|
Scytowie
Scytowie - koczownicze ludy irańskie wywodzące się z obszarów pomiędzy Ałtajem a dolną Wołgą, zamieszkujące od schyłku VIII lub od VII wieku p.n.e. północne okolice Morza Czarnego. Byli spokrewnieni z Sakami i Sarmatami.
Źródła wiedzy
Wiedzę o Scytach czerpiemy zarówno ze źródeł pisanych, jak i niepisanych, pozyskanych drogą badań archeologicznych. Autorem starożytnym, który w swoim dziele poświęcił najwięcej uwagi Scytom, był Herodot, który w "Dziejach" obszernie opisał pochodzenie Scytów, stosunki społeczne i gospodarcze u nich panujące oraz wojny z ich udziałem. Herodot wymienia rzeki scytyjskie począwszy od Dunaju a kończąc na Donie (Ἴστρος μὲν πεντάστομος, μετὰ δὲ Τύρης τε καὶ Ὕπανις καὶ Βορυσθένης καὶ Παντικάπης καὶ Ὑπάκυρις καὶ Γέρρος καὶ Τάναϊς.) O Scytach pisali także Strabon, Pompejusz Trogus, Diodor Sycylijski, Scytowie wspominani byli również w Biblii. Źródła pisane, często traktujące problematykę scytyjską zdawkowo, podające informacje niepełne lub zasłyszane, uzupełniane są danymi zdobytymi dzięki interpretacji znalezisk archeologicznych, głównie w trakcie eksploracji grodzisk i cmentarzysk kurhanowych, przy czym dane te stanowią niekiedy jedyne źródło wiedzy o wybranych aspektach życia lub historii Scytów.
Scytowie na Kaukazie i na Bliskim Wschodzie
Po raz pierwszy w zapiskach historycznych pojawiają się w VII w. p.n.e.. Pojawienie się Scytów nad Morzem Czarnym wiąże się z opuszczeniem ich dotychczasowych siedzib pod wpływem nacisku innego ludu koczowniczego – Massagetów. W chwili pojawienia się na północnym Nadczarnomorzu tworzyli Scytowie zwartą organizację wojskową, dzięki czemu pokonali zamieszkujące tu wcześniej plemiona, przede wszystkim Kimerów. W pościgu za Kimerami i z chęci zagarnięcia olbrzymich dóbr, będących udziałem ówczesnych cywilizacji Azji Mniejszej i dorzecza Tygrysu i Eufratu, Scytowie przez Kaukaz wdarli się do Azji Mniejszej. W latach siedemdziesiątych VII wieku p.n.e. Scytowie pod wodzą swojego władcy Ispakaiosa połączyli się z Medami i Mannejczykami przeciwko Asyrii. Władcy Asyrii Asarhaddonowi udało się jednak zawrzeć ze Scytami separatystyczny pokój, w którym zgodził się m.in. wydać swoją córkę za wodza scytyjskiego Bartatuę.
Następnie Scytowie ruszyli dalej na południe i dotarli aż do Syrii, budząc powszechny strach i przerażenie, czego wyrazem są obszerne fragmenty biblijnej Księgi Jeremiasza. Stąd Scytowie zamierzali ruszyć na Egipt, lecz faraon Psametych I wyszedł im naprzeciw i „nakłonił licznymi darami i prośbami, żeby się dalej nie posuwali”.
Pobyt Scytów na terenach Zakaukazia trwał do początków VI wieku p.n.e., kiedy to wyparci zostali przez Medów pod wodzą Kyaksaresa i powrócili na tereny północnego Nadczarnomorza.
Kontakty z ludami Bliskiego Wschodu podczas tej wyprawy oraz z koloniami greckimi na północnym Nadczarnomorzu wywarły ogromny wpływ na rozwój kultury scytyjskiej.
Wojna z Persją Dariusza Wielkiego
Król perski Dariusz na czele wielkiej armii (która według Herodota miała rzekomo liczyć 700 tysięcy żołnierzy, wpieranych z morza przez 600 statków i okrętów zaatakował Scytów, ale ci zastosowali taktykę spalonej ziemi i wojny podjazdowej. Dariusz dotarł do ich stolicy jednak Gelonus ewakuowano uprzednio. Nie stoczył żadnej decydującej bitwy i ze zdziesiątkowaną armią powrócił do Persji. Na przełomie VII i VI w. p.n.e Scytowie najechali ludy kultury łużyckiej żyjące między Odrą i Wisłą.
