Republic of South Africa Nazwa w innych językach Republiek van Suid-Afrika iRiphabliki yeSewula Afrika iRiphabliki yomZantsi Afrika iRiphabhuliki yaseNingizimu Afrika iRiphabhulikhi yeNingizimu Afrika Repabliki ya Afrika-Borwa Rephaboliki ya Afrika Borwa Rephaboliki ya Aforika Borwa Riphabliki ra Afrika Dzonga Riphabuḽiki ya Afurika Tshipembe Republika Południowej Afryki
Flaga Republiki Południowej Afryki Flaga Republiki Południowej Afryki Godło Republiki Południowej Afryki
Dewiza : (ǀXam) !ke e: /xarra //ke (Jedność w rozmaitości)
Hymn : Nkosi Sikelel iAfrica / Die Stem van Suid Afrika
Położenie Republiki Południowej Afryki
Język urzędowy	afrikaans , angielski , kosa , ndebele , pedi , soto , suazi , tsonga , tswana , venda , zulu
Stolica	Pretoria (stolica egzekutywna) [2]
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Jacob Zuma
Szef rządu	prezydent Jacob Zuma
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	24. na świecie 1 219 912 km² 0%
Liczba ludności  ( 2008 )  • całkowita   •  gęstość zaludnienia	28. na świecie 48 783 000 [3] ▲ 40 osób/km²
Jednostka monetarna	rand (ZAR)
Niepodległość	od Wielkiej Brytanii 31 maja 1910
Religia dominująca	protestantyzm
Strefa czasowa	UTC +2
Kod ISO 3166	ZA
Domena internetowa	.za
Kod samochodowy	ZA
Kod telefoniczny	+27
Mapa Republiki Południowej Afryki
1  Są też dwie inne stolice nieoficjalne: Kapsztad jest stolicą legislacyjną, a Bloemfontein sądowniczą 2  Dane szacunkowe na lipiec 2008 roku, podane za CIA The World Factbook (źródło:CIA) ( ang. )

Republika Południowej Afryki (RPA, afr. Republiek van Suid-Afrika, ang. Republic of South Africa) – państwo na południowym krańcu Afryki .

Jego początki to dwie burskie republiki: Transwal i Orania . Burowie byli potomkami osadników holenderskich przybyłych tu w XVII wieku . Pod koniec XIX wieku wybuchły dwie wojny burskie z Wielką Brytanią . W 1910 utworzono dominium brytyjskie Związek Południowej Afryki , przekształcony w 1961 w republikę . Do lat 1990-93 w RPA obowiązywał rasistowski system społeczny rządów białej mniejszości ( apartheid ). Od wolnych wyborów w 1994 , władzę sprawuje reprezentujący czarnoskórą większość Afrykański Kongres Narodowy . Mimo niepokojów społecznych, RPA pozostaje największą gospodarką na kontynencie i trzecią największą spośród tych znajdujących się wyłącznie na południowej półkuli .

Historia

W roku 1487 Portugalczyk Bartolomeu Dias odkrył dla Europejczyków Przylądek Burz (obecnie Przylądek Dobrej Nadziei ). Pierwotnie tereny obecnej Republiki Południowej Afryki były zamieszkane przez plemiona Buszmenów i Hotentotów , w XVI wieku zostali oni wyparci przez ludy Bantu .

Afryka Południowa w 1885

Europejska kolonizacja rozpoczęła się w roku 1652 . Wtedy to Jan van Riebeeck z holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej z garstką osadników założył Kapsztad . Początkowo była to baza zaopatrzeniowa dla statków niderlandzkich w drodze do Azji . Wkrótce doszło do wojen wzrastającej kolonii osadników ( Burów ) z tubylczymi plemionami afrykańskimi.

Na wschód od Kapsztadu powstało w roku 1785 pierwsze osiedle brytyjskie Port Elizabeth . Po kongresie wiedeńskim Kraj Przylądkowy przypadł w udziale Wielkiej Brytanii , która go zaanektowała.

Pod koniec XIX wieku , wskutek osadniczej presji Anglii na Burów , wybuchły dwie wojny burskie z osadnikami (1880-1881, 1899-1902), wygrane ostatecznie przez Brytyjczyków.

31 maja 1910 Natal , Transwal , Orania i Kolonia Przylądkowa utworzyły Związek Południowej Afryki , będący dominium brytyjskim .

