Ruch Narodowo-Radykalny Falanga
Lider	Bolesław Piasecki
Data założenia	1935
Data rozwiązania	1939
Ideologia polityczna	Polski nacjonalizm , narodowy radykalizm

Ruch Narodowo-Radykalny Falanga, Falanga, pot. ONR-Falanga – polska narodowo-radykalna formacja polityczna. ^[1]

RNR "Falanga" powstał wiosną 1935 r., w wyniku rozłamu w Obozie Narodowo-Radykalnym . Przywódca – Bolesław Piasecki , od którego inicjałów członkowie Falangi byli nazywani bepistami. Najbardziej znani działacze: Władysław Jamont, Wojciech Kwasieborski, Alfred Łaszowski , Paweł Musioł , Adolf i Marian Reutt, Witold Staniszkis , Wojciech Wasiutyński , Wojciech Zaleski . Organy prasowe: "Falanga", "Ruch Młodych", "Ruch Kulturalny", "Ruch Gospodarczy", "Kuźnica" i in.

Ideologia i działalność

Początkowo niewielka liczebnie organizacja o charakterze kadrowym, działała głównie na wyższych uczelniach. Skrajnie nacjonalistyczna , ostro zwalczała lewicę, tak rewolucyjną ( komunizm ), jak i reformistyczną ( socjalistów ) oraz ludowców . Krytykowała także obóz rządzący , określając go jako "żydo-sanację". "Falanga" zdecydowanie sprzeciwiała się też gospodarczemu liberalizmowi .

Głosiła konieczność dokonania "przełomu narodowego". Ostro występowała przeciwko Żydom , głosząc hasła skrajnie antysemickie , organizując bojówki demolujące sklepy, lokale i mieszkania żydowskie. Domagała się wprowadzenia tzw. getta ławkowego dla studentów żydowskich i daleko idącego ograniczenia ich przyjęć na wyższe uczelnie. Uważała, że nierównomierny udział procentowy studentów żydowskich w stosunku do ich ogólnej liczebności, na uczelniach, hamuje dostęp do wykształcenia uboższej młodzieży polskiej. Jednak w przeciwieństwie do nazistów, falangiści nigdy nie dokonywali morderstw ani nie nawoływali do eksterminacji Żydów.

Na ideologię Falangi składały się ponadto takie typowe dla narodowej demokracji elementy, jak: solidaryzm społeczny, wrogość wobec masonerii , postulaty unarodowienia kultury i gospodarki, kult polskości. W sferze ekonomii występowała przeciwko liberalizmowi i wolnemu rynkowi, opowiadając się za korporacjonizmem i gospodarką kierowaną przez państwo. Krytyka niesprawiedliwości społecznej i demokracji zyskała RNR wielu zwolenników w okresie kryzysu gospodarczego i politycznego.

RNR w zakresie organizacji, części ideologii i form zewnętrznych (elementy kultu wodza, salut rzymski, stylistyka symbolów partyjnych itp.) wyraźnie nawiązywał do faszystowskich wzorów włoskich. Polska Falanga miała swój odpowiednik w Hiszpanii gdzie również działała partia o takiej samej nazwie i podobnym profilu (patrz. frankistowska Falanga ).

Falanga była organizacją polskich nacjonalistów, głoszących m.in. egoizm narodowy. Na terenie Pomorza falangiści zwalczali wpływy NSDAP i V kolumny . Cieszyli się też poparciem niektórych kręgów polskiego ziemiaństwa , które w części finansowało działalność ugrupowania.

Specyficzną cechą ideologii Falangi jako ugrupowania nacjonalistycznego było uznawanie polskości ziemiaństwa o korzeniach litewsko-ruskich, a także szlachty pochodzenia tatarskiego. Zatem mimo wystąpień antysemickich rasizm falangistów miał charakter wybiórczy. W tym kontekście nie można ich nawet zaliczyć do nacjonalistów neopogańskich czy świeckich, odwołujących się do pochodzenia etnicznego i mitycznych więzów krwi, lecz raczej do nacjonalistów konstytucyjnych(chrześcijańskich) określających naród jako wspólnotę ukształtowaną przez państwo. Wielu zresztą działaczy ONR-u miało wyraźnie niepolskie korzenie.

W 1937 RNR zbliżył się do najbardziej radykalnego odłamu sanacji , jakim był Obóz Zjednoczenia Narodowego , co pozwoliło falangistom wyjść z podziemia, zwiększyć wpływy i liczebność oraz w znacznej mierze przejąć kierownictwo nad ruchem młodzieżowym w OZN – szefem Związku Młodej Polski został działacz ONR, nie należący do RNR, Jerzy Rutkowski , a wiele kierowniczych stanowisk objęli członkowie Falangi.

Po zerwaniu współpracy z sanacją Falanga zaczęła przeżywać kryzys, co doprowadziło do secesji oraz spadku zaufania do wodza – Bolesława Piaseckiego, który w przededniu wojny zawiesił działalność RNR.

Po wrześniu 1939 wielu członków RNR-Falanga działało w wywodzącej się z tego środowiska konspiracyjnej organizacji Konfederacja Narodu ale także w innych organizacjach niepodległościowych, zwłaszcza o profilu narodowym .

