Powrót Kazimierza I Odnowiciela do Polski, obraz Wojciecha Gersona

Mieszko II Lambert

Jarosław I Mądry

Reakcja pogańska – historyczna nazwa serii wydarzeń w monarchii wczesnopiastowskiej w latach 30. XI wieku , których kulminacją był w 1037 wybuch powstania skierowanego przeciwko wzrostowi powinności prawa książęcego i wprowadzaniu chrześcijaństwa . Z nielicznych zapisów kronikarskich wnioskować można, że powstanie zostało wywołane zarówno ze względów religijnych, jak i z powodów ekonomicznych.

Umacnianie się władzy Bolesława Chrobrego , jego liczne wyprawy i decyzje administracyjne sprawiły, że poddani zmuszeni zostali znosić znaczne obciążenia. Mieszko II , zbierając owoce polityki swego ojca, kontynuował jego sposób sprawowania władzy. Daniny i reformy podatkowe mogły być kojarzone zarówno z polityką Piastów , jak i z rozbudową i ugruntowywaniem struktur Kościoła .

Reakcja pogańska zyskała na sojuszu Mieszka II z Lucicami (poganami zamieszkującymi Połabie ) przeciw cesarzowi niemieckiemu Konradowi II . Pozwoliło to odeprzeć atak Konrada II w 1029 , a nawet przeprowadzić zwycięski atak odwetowy w 1030 na Saksonię . Spowodowało to krytykę Mieszka w ośrodkach cesarskich i nazwanie go pseudochrześcijaninem. W 1031 r., gdy na zachodniej granicy Mieszko II bronił się przed kolejną wyprawą Konrada II, na tereny wschodnie wkroczyli w imieniu Bezpryma (przypuszczalnie sprzyjającego lub nie potrafiącego przeciwdziałać reakcji pogańskiej) książęta ruscy – Jarosław Mądry i Mścisław . W 1032 roku Mieszko II złożył Konradowi II hołd w Merseburgu , zacieśniając związki Polski z chrześcijańskim cesarstwem.

Za panowania rywalizującego z Mieszkiem II Bezpryma bunt rozszerzył się na znaczne połacie kraju i objął prawdopodobnie sporą część chłopstwa, wrogo nastawioną do nowych porządków oraz świeckich i duchownych możnowładców. Jego największe nasilenie odnotowano w Wielkopolsce , gdzie zniszczeniu uległy m.in. kościoły w Gnieźnie , Poznaniu i Lednicy . Także na Śląsku , gdzie chrześcijańskie rządy nie okrzepły jeszcze po wojnie Chrobrego z Henrykiem II, nawrót pogaństwa w latach 1034 – 1037 zniszczył mozolnie budowaną dopiero organizację kościelną, rujnując stolice biskupie, świątynie i klasztory (możliwe, że mianowany w 1000 roku pierwszy biskup wrocławski Johannes (Jan) nigdy nie objął realnie swojego biskupstwa ). Upadku władzy kościelnej nad zbuntowanymi poddanymi dopełnił najazd Brzetysława I czeskiego z 1038 na osłabioną i pogrążoną w reakcji pogańskiej Wielkopolskę. Na Mazowszu były cześnik Mieszka II – Miecław (Masław) ogłosił się księciem i wystąpił zbrojnie przeciw Piastom zawierając wcześniej przymierze z pogańskim Pomorzem .

Powstanie zostało ostatecznie zdławione w latach 40. XI wieku przez Kazimierza Odnowiciela przy pomocy rycerzy cesarza niemieckiego. W 1047 Mazowszanie pokonani zostali w serii ostatnich potyczek zbrojnych, w których zginął Miecław . Po wygranym konflikcie przystąpiono do wzmożonego zwalczania pogańskich ośrodków i kultów, niszczenia nowo powstałych pogańskich świątyń i posągów oraz rozbudowy administracji kościelnej i odbudowy zniszczonych lub porzuconych kościołów.

Ważniejsze daty

• 1029 – Mieszko II po zawarciu sojuszu z Lucicami (poganami zamieszkującymi Połabie ) odparł atak króla niemieckiego Konrada II .
• 1030 – najazd odwetowy Mieszka II na Saksonię za atak Konrada II dokonany w 1029 r.
• 1032 – Mieszko II składa hołd cesarzowi Konradowi II.
• 1034 – początek buntu wywołany przez tzw. reakcję pogańską, który rozszerzył się na cały kraj i objął także wrogo zazwyczaj nastawione do nowej religii chłopstwo. Okres ten uznaje się za początek nawrotu do pogaństwa.
• 1034 – 1038 – zburzenie katedry wrocławskiej .
• 1037 – powstanie ludowe będące następstwem niezadowolenia społecznego skierowanego przeciwko duchowieństwu i możnym.
• 1038 – bunt ludowy w Wielkopolsce.
• 1039 – Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę Polski z Wielkopolski do Krakowa .
• 1047 – Mazowszanie pokonani zostają w serii ostatnich potyczek zbrojnych, w których ginie Miecław
• 1051 – odnowienie biskupstwa we Wrocławiu przez biskupa Hieronima , odbudowa katedry.

Bibliografia:

• Gerard Labuda Początki państwa polskiego, red. Feliks Kiryk , DNP, 2002 Warszawa ,

Zobacz też

• Rebelia pogańska w Czechach
• Historia Polski (do 1138)
• Konflikty zbrojne w historii Polski

Linki zewnętrzne

• Bezprym i Bolesław II – przypomnieni władcy... – Polityka, Sławomir Leśniewski/09.10.2007
• Racjonalista "Słowiańskie wystąpienia antykościelne" i "Polski rodzimowierczy ruch oporu XI wieku"
• Masowe prześladowania chrześcijan w średniowiecznej Polsce