Rawenna (
wł.
Ravenna) – miasto i gmina w północnych
Włoszech
w regionie
Emilia-Romania
, stolica
prowincji Rawenna
. Wg danych na rok
2007
gminę zamieszkują 151 055 osoby, 228 os./km².
Miasto leży na równinie u zbiegu rzek Ronco i Montone, w odległości 10 km od
Morza Adriatyckiego
, z którym połączone jest żeglownym kanałem.
Znaczący ośrodek przetwórstwa
ropy naftowej
(rafineria) i
gazu ziemnego
. W pobliżu eksploatacja podmorskich złóż gazu ziemnego. Produkcja nawozów sztucznych i
kauczuku syntetycznego
. Również przemysł metalowy, włókienniczy i spożywczy (gł. tłocznie oleju z oliwek). Port handlowy, węzeł kolejowy i drogowy, ośrodek turystyczny (kąpielisko Marina di Ravenna) z licznymi zabytkami, muzeami, galerią malarstwa.
Historia
Od około
XIV w. p.n.e.
okolice dzisiejszej Rawenny zamieszkane były przez
Umbrów
. Ich należy prawdopodobnie uważać za założycieli miasta. W
VI w. p.n.e.
tereny te dostały się pod władzę
Etrusków
, a później nadpadańskich
Galów
-
Senonów
. Ok.
191 p.n.e.
Rawenna przyłączona została do
republiki rzymskiej
podczas podboju części
Galii Przedalpejskiej
po
II wojnie punickiej
.
Dogodne położenie na północno-wschodnim wybrzeżu
Italii
(miasto znajdowało się wówczas na przybrzeżnych
lagunach
, które w czasach późniejszych uległy zamuleniu) spowodowało, że Rawenna rozwijała się jako ważny
rzymski
port. W
132 p.n.e.
miasto otrzymało połączenie z systemem
rzymskich dróg
gdyż przebiegła przez nie wybudowana wówczas
via Popillia-Annia
, łącząca
Rimini
z
Akwileą
. Po wybudowaniu w czasach
Oktawiana Augusta
Portus Classis, pełniącego rolę głównej bazy floty rzymskiej na
Adriatyku
, Rawenna stała się najważniejszym portem w tym rejonie. W początkach
II w.
cesarz
Trajan
doprowadził do miasta 70 km
akwedukt
.
Wielka kariera Rawenny rozpoczęła się w początkach
V w.
W
402
r. cesarz
Honoriusz
przeniósł się do niej ze swoim dworem z zagrożonego przez
Wizygotów
Mediolanu
. Aż do zdetronizowania
ostatniego cesarza zachodniorzymskiego
przez
Odoakra
w
476
r., Rawenna była miastem rezydencjalnym
cesarzy zachodniorzymskich
. W
426
r. cesarz
Walentynian III
wydał tzw.
konstytucję raweńską
, znaczącą dla ujednolicenia i późniejszej
kodyfikacji
prawa rzymskiego
.
W
438
r. Rawenna została podniesiona do rangi stolicy
arcybiskupiej
. Jej arcybiskupi przez całe średniowiecze odgrywali ważną rolę, zachowując niemal książęce znaczenie.
Od 476 do
493
r. była stolicą pierwszego "barbarzyńskiego" władcy Italii, Odoakra. W czasie trzyletniego oblężenia (od
490
) przez
Ostrogotów
uległa znacznym zniszczeniom. Zwycięski
Teodoryk
uczynił ją stolicą swego, obejmującego całą Italię, królestwa. W
540
r. miasto zdobył
bizantyjski
wódz
Belizariusz
, biorąc jednocześnie do niewoli króla
Witigesa
. Rozległe jeszcze posiadłości bizantyjskie w Italii zostały zorganizowane, wraz z
Sycylią
, w
Egzarchat Rawenny
(
565
). Przez następne 200 lat Rawenna była stolicą zmniejszającego się ciągle władztwa bizantyjskiego we Włoszech.
Około
751
r. Rawenna została zdobyta przez
Longobardów
, a w
754
r. odebrana im przez interweniującego po stronie
papieża Stefana II
króla Franków
Pepina III
. Pepin w
765
r. przyłączył miasto do
Państwa Kościelnego
, w którym z przerwami pozostawało do
1859
r.
Rawenna była ważnym ośrodkiem, w którym przetrwały tradycje rzymskie przyczyniając się do tzw.
odrodzenia karolińskiego
na przełomie
VIII
i
IX
w. Powstające w monarchii
Karola Wielkiego
budowle wzorowane były na raweńskich, m.in. słynna kaplica pałacowa w
Akwizgranie
na
kościele San Vitale
.
