutlenku węgla w atmosferze jest niezwykle istotna dla zapobieżenia nadmiernemu ociepleniu klimatu oraz negatywnym skutkom ekonomicznym, takim jak powiększanie się obszarów ubóstwa czy zmniejszanie się powierzchni terenów uprawnych. Do największych obrońców tego dokumentu należy
Unia Europejska
, organizacje ekologiczne,
Organizacja Narodów Zjednoczonych
, kraje Pacyfiku zagrożone zalaniem przez ocean na skutek globalnego ocieplenia oraz niektóre środowiska naukowe. Do największych oponentów protokołu z Kioto należą
USA
. Największe obiekcje Stanów Zjednoczonych budzi wyjątkowo łagodne potraktowanie Chin – pierwszego na świecie emitenta gazów cieplarnianych, które zostały niemal wyłączone z wymagań protokołu.
Znaczenie protokołu z Kioto
Protokół z Kioto może być uważany za pierwszy krok międzynarodowej społeczności do wspólnego sformalizowanego działania na rzecz skutecznej ochrony środowiska. Mimo że wymaga wciąż jeszcze wielu korekt i uzgodnienia światowego konsensusu, to może on przyczynić się do przełamania mentalności światowych rządów w kwestii ochrony środowiska, i do przedsięwzięcia bardziej zdecydowanych działań w przyszłości.
Protokół z Kioto a gospodarka Polski
Polska była uczestnikiem Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 i jednym z państw, które przyjęły Ramową Konwencję Narodów Zjednoczonych dotyczącej Zmian Klimatycznych Terytorium, dzięki temu mogła podpisać protokół z Kioto. W porównaniu z poziomem z roku 1988 roku – roku bazowego dla byłych krajów socjalistycznych - Polska ma obniżyć swoją emisję o 6%. Ponieważ z powodu zmiany struktury gospodarki narodowej w okresie transformacji, emisja szkodliwych gazów i tak zmniejszyła się o 33% w latach 1988-2001, Polska prawdopodobnie nie będzie miała problemów z wypełnieniem kryteriów protokołu z Kioto, a co więcej – może wręcz zarobić na handlu swoimi nadwyżkami. Niestety, handel ten może nie być aż tak lukratywny.
Komisja Europejska
zdecydowała w marcu 2005 ograniczyć Polsce przyznane jej wcześniej w Krajowym Planie Rozdziału Uprawnień na lata 2005-2007 limity (w dziedzinie polityki ochrony środowiska obowiązuje pierwszeństwo stosowania prawa unijnego). Komisja Europejska argumentuje swoją decyzję tym, że przyznanie Polsce nowych mniejszych limitów nie spowoduje ryzyka niespełnienia przez Polskę kryteriów z Kioto. Natomiast przyznanie Polsce zbyt wysokich limitów doprowadziłoby do masowej sprzedaży limitów przez polskie przedsiębiorstwa, co mogłoby doprowadzić do spadku ceny za tonę emisji dwutlenku węgla i w konsekwencji zniechęcałoby do proekologicznych inwestycji.
W chwili obecnej trwają prace nad Krajowym Planem Rozdziału Uprawnień na lata 2008-2012.
Przypisy
Bibliografia
