Adolf Hitler dokonuje przeglądu 1. Dywizji Pancernej SS Leibstandarte SS swojego imienia po przybyciu do Klagenfurtu w kwietniu 1938

Symbol SS

SS ( niem. Die Schutzstaffel der NSDAP – pol. eskadra ochronna^[1] NSDAP) – paramilitarna i początkowo elitarna niemiecka formacja nazistowska , podległa partii NSDAP .

Historia

Czapka z symbolem SS – Totenkopf

W 1923 roku powstał Stoßtrupp Adolf Hitler – oddział mający chronić Hitlera przed ewentualnymi atakami ze strony mało zdyscyplinowanych oddziałów SA . 1 kwietnia 1925 roku Julius Schreck otrzymał od Hitlera polecenie utworzenia nowej jednostki, która miała przejąć ochronę sal (po niemiecku Saalschutz), w których odbywały się spotkania NSDAP. Powstała ona 4 kwietnia 1925 roku z byłych członków jednostki Stoßtrupp Adolf Hitler. Wkrótce zaczęły powstawać podobne jednostki w całych Niemczech, ale nosiły początkowo różne nazwy (np. Schutzkommando czy Sturmstaffel). Dopiero 9 listopada 1925 roku ustalono jednolitą nazwę dla wszystkich tych oddziałów jako Schutzstaffel czyli eskadra ochronna. Nazwę tę zaproponował ówczesny szef SA – Hermann Göring . Szefem SS (jako Oberleiter czyli nadkierownik) został Julius Schreck.

Zadania SS opisał Adolf Hitler w swoim rozkazie z roku 1930 następująco: "Zadaniem SS jest przede wszystkim służba policyjna wewnątrz partii". Od 1930 roku symbolem SS stały się dwa podobne do błyskawic runy . Początkowo SS podlegało dowództwu SA, które dbało o to, aby SS za bardzo nie urosło w siłę. Służył temu m.in. rozkaz określający maksymalna liczebność SS na 10% stanu osobowego SA na danym terenie. Poza tym oddział SS nie mógł liczyć więcej niż 10 ludzi z dowódcą. Taki stan rzeczy oraz to, że dowództwo SA zlecało SS mało ważne zadania spowodował w 1927 roku ustąpienie pierwszego szefa SS – Juliusa Schrecka. Jego następcą został Erhard Heiden, który jednak nie potrafił dać sobie rady z ograniczaniem roli SS przez SA. 5 stycznia 1929 roku Hitler zwolnił Heidena z funkcji szefa SS, a na jego miejsce mianował jego dotychczasowego zastępcę – Heinricha Himmlera .

W 1934 oddziały SS odegrały zasadniczą rolę w rozprawieniu się z opozycją wewnątrzpartyjną w trakcie tzw. nocy długich noży , podczas której wymordowano przywódców SA (także powołanej przez Hitlera). W wyniku tego ich rola jako zbrojnego ramienia partii niewymiernie wzrosła. W 1936 utworzono zmilitaryzowane jednostki dyspozycyjne SS (Totenkopfverbände i Verfüngstruppe), które w 1940 zostały przekształcone w Waffen-SS . Oddziały SS stanowiły również załogi obozów koncentracyjnych . Do końca wojny SS stało się najpotężniejszą organizacją w III Rzeszy . Jej członkami byli najbardziej fanatyczni zwolennicy nazizmu , chociaż od 1942 roku tworzono również oddziały składające się z m.in. Rosjan, Ukraińców, Łotyszy, których motywacje były inne niż Niemców (przede wszystkim nienawiść do komunizmu oraz chęć uniknięcia śmierci w obozach jenieckich). W czasie wojny oddziały SS wykazały się wyjątkową brutalnością, szczególnie gdy były rzucane do walk z partyzantami.

Chociaż oddziały SS brały udział w walkach już od kampanii w Polsce, nie były traktowane z szacunkiem przez dowództwo Wehrmachtu, które uznawało SS za formację zbytnio faworyzowaną i zindoktrynowaną ^[]. Z czasem wyszkolenie oraz uzbrojenie jednostek SS polepszało się. Jednostki powiększano do formacji dywizji grenadierów pancernych, a później niektóre przekształcano w dywizje pancerne (pierwsza dywizja pancerna SS powstała w 1943 roku pod nazwą 1. SS-Panzer-Division Leibstandarte-SS Adolf Hitler ). Pod koniec wojny większość niemieckich formacji pancernych stanowiły jednostki Waffen-SS.

Jednostki SS są powszechnie uznawane za elitarne, jednak formacje były zróżnicowane – od doskonale wyposażonych dywizji pancernych, do oddziałów złożonych z kryminalistów (oddział Dirlewangera, pod dowództwem kryminalisty skazanego za gwałt na nieletniej) i renegatów sowieckich (np. Brygada Kamińskiego).

W 1946 Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze uznał ją za organizację zbrodniczą (z wyjątkiem SS-Reiterei ^[2].