Wojna z Filipem Macedońskim
Pierwsza połowa IV wieku p.n.e. to szczyt potęgi państwa scytyjskiego pod przywództwem króla Ateasa, rządzącego swoim rozległym państwem ze stolicy w Kamienskoje. Rosnąca potęga Scytów i ich zainteresowanie Tracją wzbudziły niepokój władcy Macedonii Filipa II i stało się powodem wojny między Macedonią a Scytią. Do walnej bitwy doszło na polach Dobrudży w 339 p.n.e. Scytowie ponieśli klęskę, a ich władca Ateas zginął. W 331 p.n.e. na Scytów wyprawił się jeden z wodzów Aleksandra Macedońskiego, Zopyrion, który dotarł aż do Olbii, miasta greckiego na scytyjskim wybrzeżu Morza Czarnego, i chociaż miasta nie zdobył, spustoszył rozległe tereny państwa scytyjskiego. Wydarzenia te stanowią początek końca panowania Scytów na rozległych terenach między Donem a Dunajem, gdyż ziemie osłabionych klęskami militarnymi i konfliktami wewnętrznymi Scytów stopniowo, między IV a II wiekiem p.n.e., zajęli Sarmaci. W tym czasie część Scytów opuściła stepy nadczarnomorskie i przeniosła się nad Dniestr i dolny Dunaj, gdzie rozproszyli się wśród miejscowej ludności (głównie Traków), czego wyrazem jest wykształcenie się mieszanej kultury tracko-scytyjskiej na tych terenach.
Państwo scytyjskie na Krymie
Pozostali Scytowie założyli nowe państwo ze stolicą w Neapolu Scytyjskim na Chersonezie Taurydzkim (Krymie). Państwo to toczyło częste wojny z Chersonezem, Królestwem Bosporańskim, a później z Rzymianami, lecz wojny te ze względu na niewielką już siłę militarną i osłabienie gospodarcze małego państwa scytyjskiego toczone były raczej bez powodzenia. Wojska scytyjskie zostały pokonane w II w. p.n.e. przez armię Farnakesa I, króla Pontu, w 110 p.n.e. następca Farnacesa, Mitrydates VI Eupator, wysłał na Krym armię pod dowództwem Diofantesa, który pobił Scytów króla Palakosa i wspierających ich Taurów. W połowie I wieku n.e. Scytowie oblegli znowu Chersonez, któremu na odsiecz przyszły wojska rzymskie pod dowództwem namiestnika Mezji Dolnej Plaucjusza Sylwanusa, który odparł Scytów. W ciągu I-II wieku n.e. dochodziło do zatargów zbrojnych z państwem bosporańskim, przy czym we wszystkich znanych przypadkach przewaga była po stronie Bosporu. W III wieku n.e. państwo Scytów krymskich doświadczyło najazdu Gotów, podczas którego zburzony został Neapol Scytyjski i inne miasta scytyjskie. Wydarzenie to było równoznaczne z polityczną śmiercią państwa scytyjskiego, przy czym resztki Scytów na Krymie utrzymały się do czasu inwazji Hunów, a więc do IV w. n.e.
Znaczenie Scytów w historii
Dzieje Scytów nierozerwalnie związane są z historią Europy Środkowej i Wschodniej oraz Bliskiego Wschodu od VIII wieku p.n.e. a IV wiekiem p.n.e. Ich miejsce w historii wyznacza fakt pośredniczenia w rozpowszechnieniu kultury greckiej na obszarach Europy Wschodniej. Sami Scytowie stworzyli ciekawą kulturę, która odcisnęła swoje piętno na ogromnych przestrzeniach Europy Wschodniej oraz Zachodniej i Środkowej Azji. Państwo scytyjskie stało się ważnym ogniwem w stosunkach kulturalnych i handlowych łączących Azję Mniejszą i Środkową z Europą. Dzięki wymianie handlowej Scytowie wciągnęli obszary środkowego i północnego Uralu wraz z terenami przyległymi w orbitę ówczesnego świata. Według rosyjskiego znawcy Scytów, Smirnowa, Scytowie i Celtowie zajmują w dziejach cywilizacji miejsce tuż za Grekami i Rzymianami.
Inne hasła zawierające informacje o "Scytowie":
Herodot
...
Symferopol
...
Mołdawianie
...
Dniepropetrowsk
...
Historia Ukrainy
...
Historia Rosji
...
Wielka wędrówka ludów
...
Kurhan
...
Słowianie
...
513 p.n.e.
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Scytowie":
003 b Rewolucja neolityczna (plansza 12)
...
020. Ziemie polskie w starożytności (plansza 3)
...
|