Od IX wieku działała w Rawennie słynna szkoła prawnicza podtrzymująca i upowszechniająca znajomość prawa rzymskiego. Na jej bazie powstało na przełomie
XI
i
XII w.
studium, które może ubiegać się z uniwersytetem bolońskim o miano pierwszego uniwersytetu. W połowie XII w. miasto uzyskało krótkotrwałą samodzielność. Od
XIII w.
najbardziej znaczącym w Rawennie był ród da Polenta, pod władzą którego, po przeniesieniu siedziby
papieskiej
do
Awinionu
(
1308
) i w okresie
Wielkiej Schizmy Zachodniej
na przełomie
XIV
i
XV w.
, uzyskała faktyczną niezależność. Gościem Guido Novello da Polenta był w ostatnich latach życia
Dante
, który tu kończył
Boską Komedię
i zmarł w
1321
r.
W latach
1449
-
1509
miasto należało do
Wenecji
. W czasie
wojen włoskich
dostało się na jakiś czas (
1512
-
1526
) pod panowanie
Francji
po
bitwie pod Rawenną
, jednej z pierwszych bitew, w których decydującą rolę odegrała artyleria, przegranej przez
Świętą Ligę
. Po wypędzeniu Francuzów, Rawenna z powrotem trafiła do Państwa Kościelnego. W latach
1797
-
1814
wchodziła w skład kolejnych, tworzonych przez
Napoleona Bonaparte
państw w północnej Italii. W okresie tendencji
zjednoczeniowych we Włoszech
, Rawenna przyłączyła się w
1859
r. do
Królestwa Sardynii
wchodząc wraz z nim w
1861
r. w skład
Królestwa Włoch
.
Przeszłość Rawenny uzasadnia traktowanie jej jako jednej z historycznych stolic Europy. Dostrzegł to
Jan Paweł II
wybierając miasto na miejsce
homilii
na temat chrześcijańskiej tożsamości kontynentu:
- Rawenna, która jest świadkiem scalania wielu kultur przez chrześcijaństwo, co dało początek kulturze Średniowiecza, przypomina dziś o potrzebie nowej ewangelizacji Europy. Ewangelizacja ta będzie zarazem szansą odnalezienia chrześcijańskiej tożsamości kontynentu. (
11 maja
1986
)
Zabytki
Fragment mozaiki z kościoła San Vitale
Rawenna znana jest przede wszystkim jako wybitny ośrodek
mozaikarstwa
. Osiem zabytków Rawenny (mauzoleum Galli Placydii, baptysterium Ortodoksów,
Sant'Apollinare Nuovo
, baptysterium Arian, kaplica arcybiskupia, mauzoleum Teodoryka,
San Vitale
,
Sant'Apollinare in Classe
), określonych jako zabytki wczesnego chrześcijaństwa i mozaikarstwa, zostało wpisanych w 1996 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Architektura Rawenny jest ściśle związana z jej historią. Z pierwszego okresu (V wiek), związanego z przebywającym w niej dworem zachodniorzymskim, zachowało się przede wszystkim
mauzoleum Galli Placydii
i baptysterium Ortodoksów, zwane także od imienia biskupa, który dokończył jego budowy, baptysterium Neona. Oprócz tego wzniesiono bazylikę San Giovanni Evangelista, Basilica Ursiana (katedrę Sant'Orso) i inne budowle sakralne. Pod rządami
ariańskiego
króla Teodoryka (2. połowa V w.-1. połowa VI) miasto wzbogaciło się o katedrę ariańską (Santo Spirito) z końca V wieku, kościoły:
Sant'Apollinare Nuovo
,
Sant'Apollinare in Classe
i
San Vitale
, baptysterium Arian,
mauzoleum Teodoryka
. Za Justyniana, gdy Rawenna była stolicą egzarchatu, ukończone zostały kościoły Sant'Apollinare in Classe oraz San Vitale; niektóre inne zabytki zostały zmodernizowane.
Choć Rawenna jest znana głównie z zabytków wczesnochrześcijańskich i bizantyńskich, nowe budowle powstawały również później, m.in. ratusz z XV i XVII wieku, XVIII-wieczne pałace, grobowiec Dantego z 1780.
Basilica Ursiana
Pierwotnie zbudowana w V wieku, przez Honoriusza, jako pięcionawowa
bazylika
. Zniszczona w
1773
przez trzęsienie ziemi. Odbudowana w nowej formie.
Mauzoleum Galli Placydii
Galla Placyda
była córką
Teodozjusza Wielkiego
.
