Samuel Phillips Huntington
Urodzony	18 kwietnia 1927 Nowym Jorku
Zmarł	24 grudnia 2008 wyspa Martha's Vineyard w stanie Massachusetts
Znany z	koncepcja zderzenia cywilizacji
Zawód	politolog

Samuel Phillips Huntington (ur. 18 kwietnia 1927 w Nowym Jorku , zm. 24 grudnia 2008 na wyspie Martha's Vineyard w stanie Massachusetts) – politolog amerykański.

Życie i działalność

Samuel Huntington w wieku lat 18-tu ukończył z wyróżnieniem naukę na Uniwersytecie w Yale , służył w Armii Amerykańskiej , stopień magistra uzyskał na Uniwersytecie w Chicago a stopień doktora na Harvard University . Tam też, w wieku 23 lat, rozpoczął pracę wykładowcy uniwersyteckiego i od 1950 roku aż do końca życia był członkiem wydziału polityki rządowej. W latach 1959 - 1962 był profesorem pomocniczym w dziedzinie polityki rządowej na Uniwersytecie w Kolumbii - był tam również zastępcą dyrektora Instytutu Studiów nad Wojnami i Pokojem. Huntington był także prezesem Amerykańskiego Towarzystwa Nauk Politycznych (1986-1987), dyrektorem Centrum Spraw Międzynarodowych im. Johna Olina Uniwersytetu Harwardzkiego i konsultantem Amerykańskiego Departamentu Stanu. W latach 1977 i 1978 , w okresie rządów administracji Jimmy Cartera , był koordynatorem planowania bezpieczeństwa w Narodowej Radzie Bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych.

Poglądy i publikacje

Razem z Walter'em Demian'em Manshell'em założył i współredagował (do roku 1977 ) pismo Foreign Policy (Polityka Zagraniczna). Pierwszą ważniejszą publikacją książkową była praca z 1957 roku The Soldier and the State. The Theory and Politics of Civil-Military Relations (Żołnierz i państwo. Teoria i polityka stosunków cywilno-wojskowych) – choć budziła, po opublikowaniu, wiele kontrowersji to dziś uznawana jest za najbardziej wpływową książkę na temat cywilno-wojskowych stosunków w Ameryce. Duże uznanie zyskała praca z roku 1968 Political Order in Changing Societies (Ład polityczny w zmieniających się społeczeństwach), która rzuciła wyzwanie konwencjonalnym poglądom opartym na teorii modernizacji (teoria ta zakłada, że postęp ekonomiczny i społeczny, w niedawno zdekolonizowanych krajach, prowadzi do stabilnych demokracji). Huntington bedąc konsultantem Amerykańskiego Departamentu Stanu, i we wpływowym artykule w Foreign Affairs (Sprawy Międzynarodowe) z 1968 roku, zalecał by doprowadzić do skupienia wiejskiej populacji Wietnamu Południowego w celu izolacji Wietkongu . Był też współautorem raportu The Crisis of Democracy. On the Governability of Democracies (Kryzys demokracji. O możliwości rządzenia w demokracjach) wydanego w 1976 roku przez komisję trójstronną.

Mapa cywilizacji, oparta na publikacji Huntingtona "Zderzenie cywilizacji". Poszczególne kolory oznaczają cywilizacje:

     zachodnią

     prawosławną

     latyno-amerykańską

     islamską

     afrykańską

     hinduistyczną

     buddyjską

     chińską

     japońską

Pozostałe kolory (np. jasno zielony, żółty i turkusowy) wskazują na obszary kultur z defektami, w których mogą nastąpić zderzenia cywilizacji (byłe kolonie brytyjskie, Turcja, Izrael, Etiopia, Haiti). Uwaga: Transylwania, Zachodnia Ukraina, północna Serbia i inne obszary według opracowania Huntingtona należą do cywilizacji zachodniej.

W roku 1993 Huntington opublikował w Foreign Affairs bardzo wpływowy, często cytowany artykuł The Clash of Civilizations? (Zderzenie cywilizacji?), który sprowokował debatę wśród teoretyków stosunków międzynarodowych. Huntington w artykule przeciwstawił się tezie Francisa Fukuyamy o końcu historii, który miałby nastąpić po upadku komunizmu . Huntington, opisując geopolitykę po zakończeniu Zimnej Wojny stwierdził, że politykę zdominują w przyszłości starcia między cywilizacjami. Przyszłe konflikty zbrojne będą się toczyć nie między państwami , ale między cywilizacjami . Źródłami konfliktów międzynarodowych staną się różnice kulturowe, wywodzące się z podziałów religijnych . Współczesny świat zmienia się w arenę walki i rywalizacji między ośmioma głównymi cywilizacjami . Rozwinięciem artykułu była wydana w 1996 książka The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order.

Wyżej wymieniona publikacja Huntingtona stanowi kolejny wkład do teorii cywilizacji . Perspektywa teorii cywilizacji była wcześniej przyjmowana w pracach takich myślicieli i badaczy jak Oswald Spengler (Zmierzch Zachodu), Feliks Koneczny (O wielości cywilizacyj), Pitirim Sorokin (Social and Cultural Dynamics), Arnold Joseph Toynbee (Studium historii), Norbert Elias (Przemiany obyczajów w cywilizacji Zachodu) i Immanuel Wallerstein (The Modern World-System). Zderzenie cywilizacji wpisuje się też we współczesną debatę nad procesami i skutkami globalizacji , która z jednej strony posiada rozliczne grono proponentów (argumenty za pozytywnymi efektami ekonomicznymi globalizacji przytaczają w swoich publikacjach m. in. Thomas Friedman i Adrian Wooldridge ) a także kontestatorów w postaci na przykład licznych ruchów alterglobalistów i antyglobalistów . Rozbieżne są też spojrzenia na to czy globalizacja prowadzi do ujednolicenia lokalnych kultur (i poszczególnych cywilizacji) - jak zakładają na przykład politolg Benjamin Barber i socjolog George Ritzer - czy też do indygenizacji (ulokalnienia) i kreolizacji (mieszania) - jak dowodzą antropologowie kulturowi (między innymi Roland Robertson i Arjun Appadurai ).