Razem z Wielką Brytanią uczestniczył on w II wojnie światowej po stronie alianckiej, wypowiadając wojnę Niemcom 6 września 1939 roku. W 1960 w kraju przeprowadzono referendum na temat proklamowania republiki – udział w nim mogli wziąć tylko biali obywatele, z których nieco ponad połowa (52, 29%) poparła taką zmianę. W 1961 Związek Południowej Afryki został przekształcony w niepodległą Republikę Południowej Afryki.

W RPA obowiązywał aż do lat 90. XX wieku rasistowski system społeczny rządów białej mniejszości ( apartheid ), dyskryminujący w majestacie prawa napływową czarnoskórą ludność. Postacią symbolizującą walkę z państwem prześladującym czarnoskórych obywateli był Nelson Mandela , więziony przez 27 lat. W 1990 , za rządów prezydenta F.W. de Klerka , rozpoczęto stopniowy demontaż systemu apartheidu i wprowadzanie demokracji . Za swój wkład w demokratyczne przemiany Mandela i de Klerk otrzymali wspólnie w roku 1993 pokojową Nagrodę Nobla .

Pierwsze wolne wybory przeprowadzono w 1994 , wygrane przez reprezentujący czarnoskórą większość Afrykański Kongres Narodowy , który władzę sprawuje do tej pory. Skutkiem ubocznym przejścia od rasistowskiego państwa do demokracji było jednak gwałtowne pogorszenie się sytuacji gospodarczej i wewnętrznej kraju.

W 2004 roku zarząd FIFA wybrał RPA do organizacji Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2010 , które odbyły się w dniach od 11 czerwca do 11 lipca .

Ustrój polityczny

Republika Południowej Afryki jest państwem federalnym podzielonym na 9 prowincji, o demokratyczno-parlamentarnej formie rządów. Oficjalnie w tej republice funkcjonuje 11 języków urzędowych . Głową tego południowoafrykańskiego państwa jest prezydent , obecnie Jacob Zuma , jest on również szefem rządu.

Oprócz prezydenta w skład gabinetu wchodzi wiceprezydent i ministrowie , powoływani przez prezydenta spośród członków Zgromadzenia Narodowego. Konstytucja przewiduje powołanie tylko dwóch ministrów niebędących parlamentarzystami.

Prezydent powoływany jest w wyborach pośrednich spośród członków Zgromadzenia Narodowego przez połączone izby parlamentu: niższej (Zgromadzenia Narodowego) oraz wyższej (Krajowej Rady Prowincji). Izbę niższą powołuje się w wyborach powszechnych w okręgach wielomandatowych i zasadą proporcjonalności . Izbę wyższą – Krajową Radę Prowincji – powołują lokalne parlamenty każdej z 9 prowincji (po 10 deputowanych z każdej prowincji). Izba niższa liczy 350-400 deputowanych, a wyższa 90. Każda z 9 prowincji posiada swój lokalny parlament i swój rząd.

Podział administracyjny

1. Prowincja Przylądkowa Zachodnia ( Kapsztad )
2. Prowincja Przylądkowa Północna ( Kimberley )
3. Prowincja Przylądkowa Wschodnia ( Bisho )
4. KwaZulu-Natal ( Pietermaritzburg )
5. Wolne Państwo ( Bloemfontein )
6. Prowincja Północno-Zachodnia ( Mafikeng )
7. Gauteng ( Johannesburg )
8. Mpumalanga ( Nelspruit )
9. Limpopo ( Polokwane )

Geografia

Kraj ten jest najdalej na południe wysuniętym państwem w Afryce , z trzech stron otoczonym przez ocean , linia brzegowa ma ponad 2500 km. Republika Południowej Afryki ma powierzchnię 1 219 912 km², czyli czterokrotnie większą od Polski . Większą cześć kraju zajmuje rozległy płaskowyż Wysoki Weld, o wysokości od 900 do 2000 metrów. Od strony wschodniej i południowej kończy się on ostrą krawędzią opadającą w stronę Oceanu Indyjskiego . Wyżynne ukształtowanie terenu przyczyniło się do powstania wielu okazałych jaskiń .

Głębokie doliny rzek dzielą kraj na kilka grup górskich, najwyższe z nich to Góry Smocze ciągnące się z północnego wschodu przez enklawę Lesotho w kierunku południowo-wschodnim. Najwyższym punktem tego pasma jest góra Thabana Ntlenyana osiągająca wysokość 3482 m n.p.m.

