Komunistyczne państwa oznaczone na czerwono opowiedziały się za ZSRR , a oznaczone na żółto za Chinami . Korea Północna , Somalia i Jugosławia , oznaczone tu na czarno, nie opowiedziały po żadnej ze stron.

Rozłam radziecko-chiński – konflikt dyplomatyczny, do którego doszło w 1960 roku między dwoma krajami bloku socjalistycznego - Chińską Republiką Ludową a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich .

Przyczyny rozłamu sięgają lat 50. i śmierci Józefa Stalina , który w 1956 roku został skrytykowany przez Nikitę Chruszczowa . Zaniepokoiło to przywódcę ChRL, Mao Zedonga , który bał się, że podobna krytyka może spotkać jego, co podminowało stosunki między partiami komunistycznymi obu państw. Na te osobiste uprzedzenia naniósł się spór o prymat w światowym ruchu komunistycznym. Podczas swojej wizyty w Moskwie 1957 roku roku Mao wywołał konsternację gospodarzy, snując wizję wojny atomowej z Zachodem^[1].

Od 1958 roku ChRL i ZSRR nie szczędziły sobie krytyki. Rosjanie oskarżali Chińczyków o nacjonalizm , a Chińczycy Rosjan - o rewizjonizm . Mao krytykował m.in. wznowienie przez ZSRR stosunków dyplomatycznych z Jugosławią , rozwiązanie Kominformu i radziecką doktrynę pokojowego współistnienia . Podczas swoich dwóch wizyt w Pekinie w 1958 i 1959 roku Chruszczow potępił realizowany w Chinach wielki skok ^[2]. Przywódca ZSRR miał również Mao za złe, że samowolnie sprowokował w 1958 roku zbrojny konflikt w Cieśninie Tajwańskiej , bez uprzedniego poinformowania Moskwy. Mao miał z kolei żal do Chruszczowa, że nie udzielił wówczas Chinom poparcia^[2]. W atmosferze narastającego konfliktu ZSRR zerwał w 1959 roku porozumienie o dostawie do Chin technologii wojskowych i broni atomowej, Chińczycy natomiast odmówili zgody na budowę na swoim terytorium radzieckiej rozgłośni radiowej i plany utworzenia wspólnej marynarki wojennej^[3].

Rozłam został ostatecznie przypieczętowany latem 1960 roku, gdy z Chin wycofani zostali wszyscy eksperci radzieccy^[1]. Konflikt nasilił się w połowie lat 60. Chiny uznały wówczas dotychczasową pomoc radziecką za zbyt małą, wysunęły także pretensje terytorialne wobec terenów zagarniętych przez carską Rosję w XIX wieku ( Kraj Nadmorski , Władywostok ). Z państw komunistycznych po stronie Chin opowiedziała się jedynie Albania .

Szczyt rozłamu przypadł na marzec 1969 roku, kiedy doszło do granicznego zatargu na rzece Ussuri . W efekcie Mao dokonał zwrotu w chińskiej polityce zagranicznej i z pomocą tzw. pingpongowej dyplomacji nawiązał stosunki z USA , czego wyrazem była w 1972 roku wizyta Richarda Nixona w Chinach . Rozłam przyczynił się do przewartościowania doktryny politycznej ChRL. O ile wcześniej budowała ona swoją tożsamość w relacji do ZSRR, to po rozłamie i rewolucji kulturalnej zaczęła ją budować w odniesieniu do USA, które wcześniej uznawano za kraj imperialistyczny i głównego wroga Chin. W 1979 roku Chiny potępiły radziecką interwencję w Afganistanie , a rok później zbojkotowały igrzyska olimpijskie w Moskwie ^[4].

Rozłam chińsko-radziecki trwał do połowy lat 80., kiedy to nastąpiła normalizacja stosunków pomiędzy obydwoma krajami. Jej zwieńczeniem była wizyta Gorbaczowa w Chinach w dniach 15-18 maja 1989 roku i podpisanie 16 maja 1991 roku układu moskiewskiego, regulującego spory terytorialne w okolicy Amuru^[5].

Przypisy