Беларуская Народная Рэспубліка Biełaruskaja Narodnaja Respublika Białoruska Republika Ludowa
← ← 1918-1919 → → →
Flaga Białorusi Herb Białorusi Flaga Białorusi Herb Białorusi
Hymn : Vajacki marš (Wojacki marsz)
Język urzędowy	białoruski
Język używany	białoruski , rosyjski , litewski , hebrajski , jidysz , ukraiński , polski
Stolica	Mińsk
Ostatnia głowa państwa	prezydent Piotra Kreczeuski (w kraju), Iwonka Surwiłła (na uchodźstwie)
Status terytorium	państwo
Proklamowanie niepodległości	Rosyjska FSRR 25 marca 1918
aneksja	Rosyjska FSRR 5 stycznia 1919
Religia dominująca	prawosławie , grekokatolicyzm , katolicyzm , judaizm , kalwinizm
Strefa czasowa	UTC +2 (zima) UTC+3 (lato)

Białoruska Republika Ludowa ( biał. Беларуская Народная Рэспубліка, Biełaruskaja Narodnaja Respublika) – pierwsze w historii państwo białoruskie istniejące od marca do grudnia 1918 roku na terenach okupowanych przez Cesarstwo Niemieckie .

Geneza i początkowa działalność

W październiku 1917, w obliczu rosnących wpływów bolszewików , demokratyczne białoruskie partie polityczne powołały będącą ich reprezentacją Wielką Radę Białoruską . Ta zwołała w dniach 17-31 grudnia 1917 w Mińsku Pierwszy Kongres Wszechbiałoruski , na którym podjęto uchwałę o prawie narodu białoruskiego do niepodległości i samostanowienia.

Białoruska Republika Ludowa powołana została do życia 25 marca 1918 roku w Mińsku Litewskim po tym, gdy znaczna część Białorusi (w tym Mińsk) w lutym 1918 roku została okupowana przez Niemcy na mocy traktatu brzeskiego . BRL rościła sobie prawo do terytorium byłych rosyjskich guberni: mińskiej , mohylewskiej , witebskiej , smoleńskiej , grodzieńskiej , wileńskiej oraz części kowieńskiej , a także chełmskiej i wołyńskiej zamieszkanych głównie przez Ukraińców .

Pierwszy rząd Republiki Białoruskiej

Rząd Białoruskiej Republiki Ludowej ( Ludowy Sekretariat Białorusi ) działał w warunkach okupacji niemieckiej. Nie został poparty ani przez bolszewików, ani przez Niemców. Rząd ubiegał się o uznanie i poparcie międzynarodowe. Zostały wysłane misje na Ukrainę, Litwę, Łotwę, do Polski, Niemiec, Szwecji, Estonii, Francji, Bułgarii. Niemcy z jednej strony przekazali część funkcji Rządowi BRL – handel, edukację, przemysł, opiekę społeczną i kulturę natomiast z drugiej utrudniali rządowi ich wykonywanie. Podstawy konstytucji zostały określone w Drugim Akcie Ustawodawczym. Państwo zostało uznane przez Litwę , Łotwę , Estonię , Czechosłowację , Finlandię , Ukraińską Republikę Ludową i Turcję .

Po upadku Cesarstwa Niemieckiego wojska niemieckie 10 grudnia 1918 roku opuściły Mińsk. 1 stycznia 1919 grupa komunistów białoruskich na terenie kontrolowanym przez Armię Czerwoną ogłosiła w Smoleńsku , gdzie tymczasowo mieściły się władze radzieckie tzw. obwodu zachodniego (formalnie obejmował teren Białorusi), powstanie Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej . 5 stycznia 1919 roku, po zajęciu bez walki Mińska przez Armię Czerwoną, nastąpił kres istnienia Białoruskiej Republiki Ludowej. 7 stycznia 1919 przeniesiono do Mińska stolicę nowo powstałej BSRR.

27 lutego 1919 na części terytorium byłej BRL powołano Litewsko-Białoruską Republikę Rad .

Stosunki z RP

1 lipca 1919 roku premierzy RP i od kilku miesięcy już faktycznie nieistniejącej BRL Ignacy Jan Paderewski i Anton Łuckiewicz ogłosili w Paryżu projekt budowy federacji dwóch państw – przewidziano dla nich wspólną politykę zagraniczną i obronną. Do polsko-białoruskiego sojuszu jednak nie doszło ze względu na opory znacznej części białoruskich polityków (13 grudnia 1919 roku Łuckiewicza w fotelu premiera rządu emigracyjnego zastąpił nastawiony z rezerwą wobec Polaków Wacłau Łastouski ) oraz postawę polskich nacjonalistów żądających bezwarunkowej inkorporacji ziem wschodnich RP w granicach z 1772 roku.

Po rozpoczęciu negocjacji polsko-radzieckich w Mińsku jesienią 1920 roku rząd białoruski w Kownie na czele z Łastouskim podpisał z władzami Litwy umowę o "powstrzymywaniu polskiego imperializmu" (13 listopada 1920).

Paszport, emitowany przez BRL 1918-1921

Władze państwa

Na czele Białorusi stała demokratycznie wybrana Rada Białoruskiej Republiki Ludowej , której prezydent pełnił formalnie funkcję głowy państwa. Gabinetem kierował premier.

Prezydenci Rady Białoruskiej Republiki Ludowej

• Jan Sierada marzec 1918 – czerwiec 1918
• Jazep Losik czerwiec 1918 – grudzień 1919
• Piotra Kreczeuski grudzień 1919 – marzec 1928 na emigracji
• Wasil Zacharka marzec 1928 – marzec 1943 na emigracji
• Mikoła Abramczyk marzec 1943 – maj 1970 na emigracji
• Wincent Żuk-Hryszkiewicz maj 1970 – listopad 1982 na emigracji
• Jazep Sażycz listopad 1982 – 1997 na emigracji
• Iwonka Surwiłła 1997 – na emigracji

Kontynuacja działalności na emigracji

Po aneksji Białorusi przez Polskę i RFSRR Rada Białoruskiej Republiki Ludowej nie zaprzestała działalności, przenosząc się na terytorium Litwy, a od 1920 rezydując w czeskiej Pradze . Po zajęciu przez Niemców Czechosłowacji władze białoruskie przeniosły się do Paryża , zaś od 1950 kontynuują swą działalność w kanadyjskim Toronto .

Centralna Rada Białoruska

Podczas drugiej wojny światowej na terytorium Białorusi powstał uzależniony od III Rzeszy rząd Radosława Ostrowskiego , który używał symboli charakterystycznych dla niepodległościowego ruchu białoruskiego ( Pogoń i biała flaga z czerwonym pasem), co w 1995 roku stało się dla komunistów i prezydenta Łukaszenki pretekstem do przywrócenia symboliki państwowej nawiązującej do czasów sowieckich.

Znaczek pocztowy Białoruskiej Republiki Ludowej o nominale 10 hr.

Znaczek pocztowy Białoruskiej Republiki Ludowej o nominale 25 hr.

Zobacz też

• powstanie słuckie
• Stanisław Bułak-Bałachowicz

Linki zewnętrzne

• Strona emigracyjnego rządu Białoruskiej Republiki Ludowej
• Historia BRL po białorusku