Na północno-zachodnich obszarach kraju rozciąga się kotlina Kalahari . Na " Przylądku Igielnym " ( port. agulhas = igły), najdalej na południe wysuniętym obszarze Afryki spotykają się dwa Oceany, Ocean Atlantycki i Ocean Indyjski .

Większość rzek w Republice znajduje swe źródła w Górach Smoczych i płyną głównie na wschód w kierunku Oceanu Indyjskiego . Najdłuższą z nich jest rzeka Oranje , o długości 1860 km.

Klimat

Południowa Afryka posiada kilka stref klimatycznych . Od suchego pustynnego przy granicy z Namibią do klimatu podzwrotnikowego w południowo-wschodnim obszarze kraju. W większej części kraju klimat jest przeważnie słoneczny i suchy. Śnieg w zimie pada zazwyczaj tylko wysoko w górach. Istnieją trzy czynniki, które decydują o różnicach klimatycznych w poszczególnych częściach RPA: prądy morskie, szerokość geograficzna i wysokość nad poziomem morza.

Klimat atlantyckiego wybrzeża zachodniego jest przez zimny Prąd Benguelski z Antarktydy chłodniejszy i bardziej suchy. Prąd Mozambicki natomiast zapewnia na wybrzeżu wschodnim raczej wilgotny klimat subtropikalny.

Położenie RPA na półkuli południowej powoduje, że pory roku są przeciwne niż w Europie. Między czerwcem i sierpniem, w Górach Smoczych , na wyżynie Highveld i w Johannesburgu (położonym na wysokości 1753 m n.p.m. ) nierzadko leży śnieg. W lecie temperatury w Kapsztadzie (15 m n.p.m. ) oscylują w granicach 30 °C, w zimie natomiast przeważają chłodne dni z częstym deszczem.

Demografia

74,4% obywateli RPA jest pochodzenia afrykańskiego , 14,3% europejskiego (w tym Afrykanerzy ), 8,8% to ludność etnicznie mieszana (tzw. Kolorowi) , zaś 2,5% jest pochodzenia azjatyckiego, głównie indyjskiego . Wśród populacji pochodzenia afrykańskiego utrzymuje się 20% stopa bezrobocia. Przyrost naturalny jest ujemny (-0,40%). Szacuje się, że z ponad 43 milionowej populacji RPA około 5,5 miliona ludzi jest zarażonych wirusem HIV .

Religia

• Chrześcijaństwo – 72,5%:
  • Protestantyzm – 63,06%:
    • Kalwinizm – 10-20%

• • • Chrześcijański Kościół Syjonu – 10,4%
    • Zielonoświątkowcy – 8,4%,
    • Anglikanizm – 5-10%
    • Metodyzm
    • Luteranizm , oraz inne
  • Katolicyzm – 8,4%

• Świadkowie Jehowy – 0,5%

• Animizm – 15%
• Islam – 1,5%
• Hinduizm – 1,3%
• Bahaizm – 0,5%^[1]

Języki

Od momentu zakończenia apartheidu w Republice Południowej Afryki obowiązuje jedenaście języków urzędowych: język angielski , język afrikaans , isiZulu , Siswati , isiNdebele , Sesotho , pedi , Xitsonga , Setswana , Tshivenda i isiXhosa . RPA obok Indii posiada najwięcej języków urzędowych na świecie. Szacuje się, że około 0,7% czarnej i 59,1% białej populacji posługuje się na co dzień językiem afrikaans . Językiem angielskim , natomiast jako ojczystym posługuje się około 0,5% czarnej i 39,3% białej populacji . Języki z grupy bantu używane przez czarną ludność przedstawiają się następująco: około 2,0% isiNdebele , 22,3% isiXhosa , 30,1% isiZulu , 11,9% pedi , 10,0% Sesotho , 10,3% Setswana , 3,4% Siswati , 2,9% Tshivenda a 5,6% Xitsonga . Jedynie około 0,3% czarnej ludności nie posługuje się na co dzień jednym z jedenastu języków urzędowych. Część (1,1%) białych mieszkańców porozumiewa się w innych językach indoeuropejskich t.j: po portugalsku , niemiecku czy grecku . W dalszym ciągu niektórzy mieszkańcy RPA o pochodzeniu południowoazjatyckim władają na co dzień językiem gudźarati lub tamilskim . Język angielski jest szeroko rozumiany przez mieszkańców i służy do komunikacji pomiędzy różnymi grupami etnicznymi.

