Ruch społeczny to forma zbiorowego, spontanicznego działania pewnych kategorii społecznych lub zbiorowości zmierzającego do określonego celu i często do wywołania zmiany społecznej.

Podejmowane przez członków ruchów społecznych akcje mają zazwyczaj charakter spektakularny, aby wywołać duże wrażenie zarówno na społeczeństwie, jak i na aparacie władzy , który kontroluje to społeczeństwo. Według Jana Szczepańskiego występują trzy typy ruchów społecznych:

• ruchy ekspresywne
• ruchy reformatorskie
• ruchy rewolucyjne – np. ruchy narodowowyzwoleńcze

W innej typologii wyróżnić można:

• ruchy świeckie
• ruchy religijne

W socjologii humanistycznej upatruje się ruchy społeczne jako główne, najbardziej istotne czynniki zmiany społecznej i rozwoju społecznego .

Ruchy społeczne nie tworzą skomplikowanych struktur organizacyjnych, jednakże w sytuacji, gdy mają możliwość wpływu na władzę i mogą nie tylko postulatywnie głosić potrzebę zmiany, lecz także zmiane tę wprowadzać, wówczas następuje ich instytucjonalizacja , przy czym same przekształcają się w rozbudowane organizacje, np. partie polityczne . Znaczna część ruchów społecznych jednak rozpada się.

Współcześnie nowoczesne technologie informacyjne, a zwłaszcza Internet , dają możliwość szybkiego rozprzestrzeniania się nowych ruchów społecznych.

Niektóre współczesne ruchy społeczne

• ruch socjalistyczny
• feminizm
• millenaryzm
• ruch Wolnego Oprogramowania i Otwartego Oprogramowania
• alterglobalizm
• ruch walki o prawa LGBT
• ruchy ekologiczne
• ruch antynuklearny
• ruchy nacjonalistyczne
• ruchy związkowe

Zobacz też

• kontrkultura
• nowe ruchy społeczne