Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka
← 1917-1991 →
Flaga Rosyjskiej FSRR Godło Rosyjskiej FSRR Flaga Rosyjskiej FSRR Godło Rosyjskiej FSRR
Dewiza : Пролетарии всех стран, соединяйтесь! (Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się!)
Hymn: Robotnicza Marsylianka (1917-1918) Międzynarodówka (1918-1944) Hymn ZSRR (1944-1990) Pieśń Patriotyczna (1990-1991)
Państwo	ZSRR
Stolica	Moskwa
Data utworzenia	7 listopada 1917
Data likwidacji	12 grudnia 1991
Powierzchnia	17 075 200 km²
Miejsce w ZSRR	1
Populacja •  liczba ludności •  gęstość	147 386 000 8,6 osób/km²

Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka, Federacja Rosyjska, RFSRR ( ros. Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика, РСФСР) - największa powierzchniowo i ludnościowo z 15 republik dawnego Związku Radzieckiego .

Rosja Radziecka powstała jako państwo w 1917 roku i potwierdzenie swego istnienia uzyskała poprzez konstytucję z 1918 roku. W wyniku porozumienia z 30 grudnia 1922 stała się jedną z czterech części składowych ZSRR i pozostała nią aż do rozwiązania Związku umową z 8 grudnia 1991 roku. Formalnym szefem państwa było Prezydium Rady Najwyższej RFSRR, a funkcję szefa rządu pełnił przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych RFSRR (do 1946 roku), a później przewodniczący Rady Ministrów RFSRR. Faktyczna władza była skupiona w rękach sekretarza generalnego RKP(b) , WKP(b) i KPZR .

Stolicą RFSRR był przez parę miesięcy Piotrogród , w 1918 roku przeniesiono ją do Moskwy . W grudniu 1991 roku RFSRR przekształciła się w Federację Rosyjską , która zachowała nie tylko ciągłość prawną z Rosyjską FSRR ale i całym ZSRR (przykładem tego jest chociażby stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa ONZ czy własność obiektów dyplomatycznych).

Terytorium

Republika objęła ziemie dawnego Imperium Rosyjskiego , z wyjątkiem terenów, które uzyskały niepodległość i tym samym niezależność od Rosji ( Polska , Litwa , Łotwa , Estonia i Finlandia ), przyłączone zostały do innych państw ( Besarabia ) lub innych republik ZSRR ( Ukraina , Białoruś , Transkaukazja ). Narodom mieszkającym na terenie republiki przyznano autonomię, w zależności od liczebności grupy był to status: republiki , obwodu autonomicznego , okręgu narodowościowego (w latach 70. przemianowanych na okręgi autonomiczne lub rejonu narodowego. Autonomię otrzymali m.in. mieszkańcy Karelii ( Karelska Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka , KASRR), Tatarzy z Kazania i Krymu , Czerkiesi, Czeczeni, Dagestańczycy i Kałmucy.

W latach 1924 , 1926 i 1929 sukcesywnie odłączano od RFSRR ziemie białoruskie, wcielone w skład Rosji w 1920 roku. Były to obszary guberni witebskiej, mohylewskiej oraz części smoleńskiej. RFSRR utraciła wówczas tak ważne miasta jak Połock , Witebsk , Homel i Mohylew . Nie doszły do skutku plany Stalina ponownego włączenia Połocka do RFSRR po II wojnie światowej .

W 1924 roku na terenie RFSRR utworzono Turkiestańską Autonomiczną Socjalistyczną Republikę Radziecką (TASRR) , która obejmowała ziemie zamieszkane przez muzułmanów pochodzenia tureckiego, a więc m.in. dawne chanaty Buchary i Chiwy , jak również Kazachstan . Stopniowo, aż do 1936 roku ziemie te odpadały od RFSRR i przyznawano im status niezależnych republik w ramach ZSRR . Do 1936 roku utworzono 5 takich tworów terytorialnych: Turkmeńska SRR , Tadżycka SRR , Uzbecka SRR , Kirgiska SRR i Kazachska SRR .

