|
samodzierżawie
samodzierżawie (ros. самодержавие, samodierżawije; tł. bezpośrednie: samowładztwo) lub absolutyzm carski — jedna z form monarchii absolutnej. Termin, ukształtowany na przełomie XVIII i XIX w, stosowany jest przede wszystkim to określenia systemu rządów w Imperium Rosyjskim ok. XVII-XIX w. Wywodzi się z doktryny religijno-politycznej i prawnej w Rosji, wyrósł na gruncie bizantyjskich prawosławnych nauk o charakterze władzy ziemskiej i cesarzu jako pośredniku między Bogiem i chrześcijańską społecznością. Po upadku Bizancjum w 1453 i przyjęciu przez wielkiego księcia moskiewskiego 1547 Iwana Groźnego tytułu cara całej Rusi (царь всея Руси) teoria samodzierżawia została zastosowana do jego monarszych prerogatyw.
Od absolutyzmu klasycznego i oświeconego odróżnia samodzierżawie brak fundamentalnych praw monarchii, od despotyzmu samodzierżawie różni się tym, że władca nie jest uznawany za żywego boga.
Ideowym prekursorem nowożytnej definicji absolutyzmu carskiego był car Piotr I Wielki. Utożsamiał on interes państwa z interesem władcy. W 1797 car Paweł I pisał w artykule pierwszym "Ustawy o rodzinie carskiej: "Imperator Wszechrosyjski jest monarchą samowładnym i nieograniczonym. Posłuszeństwo należne Jego władzy najwyższej, nie tylko z bojaźni, ale i wobec sumienia, sam Bóg nakazuje".
W XIX wieku często powtarzana była formuła hrabiego Siergieja Uwarowa "prawosławie - samodzierżawie - ludowość (narodnost`)" (православие, самодержавие, народность), syntetyzującą ideę harmonii władzy carskiej, cerkwi oraz ludu rosyjskiego. Tytuł samodzierżcy Wszechrosji przejęli cesarze rosyjscy (Император и Самодержец Всероссийский).
Michał Katkow, redaktor "Moskiewskich Wiadomości", reprezentował tzw. nurt państwowy samowładztwa, przeciwny wszelkiej liberalizacji w stosunkach społeczno-politycznych. Według Katkowa, car w swojej osobie reprezentuje jedność i siłę państwa rosyjskiego; pojęcie "car" jest tożsame nie tylko z pojęciem "władza najwyższa", ale również z takimi pojęciami jak "Rosja" i "państwo". Katkow wpłynął m.in. na cesarza Aleksandra III.
Konstanty Aksakow, tzw. publicysta słowianofilski, reprezentował tzw. nurty ludowy samowładztwa. Pragnął on przez podkreślenie uczciwości i moralności osoby cara "uczłowieczyć" go i przez to przybliżyć władcę do ludu. Widział cara jako osobę z żywą duszą, rosyjskim sercem i chrześcijańskim sumieniem, którego - z jednej strony - poddani muszą kochać, a który - z drugiej strony - musi kochać swój wierny lud. Uważał on, że car stojąc samowładnie na czele państwa winien dać swym poddanym prawo decydowania o sobie na poziomie lokalnym, samorządowym.
Znaczący wpływ na władzę i społeczeństwo pod względem mentalnym na przełomie XIX i XX wieku miał Teodor Dostojewski, który był nie tylko teoretykiem absolutyzmu, ale piewcą władzy carskiej. Uważał, że car jest wielką i świętą instytucją, która koncentruje w sobie całą siłę narodu rosyjskiego, był wielkim przeciwnikiem dążeń republikańskich. Mając przekonania ludowe, nacjonalistyczne, religijne i monarchistyczne nawiązał do ww. formuły Uwarowa, uważał, że religia jednoczy naród rosyjski, i głosił potrzebę stworzenia "rodzaju kalifatu ludu rosyjskiego, do teokracji cesarskiej, sprawowanej w imię wierzeń religijnych ludu rosyjskiego".
W latach 1904-1905 opracowaniem nowej teorii absolutyzmu rosyjskiego zajął się na polecenie cara senator Piotr Siemionow. W opracowaniu pt. "Samowładztwo jako ustrój państwowy" zaprezentował ustrojową polemikę ukazującą wyższość absolutyzmu nad innymi ustrojami, udowadniając, że władza carska będąc nieograniczona nie jest despotyzmem. Podstawowym argumentem był fakt, że despotyzm nie rodzi prawa, a w monarchii rosyjskiej car od wieków ustanawiał prawa, których był zobowiązany przestrzegać i chronić je dotąd, dopóki ich nie odwoła lub nie zmieni w tym samym porządku prawotwórczym. Wynikało z tego, że monarchia rosyjska jest praworządna, natomiast zniesienie samowładztwa będzie właśnie zamachem na uświęcony i przez tradycję potwierdzony porządek prawny władzy rosyjskiej. Siemionow zauważył tęż: "Samowładztwo jest ograniczone wobec siebie samego, nieograniczone jest natomiast w stosunku do ustanowionych przez siebie praw, albowiem można je zmieniać i kasować, choć także tylko w drodze stanowienia osobnych aktów prawnych."