Flora i fauna

Na terenie Republiki Południowej Afryki występuje ponad 20 000 gatunków roślin, co stanowi około 15% wszystkich poznanych roślin na świecie^[]. Wiele spośród nich to gatunki endemicznie , które najczęściej występują w Państwie przylądkowym (Capensis) . Na niewielkim obszarze, w Prowincji Przylądkowej Zachodniej , występuje roślinność twardolistna – krzewiaste zarośla określa się tu jako fynbos .

W RPA jest stosunkowo mało lasów w przeciwieństwie do obszarów krzaczastych i sawann , porośniętych akacjami a także pojedynczymi baobabami Pierwotnie istniejący las został prawie w całości przetrzebiony przez kolonistów europejskich niedługo po ich przybyciu, pozostałości można jeszcze zastać w parku Auckland Nature Reserve. Obecnie istniejące lasy RPA składają się głównie z eukaliptusów i sosen . Na pustyni Kalahari występują sukulenty takie jak aloes czy wilczomlecze .

W RPA można spotkać pierwszą trójkę największych ssaków , czyli słoń afrykański , nosorożec biały i hipopotam , jak również najwyższego, czyli żyrafę , najszybszego, czyli geparda i najmniejszego ssaka na świecie, czyli ryjówkę malutką . Największymi i najniebezpieczniejszymi ssakami lądowymi są nosorożec czarny , bawół afrykański , słoń , lampart i lew . Z mniejszych zwierząt wymienić należy rohatyńca borneańskiego, bawolika białodziobego, ryjoskoczka , żółwia lamparciego i mrówkolwa . Wśród ponad 800 gatunków ptaków w RPA znajduje się największy czyli struś i najcięższy latający czyli drop olbrzymi . Oprócz tego można zobaczyć nektarniki i flamingi . Wikłacze budują gigantyczne, podobne do miast kolonie a sokolnik czerwonooki jest najmniejszym ptakiem drapieżnym na świecie. U południowych wybrzeży kraju, głównie w rejonie Przylądka Dobrej Nadziei naliczono około 170 000 dzikich pingwinów będących pod ścisłą ochroną.

Gospodarka

Atlas Cheetah- myśliwiec produkcji południowoafrykańskiej

Republika Południowej Afryki od lat 70. XX wieku pozostaje na progu kraju uprzemysłowionego , obecnie jest to najlepiej rozwinięty kraj kontynentu afrykańskiego. Na terenie RPA znajduje się wiele bogactw naturalnych, a także dobre żyzne gleby . Klimat również sprzyja rozwojowi rolnictwa . Przemysł wydobywczy RPA opiera się na wydobyciu złota (40% światowych zasobów) i diamentów jubilerskich i przemysłowych, gdzie stanowią one połowę światowych zasobów oraz węgla kamiennego (80% zasobów Afryki). Rolnictwo RPA produkuje więcej żywności niż konsumują mieszkańcy tego kraju. Nadwyżki są eksportowane . Użytki rolne i zielone stanowią ponad 75% kraju. Hodowla obejmuje: konie , owce , trzodę chlewną . U wybrzeży RPA znajdują się bogate łowiska wykorzystywane przez rozwiniętą flotę rybacką.

Państwo z najwyższym PKB w Afryce, według danych Banku Światowego z 2006 roku.

Kultura

Dzisiejsza Republika Południowej Afryki jest krajem wielokulturowym w którym zwyczaje i normy społeczne różnią się w zależności od regionu i struktury społecznej.

Południowoafrykańska drużyna rugby- "Stormers"

John M. Coetzee, południowoafrykański pisarz

Literatura

• John Maxwell Coetzee , laureat Nagrody Nobla w 2003 roku
• Nadine Gordimer , laureatka Nagrody Nobla w 1991 roku

Problem AIDS

Nosicielami wirusa HIV jest dziesięć procent spośród prawie 45-milionowej populacji^[3].

Zobacz też

• Przylądek Dobrej Nadziei
• Przylądek Igielny
• Parki Narodowe RPA

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Rząd Republiki Południowej Afryki on-line
• Parlament RPA
• Galeria zdjęć