W 1940 roku, po aneksji znacznej części wschodniej Finlandii , w Pietrozawodsku powołano do życia kolejną, 12 republikę radziecką: Karelo-Fińską SRR . Tym samym od Rosji na 16 lat odpadła Karelia , którą wcielono do RFSRR z powrotem w 1956 roku, tym razem wraz z miastem Wyborg , które do 1940 roku było częścią Finlandii . Po 1945 roku w skład RFSRR wszedł też jedyny fiński port na Morzu Barentsa , Pieczenga (Petsamo).

Po zwycięstwie nad Niemcami w 1945 roku do ZSRR przyłączono północną część Prus Wschodnich , z których utworzono Obwód kaliningradzki wchodzący w skład RFSRR. Jego stolicą stał się Królewiec , którego nazwę zmieniono wkrótce na Kaliningrad . Nie zrealizowano natomiast planów Stalina , by włączyć do RFSRR Kłajpedę , która pozostała przy LSRR .

Po 1945 RFSRR wzbogaciła się także o niektóre okręgi Łotwy i Estonii , oderwane od tych państw decyzją Rady Najwyższej. Chodziło wówczas o ziemie wokół miasteczka Pytałowo na Łotwie , oraz tereny wokół Narwy ( Iwangorod ) w Estonii , zamieszkane w większości przez ludność prawosławną.

W 1954 roku od Rosji odpadł Krym , przekazany przez Chruszczowa Ukraińskiej SRR , jako symbol jedności Rosji i Ukrainy w 300-letnią rocznicę ugody perejasławskiej .

Po 1955 roku zmiany terytorium RFSRR w szerszym zakresie nie były dokonywane. Doszło jedynie do niewielkich lokalnych korekt granicznych.

Republiki autonomiczne

W skład Rosyjskiej FSRR wchodziły liczne republiki autonomiczne . Ich liczba zmieniała się w czasie w związku z likwidowaniem i przekształcaniem tych republik w republiki związkowe .

W latach 1962 - 1990 na terenie Rosyjskiej FSRR istniały:

• Baszkirska ASRR
• Buriacka ASRR
• Czeczeńsko-Inguska ASRR
• Czuwaska ASRR
• Dagestańska ASRR
• Jakucka ASRR
• Kabardyjsko-Bałkarska ASRR
• Kałmucka ASRR
• Karelska ASRR
• Komijska ASRR
• Maryjska ASRR
• Mordwińska ASRR
• Północnoosetyjska ASRR
• Tatarska ASRR
• Tuwińska ASRR
• Udmurcka ASRR

W okresach wcześniejszych w skład Rosyjskiej FSRR wchodziły także:

• Górska ASRR ( 1921 - 1924 ); w 1924 podzielona między różne narodowe autonomiczne jednostki administracyjne
• Kabardyjska ASRR ( 1944 - 1957 ); w 1957 r . przekształcona w Kabardyjsko-Bałkarską ASRR
• Karakałpacka ASRR ( 1932 - 1936 ; następnie w składzie Uzbeckiej SRR )
• Kazachska ASRR , ( 1920 - 1936 ), do 1925 r . pod nazwą Kirgiska ASRR ; w 1936 r . przekształcona w Kazachską SRR
• Kirgiska ASRR ( 1926 - 1936 ); w 1936 r . przekształcona w Kirgiską SRR
• Krymska ASRR ( 1921 - 1945 ); przekazana Ukraińskiej SRR
• Niemiecka Nadwołżańska ASRR ( 1918 - 1941 ); zlikwidowana
• Turkiestańska ASRR ( 1918 - 1924 ); w 1924 r . zlikwidowana; jej obszary weszły w skład nowo utworzonych: Uzbeckiej SRR , Turkmneńskiej SRR , oraz Rosyjskiej FSRR ( Karakałpacki OA )

Zobacz też

• Rosja
• Związek Radziecki