Struktura

Od powołania w 1940 r. Waffen-SS struktura organizacyjna SS podzieliła się na dwie zupełnie różne od siebie części:

• ogólną SS Allgemeine SS – stanowiła rodzaj rezerw osobowych SS (każdy członek SS musiał mieć numer Allgemaine SS, ale nie każdy członek Allgemaine SS był funkcjonariuszem rozbudowanych struktur SS.
• wojskową SS Waffen-SS

W 1944 r. cała aktywność organizacji wewnątrz i na zewnątrz Niemiec kierowana była przez 12 głównych urzędów SS:

• Hauptamt Persönlicher Stab Reichsführer-SS (Główny Sztab Personalny Reichsführera-SS)
• SS Hauptamt (Główny Urząd (administracja) SS)
• SS Führungshauptamt (Główny Urząd Dowodzenia i Administracji Allgemeine-SS i Waffen-SS)
• Hauptamt SS Gericht (Główny Sąd SS)
• SS Rasse und Siedlungshauptamt , RuSHA (Główny Urząd Rasy i Osadnictwa SS)
• SS Personalhauptamt (Główny Urząd Personalny SS)
• Reichssicherheitshauptamt – RSHA (Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy) a w nim:
  • Departament I – personalny (Bruno Streckenbach)
  • Departament II – administracja i prawo (Werner Best, później płk. dr Hans Nockenmann)
  • Departament III – Sicherheitsdienst (SD) – służba bezpieczeństwa (Otto Ohlendorf)
  • Departament IV – tajna policja państwowa ( Gestapo ) (Heinrich Müller)
  • Departament V – policja kryminalna ( Kripo ) (Arthur Nebe)
  • Departament VI – wywiad zagraniczny SD (Heinz Jost, później Walter Schellenberg)
  • Departament VII – ideologiczny (Franz Alfred Six)

Tzw. Einsatzgruppen również były podporządkowane RSHA.

• Hauptamt Ordnungspolizei (Główny Urząd Policji Porządkowej)
• Wirtschafts und Verwaltungshauptamt WVHA (Główny Urząd Gospodarczo-Administracyjny) a w nim:
  • Urząd A – Administracja Oddziałów SS (Amtsgruppe A – Truppenverwaltung): zajmował się administracją oddziałów Waffen-SS
  • Urząd B – Gospodarka Oddziałów SS (Amtsgruppe B – Truppenwirtschaft): zajmował się gospodarką formacji SS
  • Urząd C – Zagadnienia Budowlane (Amtsgruppe C – Bauwesen): zajmował się budownictwem
  • Urząd D – Obozy Koncentracyjne (Amtsgruppe D – Konzentrationslager) (włączony do WVHA w marcu 1942): której podlegały obozy koncentracyjne (kierował nim SS-Gruppenführer Richard Glücks), zarządzane przez Inspektorat Obozów Koncentracyjnych (Inspektion der Konzentrationslager).
  • Urząd W – Przedsięwzięcia Gospodarcze (Amtsgruppe W – Wirtschaftliche Unternehmungen): tzw. "Amstgruppe W", nadzorująca firmy i przedsiębiorstwa, będące własnością SS.
• Hauptamt Dienststelle Heissmeyer (Główny Urząd Szkolenia SS)
• Hauptamt Volksdeutsche Mittelstelle, VOMI (Główny Urząd ds. Niemców Etnicznych) – zarządzał tzw. piątą kolumną
• Reichskommissariat für die Festigung des deutschen Volkstums (Komisariat Rzeszy ds. Migracji Niemców)

Z powyższej struktury wynika, że za eksterminację więźniów w obozach koncentracyjnych odpowiadały głównie dwa urzędy SS – RSHA i WVHA . Pierwszy dostarczał więźniów do obozów a drugi administrował obozami oraz pracą więźniów. Odpowiedzialni za to zostali (nie wszyscy i nie wszyscy adekwatnie do winy) osądzeni w procesach norymberskich .

Członkowie SS składali przysięgę na wierność Hitlerowi . Dewizą SS było "Meine Ehre heißt Treue!", czyli "Mój honor to wierność!".

Walter Schellenberg w swoich wspomnieniach opisuje, iż SS zostało zorganizowane na wzór zasad jezuitów :

Organizacja SS została zbudowana przez Himmlera na tych samych zasadach, co zakon jezuitów . Reguły zakonu, dotyczące ćwiczeń duchowych , spisane przez Ignacego Loyolę , stanowiły wzór, który Himmler usiłował starannie naśladować. Bezwzględne posłuszeństwo było prawem najwyższym. Każdy rozkaz musiał być wykonany bez sprzeciwu. (s. 38)

Pod koniec drugiej wojny światowej założono organizację ODESSA .

Przypisy

Bibliografia

• Walter Schellenberg, Wspomnienia, przekład: Tadeusz Rybowski; wyd. Krajowa Agencja Wydawnicza, Wrocław 1987.
• Aleksander Lasik, Sztafety Ochronne w systemie niemieckich obozów koncentracyjnych. Rozwój organizacyjny, ewolucja zadań i struktur oraz socjologiczny obraz obozowych załóg SS, wyd. Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, Oświęcim 2007. .
• Heinz Höhne, Zakon trupiej czaszki, wyd. Wołoszański, 2006.

Zobacz też

• Wykaz stopni w SS
• Akcja "Główki"