Krytyka

Prace Samuel'a Huntington'a były w Stanach Zjednoczonych przedmiotem rozlicznych krytyk.

Huntington w 1986 roku był dwukrotnie nominowany na członka Narodowej Akademii Nauk jednak po głosowaniu akademii odrzucono jego kandydaturę. O odrzucenie nominacji zabiegał szczególnie profesor matematyki z Yale University Serge Lang wskazując, że Huntington, aby podbudować swój autorytet, w swojej pracy z 1968 roku Political Order in Changing Societies dopuścił sie pseudonaukowego (pseudomatematycznego) argumentu dowodząc, że Ameryka Południowa w 1960 roku była "społeczeństwem zadowolonym".

Krytycy (na przykład w artykułach publikowanych na łamach Le Monde Diplomatique ) uznali publikację Zderzenie cywilizacji za próbę teoretycznego usankcjonowania, agresji Zachodu , której przewodzą Stany Zjednoczone i która zwrócona została ku Chinom i światowej kulturze Islamu . Tym niemniej zmiany geopolityczne jakie nastąpiły po zakończeniu Zimnej wojny stawiają dla Zachodu wymóg wewnętrznego wzmocnienia kulturowego przez wstrzymanie się od narzucania swojego ideału demokratycznego uniwersalizmu i zaprzestanie swojego nieustającego interwecjonizmu militarnego. Inni krytycy wskazują, że taksonomia Huntingtona jest arbitralna, stanowi uproszczenie i nie bierze pod uwagę wewnetrznej dynamiki i partykularnych napięć jakie panują wewnątrz samych cywilizacji. Ponadto krytycy argumentują, że Huntington niedocenia mobilizacji ideologicznej prowadzonej przez elity i niespełnienienia socjoekonomicznych potrzeb populacji - które to przyczyny są rzeczywistymi czynnikami napędzającymi konflikty - a także, że ignoruje konflikty, które nie pasują do linii defektów cywilizacyjnych jakie zidentyfikował. Dalej zdaniem krytyków jego nowy paradygmat nie jest niczym innym jak tylko myśleniem realistycznym, w którym "państwa" zastępione zostały przez "cywilizacje". Wpływ Huntingtona na politykę Stanów Zjednoczonych podobny jest do wpływu kontrowersyjnych religijnych teorii brytyjskiego historyka Arnolda Josepha Toynbee'ego , który w początkach XX w. pisał o przywódcach azjatyckich. Jadnakże w nekrologu Samuela Huntingtona, jaki ukazał się w New York Times , napisano, że jego nacisk na dawne imperia religijne, zamiast na narody czy grupy etniczne, [jako źródła globalnego konfliktu] zyskały...więcej uznania po atakach z 11 Września.

Również grono amerykańskich antropologów kulturowych w pracy Why America's Top Pundits Are Wrong. Anthropologists Talk Back (Dlaczego najwięksi mędrcy Ameryki się mylą. Odpowiedź antropologów) zweryfikowało zawartość meretoryczną publikacji czołowych, wpływowych dziennikarzy i autorytetów z dziedziny politologii (m. in. Samuela Huntingtona, Roberta Kaplana i Thomasa Friedmana ) wskazując na mitotwórstwo, operowanie stereotypami, wyolbrzymianie różnic między cywilizacjami, propagowanie koncepcji konfliktu i wizji, w której ludzie żyjący w odmiennych kręgach kulturowych nigdy nie będą w stanie stworzyć tolerancyjnego świata.^[1]

Także Edward Said ustosunkował się do tez Huntingtona w swoim eseju zatytułowanym The Clash of Ignorance (Zderzenie ignoracji). Said argumentuje, że kategoryzacja ustalonych "cywilizacji" światowych przedstawiona przez Huntingtona pomija dynamiczną współzależność i interakcję kultury. Wszystkie jego pomysły opierają się nie na harmonii ale na zderzeniach lub konfliktach pomiędzy światami. Huntington na mapę świata nałożył swoją teorię, zgodnie z którą, każdy ze światów jest "zamknięty w sobie". Teorię tą odniósł też do struktury cywilizacji oraz do myśli, że każda rasa ma szczególną psychologię i swoje przeznaczenie. Według Saida jest to przykład geografii wyobrażonej, w której prezentacja świata w określony sposób sankcjonuje pewną politykę. Interwencjonistyczna i agresywana idea zderzenia cywilizacji, zdaniem Saida, ma na celu podtrzymanie w umysłach amerykanów statusu czasu wojny - poszerza na swój sposób koncepcję Zimnej Wojny zamiast propagować idee, które mogłyby pomóc w zrozumieniu aktualnej sceny politycznej i pogodzić ze sobą różne kultury.

W Polsce Robert Piotrowski po analizie porównawczej stwierdził, że może ona być plagiatem teorii Feliksa Konecznego ^[2].

Przypisy

Tłumaczenia prac na język polski

Linki zewnętrzne

• Zderzenie cywilizacji. Sąd nad teorią Samuela Huntingtona, 2006 (pdf)