Mauzoleum
zbudowane zostało ok. 440 r. w sąsiedztwie kościoła Santa Croce (św. Krzyża). Kościół Santa Croce został zbudowany na początku V wieku, na planie krzyża greckiego. Mauzoleum dobudowano do świątyni jako zakończenie
narteksu
. Mauzoleum, zachowane do czasów obecnych w prawie nie zmienionej formie, jest jednym z przykładów
architektury wczesnochrześcijańskiej
. Dziś jest to wolno stojąca,
ceglana
budowla o planie krzyża greckiego. Centralną część przykrywa
sklepienie żaglaste
a nad ramionami krzyża skonstruowano
sklepienia kolebkowe
. Zewnętrzną dekorację skomponowano arkadkowych pilastrów. Ściany wewnętrzne i sklepienia zdobią cenne mozaiki.
Baptysterium Ortodoksów
mozaika ze sklepienia baptysterium Ortodoksów
Nazwane później
baptysterium
Neona - powstało z przebudowanej
łaźni
rzymskiej. Prace rozpoczęto pod koniec
IV wieku
, końcowy kształt uzyskało w
458
w czasach biskupa Neona. Zachowana budowla, założona na planie centralnym, oświetlają okna w niszach oddzielonych od siebie arkadami ozdobionymi płaskorzeźbami, na których przedstawiono postacie 16 proroków. Sklepienia nad niszami zdobi
stiukowa
dekoracja złożona z motywów roślinnych i zoomorficznych. Na
kopule
znajduje się mozaika, której centralną część zdobi przedstawienie Chrztu Jezusa w Jordanie. Na kopule, wokół środkowego obrazu wykonano wizerunki 12 apostołów. Najniższy krąg to kolumnowy portyk z czterema ołtarzami, na których znajdują się otwarte księgi ewangelii. Jest to jedno z najlepiej zachowanych baptysteriów zbudowanych w V wieku.
Kościół San Vitale
Budowę rozpoczęto w czasach Teodoryka Wielkiego, a jej finansowanie zapewnił grecki bankier Julian (Guliano Argentario) - być może agent bizantyńskiego cesarza
Justyniana
. Prace kontynuowano po wkroczeniu armii Bizantyńskiej do miasta. Jest to ośmioboczna budowla na planie centralnym z obejściem i narteksem, przykryta kopułą. Do nawy przylega 8 nisz. Wnętrze kościoła zdobią mozaiki w stylu bizantyńskim, wykonane ok. 443 r. W prezbiterium zachowały się sceny z portretami Justyniana i jego żony
Teodory
w otoczeniu dworu.
Fragment mozaiki z Sant'Apollinare Nuovo
Bazylika Sant'Apollinare Nuovo
Zbudowana przez Teodoryka Wielkiego w 504, pierwotnie była kościołem dworskim pod wezwaniem Zbawiciela (San Salvatore). Od IX wieku, kiedy przeniesiono tam relikwie męczennika, znana jako Sant'Apollinare Nuovo. W bazylice, na ścianach nawy głównej, zachowały się mozaiki z V wieku, przedstawiające cuda Jezusa, wizerunki proroków i procesje męczenników oraz męczennic, pierwotnie będące orszakami cesarskimi. Stojąca obok kościoła wieża dzwonnicy, zbudowana na planie koła, pochodzi z
XI wieku
.
Bazylika Sant'Apollinare in Classe
Ta trójnawowa bazylika została konsekrowana w 549 roku. Jej absydę zdobi mozaika z wizerunkiem patrona kościoła (św. Apolinarego) i dwunastoma owieczkami; sceną Przemienienia Pańskiego, w której Chrystus uosabiany jest przez krzyż, a apostołowie przez baranki; ręką Boga wśród chmur oraz Mojżeszem i Eliaszem.
Baptysterium ariańskie
Mozaika ze sklepienia baptysterium Arian
Bryła i dekoracja kopuły przypominają wcześniejsze baptysterium Neona. Zbudowane zostało na planie ośmiokąta z czterema
apsydami
. Kopułę zdobi scena Chrztu w Jordanie, wokół dwunastu apostołów w procesji prowadzonej przez św. Piotra i św. Pawła oraz tron dla Chrystusa (tzw. Etimasia) (
VI wiek
).
Mauzoleum Teodoryka
Budowla na planie centralnym przykryta kopułą wykonaną z jednego bloku kamienia. Splądrowane po zajęciu Rawenny przez Bizantyjczyków.
Miasta partnerskie
Źródło
- Krystyna Jozefowiczówna, Kultura artystyczna na przełomie antyku i wczesnego średniowiecza [w:] Italia, praca zbiorowa pod red. Eleonory Tabaczyńskiej, 1980
Zobacz też
Linki zewnętrzne