Castra Romana (
łac.
obóz rzymski, l.poj. castrum Romanum), castra Romanorum (łac. obóz Rzymian) – warowny obóz
rzymski
wznoszony przez legionistów według ściśle określonego planu, przeważnie na wzniesieniu w pobliżu wody i lasu, na terenie umożliwiającym szybkie rozwinięcie szyków[1]; kwadratowy lub prostokątny, otoczony zawsze
fosą
i wałem (
agger
)[2], często też
murem
lub
palisadą
(vallum), z czterema
bramami
.
Nad budową oraz stanem urządzeń obozowych czuwał prefekt obozu (praefectus castrorum). Wewnątrz budowano plac (
forum
) oraz ulice, przy których stawiano namioty legionistów. Przy forum znajdował się
ołtarz
ofiarny, mównica oraz namioty dowódcy i oficerów. Opis budowy znamy dzięki zachowanemu dziełu
Witruwiusza
O architekturze ksiąg dziesięć (De architectura).
Castra aestiva – obóz marszowy, zakładany na czas każdego noclegu w czasie kampanii letniej, otoczony rowem, wałem ziemnym oraz palisadą budowaną z drewnianych, zaostrzonych z obu końców pali, przynoszonych przez legionistów z poprzedniego obozu jako część ekwipunku, zwanych pilum muralis[4][5]. Wszystkie konstrukcje były palone lub rozbierane w momencie opuszczania obozu przez legionistów[6]. Obozy marszowe było wznoszone w 3 do 6 godzin, czasem zamiast bram pozostawiano przerwy w palisadzie[7].
Castra navalia – obóz budowany nad brzegiem dla osłony okrętów wyciągniętych na ląd.
Castra hiberna – obóz zakładany na okres zimy, otoczony drewnianymi i ziemnymi konstrukcjami obronnymi, posiadał bramy oraz wieże strażnicze. Namioty zabezpieczano przed zimnem i opadami skórą oraz słomą lub zastępowano drewnianymi barakami[8].
Castra stativa – stały obóz zakładany w miejscach strategicznych, silnie obwarowane, z murowanymi konstrukcjami obronnymi. W zależności od wielkości posiadały urządzenia typowe dla miast;
valetudinarium
lub
lazarety
, magazyny, stajnie, sklepy, a nawet
termy
. Na granicach
Imperium Rzymskiego
sieć obozów, mniejszych twierdz (castelli) i wież obserwacyjnych połączonych
drogami rzymskimi
[9] tworzyła systemy obronne zwane
limesami
.
Przy tego typu obozach powstawały osiedla
canabae
, które często przeradzały się stopniowo w miasta[10]. Pozostałości po castra Romana dały początek takim miastom jak
Kolonia
,
Wiedeń
,
Paryż
czy
Reims
. Również nazwy niektórych
brytyjskich
miast świadczą o tym, że powstały na miejscu rzymskich obozów warownych (
Chester
,
Chichester
,
Gloucester
,
Manchester
).
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Tomasus Crassus, Portal Aquilae:
Warowny obóz rzymski
(
pol.
). 2001. [dostęp 2009-05-11].
- ↑ Część II, 1. Społeczeństwo rzymskie III w. p.n.e., Armia rzymska. W:
Maria Jaczynowska
: Historia starożytnego Rzymu. Wyd. 5. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 77. . Cytat: Miejsce na obóz, choćby tylko stacjnowano w nim jedną noc, było otaczane fosą i wałem, wejście wiodło przez 4 bramy. Te obwarowania wykluczały jakikolwiek niespodziewany atak ze strony nieprzyjaciela. Centrum obozu stanowił namiot wodza praetorium, wszystkie oddziały były rozmieszczane według ściśle określonego planu..
- ↑ Portal wiedzy, onet.pl WIEM:
Castra
[dostęp 2009-05-15]
- ↑ Cosiek,
Imperium Romanum
:
Pilum Muralis
(
pol.
). 2006-10-14. [dostęp 2009-05-12].
- ↑ Portal: Historyczne bitwy:
Uzbrojenie legionów
, patrz: Wyposażenie dodatkowe. Cytat: Każdy żołnierz nosił ze sobą po dwa regulaminowe paliki do palisady.
- ↑ Numismaticus - Wojciech Bogdański, Histurion.pl:
Obóz legionów rzymskich
(
pol.
). 2006-10-14. [dostęp 2009-05-11]. Cytat: Ścięte drzewa wykorzystywano na bramy i wieże strażnicze, które po skonstruowaniu na miejscu ustawiano na każdym z czterech wałów (wszystkie miały następnego dnia spłonąć, gdy armia wyruszy w drogę).
- ↑ Cosiek,
Imperium Romanum
:
Obóz rzymski
(
pol.
). 2006-10-14. [dostęp 2009-05-12].
- ↑ Portal: Pro Antica:
Legion w czasie pokoju i wojny
[dostęp 2009-05-15]
- ↑ Encyklopedia PWN:
limes
[dostęp 2009-05-15]
- ↑ Portal wiedzy, onet.pl WIEM:
Canabae legionis
[dostęp 2009-05-15]
Zobacz też