Polski historyk Stanisław Cat-Mackiewicz uważał, że społeczeństwo w Rosji przez całe wieki utożsamiało się z monarchią samowładną: "Rosyjskość - pisze Cat - związana jest z silną, najsilniejszą, jedną i niepodzielną władzą państwową." Wszystko w Rosji było przez władzę opanowane i przeniknięte. Władza była władzą i tylko ona faktycznie mogła zrodzić władzę, jakby przez jakieś samorodztwo. Nawet, gdy chciano obalić cara, nawet gdy robili to zwolennicy konstytucji, działano imieniem innego cara. Taka była tradycja samozwańców, tradycja wieku XVIII, tradycja dojścia do korony Elżbiety i Katarzyny II, a wreszcie zwolenników konstytucji - dekabrystów, którzy organizowali swój zamach stanu głosząc, że prawdziwym carem jest nie Mikołaj I, lecz wielki książę Konstanty. Lud rosyjski uznawał cara za dogmat godny czci na równi z osobami Trójcy Świętej. Zwykli, prości ludzie uważali, że wszystko, co było w Rosji zrobione naprawdę dobrego, począwszy od reform Piotra Wielkiego, pochodziło zawsze z inicjatywy tronu, władców, których było stać na "gesty silne, wielkie, prawdziwie samodzierżawne, prawdziwe poczucie władzy w olbrzymiej rozciągłości, korzystanie całą piersią z tej radosnotwórczej siły, którą daje władza tak olbrzymia, tak szeroko się rozciągająca." A społeczeństwo było zdyscyplinowane, nauczone posłuszeństwa władzy, ufające jej, wierzące w jej siłę, przyzwyczajone do panującego stanu rzeczy, do swego rozwarstwienia, do odwiecznej hierarchii. Jak pisał Cat, dla ludu istniał tylko urzędnik różnego szczebla, nad nim generał, nad generałem minister, nad ministrem car, nad carem Pan Bóg.
Inne hasła zawierające informacje o "samodzierżawie":
Ugoda perejasławska
...
Absolutyzm władzy
konstytucję
, czy też stoi całkowicie ponad prawem. Formy absolutyzmu władzy
Absolutyzm klasyczny
monarchia absolutna
absolutyzm oświecony
samodzierżawie
dyktatura
...
Historia Rosji
ukształtował się rosyjski nacjonalizm, którego hasłami były
ros.
православие, самодержавие, народность (prawosławie, samodzierżawie, narodowość). Polityka zagraniczna skupiała się na sprawach tureckich. Próba podboju Turcji ...
Carat
władza
cara
, zwłaszcza w Rosji, Bułgarii i Serbii
samodzierżawie
- ustrój polityczny w Rosji od XVI wieku do roku 1917; ...
Wojna polsko-bolszewicka
...
Ferdynand Ruszczyc
...
Fiodor I
chłopów, nie mógł jednak wystąpić przeciw
bojarom
, na których opierało się carskie
samodzierżawie
. Kryzys społeczny widoczny wyraźnie za panowania Fiodora I miał się po ...
Kategoria:Monarchia
...
Monarchia absolutna
decentralizacji. W jeszcze innych (
Rosja
) nałożył się na dawniejsze formy
despotyzmu
(zob.
samodzierżawie
).Różnica między monarchią absolutną a despotyczną polega według
Monteskiusza
na tym, że ...
Imperium Rosyjskie
gruziński
,
kirgiski
,
rumuński
,
szwedzki
,
tadżycki
,
turkmeński
,
uzbecki
,
karelski
,
niemiecki
i inne.
Stolica
Sankt Petersburg
¹
Ustrój polityczny
samodzierżawie
Typ państwa
monarchia absolutna
Ostatnia
głowa państwa
car
Mikołaj II Romanow
Ostatni następca tronu
cesarzewicz
Aleksy Romanow
Ostatni szef ...
Inne lekcje zawierające informacje o "samodzierżawie":
101 Epoka nowożytna ? charakterystyka (plansza 23)
...
101 Epoka nowożytna ? charakterystyka (plansza 20)
...
114 a Europa Środkowowschodnia w XVI w. (plansza 4)
...
|
