Sekretarz
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Nadrząd	neognatyczne
Rząd	jastrzębiowe
Rodzina	Sagittariidae R. Grandori & L. Grandori, 1935
Rodzaj	Sagittarius Hermann, 1783
Gatunek	sekretarz
Nazwa systematyczna
Sagittarius serpentarius[1]
(J.F. Miller, 1779 )
Kategoria zagrożenia ( CzKGZ )[2]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Sekretarz (Sagittarius serpentarius) – gatunek dużego ptaka drapieżnego, będący jedynym przedstawicielem rodziny sekretarzy Sagittariidae. Występuje w Afryce subsaharyjskiej , od Senegalu do Somalii , aż po Przylądek Dobrej Nadziei na południu.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny 

Od innych ptaków drapieżnych odróżnia go nietypowa sylwetka, która jest przystosowaniem do specyficznego trybu życia. Ma stosunkowo długie nogi z długimi palcami, zaokrąglone skrzydła i zakrzywiony dziób. Dodatkowo na głowie ma ozdobny czubek. Obie płci ubarwione podobnie, samiec ma jedynie dłuższy czubek i dłuższy ogon. Z oddali lub w locie przypomina żurawia . Długi ogon w locie wystaje poza nogi, środkowe sterówki są wydłużone. Upierzenie głównie szarobiałe, lotki , nogawice, koniec ogona i czubka czarny. Na części twarzowej czerwona, naga skóra; u młodych ptaków jest ona koloru żółtego.

Rozmiary 

długość ciała ok. 125-140 cm ^[3]

Masa 

do 2 kg ^[3]

Zachowanie 

Większość czasu spędza na ziemi, ze skrzydeł korzysta w wypadku zagrożenia. Jest dobrym biegaczem. Nocuje na drzewach akacjowych . Poluje w parach lub czasami w luźnych grupach rodzinnych. Osiadły, choć może wędrować na niewielkie odległości w poszukiwaniu pożywienia.

Środowisko

Występuje na sawannach i innych otwartych terenach trawiastych. Unika lasów i gęstych zakrzaczeń. Spotykany na różnych wysokościach, od nadmorskich równin po wyżyny.

Pożywienie

Poluje na małe gryzonie , szarańczaki , żaby , jaszczurki , a najchętniej na węże (stąd inna spotykana nazwa: sekretarz wężojad). Zjada również jaja i pisklęta ptaków gniazdujących na ziemi. Poszukuje pożywienia wolno krocząc po ziemi, stawiając długie kroki. Zabija zdobycz gwałtownym uderzeniem dzioba lub tak długo stąpając po ofierze, aż będzie wystarczająco ogłuszona, aby ją można było połknąć. Często połyka zdobycz w całości.

Młode są karmione przez oboje rodziców płynnym, nadtrawionym pokarmem z wola . Początkowo są to owady podawane bezpośrednio do dzioba, następnie nadtrawione części gadów i małych ssaków zwracane do gniazda.

Lęgi

Zachowania godowe 

Sekretarze dobierają się w monogamiczne pary. Odbywają loty tokowe, szybując wysoko z wyciągniętymi daleko nogami i wydając jęczące dźwięki. Niekiedy również odbywają rytualne tańce na ziemi, uganiając się za sobą w sposób przypominający polowanie. Kopulują zwykle na ziemi, rzadziej w koronach drzew akacjowych.

Gniazdo 

Gniazda zakłada na drzewach akacji lub krzewach, zwykle na wysokości 5–7 m. Miejsce gniazdowania jest odwiedzane przez samca i samicę na przeszło pół roku przed składaniem jaj. Gniazdo to duża, płaska platforma o średnicy ok. 2,5 m i głębokości ok. 30 cm, zbudowana z gałęzi.

Jaja 

Samica składa 2–3 owalne, zielonkawobiałe jaja w odstępach 2–3 dniowych.

Wysiadywanie 

Jaja są wysiadywane głównie przez samicę przez okres ok. 45 dni.

Pisklęta 

Pisklęta potrafią same się żywić po 40 dniach, ale później rodzice nadal je karmią. Po 60 dniach młode zaczynają trzepotać skrzydłami, a po kolejnych 5–20 dniach pierzą się i niedługo potem opuszczają gniazdo (po 10–11 tygodniach od wyklucia). Wyskakują wtedy z gniazda, pomagając sobie szybkimi uderzeniami skrzydeł. Wkrótce potem, nauczone polowania przez rodziców, stają się samodzielne.

Status i ochrona

Zagrożeniem dla populacji jest degradacja środowiska i wycinanie drzew - sekretarze tracą swoje środowisko życia. Młode przebywające w gniazdach padają ofiarą ptaków krukowatych i kań .

Od 1968 gatunek jest w Afryce objęty ochroną.

Ciekawostki

Etymologia nazwy sekretarz nie jest jasna i istnieje kilka hipotez. Według pierwszej pochodzi ona od czubka na głowie, który kojarzył się z gęsimi piórami noszonymi za uchem przez dawnych urzędników. Inna upatruje źródła w arabskim saqr-et-tair "ptak-myśliwy".^[4] Łacińska nazwa brzmi Sagittarius serpentarius - pierwszy z członów oznacza łucznika, zaś drugi wskazuje na główny składnik diety - węże.^[5]

Wizerunek sekretarza jest zawarty w godłach Sudanu oraz Republiki Południowej Afryki . W Sudanie widnieje również w środkowym białym pasie prezydenckiej flagi, na prezydenckiej pieczęci oraz insygniach wojskowych, jest też oficjalnym narodowym symbolem tego kraju.

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• Krótkie filmy przedstawiające sekretarza ( ang. )