Zapis słowa samurai znakiem kanji

Samuraj ( jap. 侍, samurai, wojownik) rzeczownik pochodzący od archaicznego czasownika saburau, który z czasem przeszedł zmianę fonetyczną w samurau, znaczącego służyć panu - pierwotnie świta służąca najwyższym dostojnikom japońskim, także gwardia cesarska (gosho-zamurai).

Samuraje jako grupa społeczna pojawili się na przełomie VII i VIII wieku n.e. Przyczyn genezy można się dopatrywać w zmianach w systemie politycznym ówczesnej Japonii . Od czasu powstania w 702 r. kodeksu uznającego władzę cesarza nad krajem i oddającego mu ziemie (należące wówczas do poszczególnych rodów) pod władanie, rozpoczął się okres tworzenia struktur feudalnych o nazwie shōen, zarządzanych przez gubernatorów. Z czasem władza cesarska przestała mieć na nie wpływ. Wtedy też zaczęły powstawać oddziały zbrojne podporządkowane właścicielom, mające w razie potrzeby służyć obronie majątków.

Symbolem pozycji samurajów były dwa miecze: długi katana i krótki wakizashi , razem stanowiące komplet zwany daishō . Ich noszenie było prawem i obowiązkiem japońskich wojowników. Daishō nie były tylko bronią. Mówiono o nich, że stanowią duszę samuraja, toteż samuraje byli silnie związani ze swoimi mieczami i otaczali je głęboką czcią.

Rzeźba samuraja z epoki Edo - Date Masamune

Szkoły walki

Istniało bardzo wiele szkół walki. Wprawny samuraj potrafił zabić przeciwnika już za pierwszym ciosem, ponoć nawet jednym cięciem przeciąć go na pół, wzdłuż od czubka głowy. Owe śmiercionośne umiejętności wynikały ze sposobu walki, który polegał przede wszystkim na rozpoznaniu szkoły w jakiej kształcił się oponent, a co za tym idzie używanej przezeń techniki, dzięki czemu samuraj mógł błyskawicznie zastosować opracowaną metodę kontrataku. Ze względu na charakter tej walki, nastawionej na zadanie śmierci niemal jednym ruchem miecza, bywało, że kończyła się ona zgonem dla obu stron.

Samuraj kształcony był nie tylko w posługiwaniu się mieczem, ale także łukiem (kyūjutsu), jak również innymi rodzajami broni jak np.: włócznia zwana yari , broń drzewcowa o nazwie naginata czy wachlarz bojowy tessen.

Wygląd

Grupa samurajów (XIX wiek)

Charakterystyczna dla samurajów była ich fryzura – włosy upięte na czubku głowy i wygolone z przodu, nad czołem. Nosili strój składający się m.in. z: spodni hakama , kamizelki kamishimo, na których widniał kamon (herb klanu/rodziny), innych dodatków.

Etos

Podstawowe prawa zawarte były w kanonie bushidō , wykładającym podstawowe zasady drogi wojownika. Istniały również inne dzieła opisujące zasady jakimi powinien się kierować samuraj. Były to między innymi utwory Gorin-no Sho (Księga pięciu kręgów) oraz Hagakure (Ukryte w listowiu).

Główną zasadą była wierność swemu panu i bezwzględne mu podporządkowanie się. W walce samuraj nie mógł odczuwać lęku przed śmiercią (podobnie jak podczas popełniania seppuku ), nie mógł kapitulować w walce, bowiem byłoby to rozwiązanie niehonorowe.

Samuraje byli kształceni w kierunku poznania bushidō , uczono ich między innymi czytania, pisania, sztuki kaligrafii , literatury, muzyki, retoryki , taktyki, prawa, medycyny i matematyki. Wykładano im także poezję japońską i chińską

Miecz wakizashi z okresu Edo

Miecz

Miecz był najważniejszym elementem w kulturze samurajów, stanowił niejako duszę wojownika. Związanych z nim było wiele, niekiedy bardzo złożonych rytuałów, począwszy już od procesu jego wykuwania. Płatnerz wykonujący swój fach musiał poddawać się uprzednio ceremonii oczyszczenia, zaś pomiędzy niektórymi momentami wykuwania przywdziewał odświętne szaty. Aby odpędzić złe moce kuźnię ozdabiały religijne motywy zaczerpnięte z religii shintō . Obrządek dotyczył nawet używanej przy hartowaniu miecza gliny, wody i ognia.

Zadaniem płatnerza było wytworzenie głowni miecza o jak najtwardszym ostrzu (aby uniknąć wyszczerbienia), będącego jednocześnie możliwie najbardziej elastycznym (by miecz nie uległ pęknięciu). Było to bardzo trudne zadanie, osiągane przez wielokrotne przekuwanie żelaza, hartowanie metalu oraz inne techniki wypracowywane przez wieki i pilnie strzeżone przez mistrzów tego fachu. Jedna z zasad dotycząca miecza mówiła, że jeśli już zostanie on wyjęty z pochwy, musi być umoczony w ludzkiej krwi, dlatego też, jeśli broń zechciała obejrzeć osoba dostojna, której nie można było odmówić, samuraj przed schowaniem miecza dokonywał samookaleczenia.12-01-2009^[]

Zobacz też

• bushidō
• shintō
• Legenda Pięciu Kręgów

Bibliografia

• S.R. Turnbull: The Samurai: A Military History, MacMillan Publishing, New York 1977,