Kalendarium Ruchu Narodowo-Radykalnego

• 6 stycznia 1935 r. – powstało pismo "Prosto z Mostu", redagowane przez Stanisława Piaseckiego .
• początek 1935 r. – ukazała się książka Bolesława Piaseckiego "Duch czasów nowych a Ruch Młodych". Stanowiła ona wykładnię poglądów grupy "Falanga".
• 28 czerwca 1935 r. – zjazd organizacyjny Ruchu Narodowo-Radykalnego "Falanga" w Kątach. Uczestnicy zjazdu zostali aresztowani. Zidentyfikowano ich na podstawie fotografii. Podczas zjazdu B. Piasecki wygłosił referat pt. "Cele rewolucji narodowo-radykalnej".
• październik 1935 r. – ukazał się pierwszy numer "Ruchu Młodych", teoretycznego organu "Falangi".
• 24 maja 1936 r. – pielgrzymka polskich nacjonalistów (Falanga, ABC, Sekcja Młodych SN) na Jasną Górę.
• 12 lipca 1936 r. – rozpoczęto kolportaż pisma "Falanga".. Nakład pisma na przełomie lat wahał się w granicach 5-25 tys. egzemplarzy.
• 10 października 1936 r. – zamknięcie drukarni "Sztafety". Aresztowano 8 osób.
• 1 listopada 1936 r. – wiec w Filharmonii Warszawskiej, zorganizowany przez Komitet Prasy Młodych (Front Pism). Uczestniczyło w nim ok. 3 tys. osób. Brali w nim udział przede wszystkim członkowie i sympatycy RNR "Falanga".
• 1936 r. – wizyta Adama Koca na obozie Falangi w Łęgowicach nad Pilicą. Uczestniczyło w nim 80 osób. Był to początek współpracy grupy B. Piaseckiego z częścią obozu sanacyjnego.
• 10 listopada 1936 r. – proces uczestników zjazdu założycielskiego RNR "Falanga" w Kątach.
• 23 listopada 1936 r. – rozpoczęcie blokady Uniwersytetu Warszawskiego . Działacze RNR "Falanga" zgłosili dwa podstawowe postulaty: obniżenia opłat akademickich i egzaminacyjnych oraz wprowadzenia osobnych miejsc dla żydów.
• 5 grudnia 1936 r. – powstanie Polskiej Organizacji Akcji Kulturalnej, związanej z Falangą. Ruch ten wysuwał hasła unarodowienia kultury polskiej i podejmował spektakularne akcje w rodzaju "Tygodnia bez żydowskiego kina".
• grudzień 1936 r. – w "Falandze" ukazała się publikacja B. Piaseckiego – "Wytyczne narodowo-radykalnej myśli gospodarczej".
• 22 czerwca 1937 r. – utworzenie przez część rządzącego obozu sanacyjnego Związku Młodej Polski, młodzieżowej sekcji Obozu Zjednoczenia Narodowego . Na jego czele stanął Adam Koc . Jego zastępcą został – formalnie nie związany z Falangą, lecz sympatyk tej organizacji – Jerzy Rutkowski , późniejszy szef Tajnych Wojskowych Zakładów Wydawniczych . Próba współpracy OZN z radykalnymi organizacjami młodzieżowymi obozu narodowego.
• sierpień 1937 r. – powstanie Komitetu Organizacyjnego Narodowych Związków Zawodowych. Został on przekształcony w Narodową Organizację Pracy (NOP), skupiającą 8 związków zawodowych związanych z Falangą.
• 9 października 1937 r. – Falangiści zdobyli wpływy w licznych okręgach NPR, m.in. w Warszawie.
• 28 listopada 1937 r. – wiec Falangi w Warszawie w którym uczestniczyło ok. 3 tys. osób. Podczas wiecu doszło do starć z bojówkami socjalistycznymi.
• 27 lutego 1938 r. – powstaje Komitet Porozumienia Organizacji Narodowo-Radykalnych. Na jego czele staje Bolesław Piasecki.
• 22 kwietnia 1938 r. – oficjalne zerwanie współpracy Falangi z OZN-em.
• 1 maja 1938 r. – zjazd organizacji "Zarzewie". Część kierownictwa tej organizacji opowiedziała się za współpracą z Falangą. Utworzyli oni Międzyskupieniową Grupę "Szlakiem Zarzewia".
• 12 czerwca 1938 r. – zorganizowanie przez Falangę Wielkiego Zgromadzenia Antymasońskiego.
• 24 września 1938 r. – polecenie wydane przez B. Piaseckiego odnośnie zaciągu do Zaolziańskiego Korpusu Ochotniczego. Zaciągiem kierował Olgierd Szapkowski. Zgłosiło się ok. 600 falangistów.
• lato 1939 r. – zawieszenie działalności RNR przez Bolesława Piaseckiego, coraz bardziej krytykowanego przez członków Ruchu.

Zobacz też

• Obóz Wielkiej Polski
• Narodowe Odrodzenie Polski
• Obóz Narodowo-Radykalny
• Narodowy radykalizm
• Konfederacja Narodu
• Narodowa Organizacja Radykalna
• Uderzeniowe Bataliony Kadrowe

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• R. Dobrowolski, Obóz Narodowo-Radykalny. Praca proseminaryjna napisana pod kierunkiem dr. M. Piotrowskiego. Lublin 2001
• W. J. Muszyński, Ruch Narodowo-Radykalny "Falanga" – informacje o strukturze i działalności RNR, bibliografia