socjalizm
socjalizm - (łac.societas - wspólnota) - wieloznaczne pojęcie, odnoszące się do prób zmniejszenia nierówności społecznych i upowszechnienia świadczeń socjalnych, lub poddania gospodarki kontroli społecznej (poprzez instytucje państwowe, samorządowe, korporacyjne lub spółdzielcze). Częścią wspólną wszystkich odmian socjalizmu jest (częściowe lub całkowite) odrzucenie idei kapitalistycznego wolnego rynku, ograniczenie własności prywatnej oraz promowanie idei sprawiedliwości społecznej.
-
Rodzaj ideologii politycznej, wywodzącej się z utopijnej filozofii politycznej rozwijanej w latach 30. i 40. XIX wieku we Francji (np. Henri de Saint-Simon, Pierre Leroux, Charles Fourier) i Anglii (Robert Owen). Celem socjalistów było zbudowanie społeczeństwa bez ubóstwa, gdzie siły rynkowe nie są głównym mechanizmem podziału bogactwa oraz w którym funkcjonowanie społeczeństwa opiera się na wspólnej własności, wzajemnej współpracy i altruizmie. Teoretykami socjalizmu połowy XIX w. byli: Karol Marks, Fryderyk Engels, Pierre Proudhon i Michał Bakunin twórcy marksizmu, anarchizmu i anarchokolektywizmu. Wkrótce na gruncie marksistowskiej wersji socjalizmu powstała ideologia komunistyczna oraz ideologia socjaldemokratyczna. Elementy ideologii socjalistycznej były także łączone z nacjonalizmem (nazizm), chrześcijaństwem, islamem etc.
-
Ruchy społeczne inspirowane ideologiami socjalistycznymi i partie polityczne określające się jako socjalistyczne. Partie te zostały zjednoczone w 1864 roku w ramach I Międzynarodówki (Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotniczego). Później ruch socjalistyczny podlegał podziałom z powodu sporów ideologicznych, stosunku do ZSRR, taktyki działania. Główne siły w ruchu socjalistycznym XX wieku to:
-
socjaldemokracja - partie socjaldemokratyczne realizowały interwencjonizm państwowy w ramach gospodarki rynkowej; dużą wagę przywiązywały do demokracji, oraz polityki laickiej, upowszechnienia oświaty, pokojowej polityki międzynarodowej. Obecnie dużą rolę odgrywają w krajach europejskich, także w Kanadzie, Australii, Nowej Zelandii, Ameryce Łacińskiej, m.in SPD w Niemczech, Partia Pracy w Wielkiej Brytanii, Partia Pracy w Holandii. W Polsce do koncepcji socjaldemokratycznej odwołują się partie RACJA Polskiej Lewicy, Polska Partia Pracy i Partia Socjaldemokratyczna.
-
demokratyczny socjalizm - partie na lewo od socjaldemokracji, krytykujące zarówno przesuwanie się w stronę centrum sceny politycznej głównych partii socjaldemokratycznych, jak i odcinające się od antydemokratycznego leninizmu. Najsilniejsze w Europie i Ameryce Południowej, m.in. Partia Lewicy w Szwecji, Socjalistyczna Partia Ludowa w Danii, Partia Lewicy w Niemczech, Blok Lewicy w Portugalii. W Polsce do koncepcji demokratycznego socjalizmu odwołuje się Polska Partia Socjalistyczna, Nowa Lewica oraz stowarzyszenie Młodzi Socjaliści.
- komunizm - partie komunistyczne wyznawały ideologię określaną jako marksizm-leninizm; ich program przewidywał budowę państwa o gospodarce planowej. Ruch komunistyczny uległ dalszym podziałom (trockizm, stalinizm, maoizm, eurokomunizm). Pod koniec XX wieku i na początku XXI wieku w obliczu fiaska komunizmu sowieckiego wiele partii komunistycznych przyjęło program socjaldemokratyczny. W Polsce do koncepcji komunizmu odwołuje się Komunistyczna Partia Polski oraz Polska Socjalistyczna Partia Robotnicza.
- narodowy socjalizm - w skrócie nazizm, totalitarna ideologia Niemieckiej Narodowo-Socjalistycznej Partii Robotników. Jej głównymi ideologami byli Adolf Hitler i Joseph Goebbels. Głównym powodem odwołania się w nazwie do socjalizmu przez niemieckich faszystów była chęć pozyskania poparcia robotników sfrustrowanych sytuacją gospodarczą w czasie Wielkiego Kryzysu. Gniew, którego źródłem były wady ówczesnego systemu kapitalistycznego został wyrażony w kategoriach etnicznych i zamieniony na rasizm, zwłaszcza względem Żydów. Większość politologów nie uznaje nazizmu za ideologię związaną z nurtem socjalistycznym.
-
Socjalizm w marksizmie to typ państwa i społeczeństwa, w który przekształca się kapitalizm i który poprzedza komunizm: jego cechą konstytutywną jest zasada "od każdego według jego zdolności, każdemu według jego pracy". Państwa rządzone przez partie komunistyczne oficjalnie określały się jako "socjalistyczne", chociaż socjaldemokraci uważali to określenie za nieadekwatne.
- Realny socjalizm - określenie używane na rzeczywistą formę rządów w krajach rządzonych przez partie komunistyczne z okresu zimnej wojny, cechującą się wieloma odstępstwami od idei socjalizmu.
- Jako "socjalistyczną" określano także gospodarkę planową, a także politykę gospodarczą zwiększającą równość ekonomiczną kosztem wolności gospodarczej. Narzędziami takiej polityki były:
-
redystrybucja dochodu narodowego (progresywne podatki, dotacje do towarów i usług);
- reglamentacja towarów i usług;
- nacjonalizacja (najczęściej upaństwowienie) środków produkcji, także wspieranie spółdzielczości.
Inne hasła zawierające informacje o "socjalizm":
Nowa Polityka Ekonomiczna
uprzemysłowieniem
Rosji
, gdzie w rolnictwie było zatrudnionych 80% społeczeństwa, co uniemożliwiało budowę socjalizmu. Przyczynami wprowadzenia tej polityki było także narastające niezadowolenie społeczne z powodu ...
Kulturkampf
...
Narodowy socjalizm
Narodowy socjalizm (
niem.
Nationalsozialismus), nazizm (skrót od Nationalsozialismus), hitleryzm (od nazwiska
Adolfa Hitlera
) ...
Adolf Hitler
Robotników (NSDAP)
,
ideolog
niemieckiej odmiany
faszyzmu
zwanej od jego nazwiska
hitleryzmem
, narodowym socjalizmem lub nazizmem – od niemieckiej nazwy partii (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei), twórca ...
1932
...
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność"
sąsiednich.Obawa przed obcą inwazją nie powstrzymała jednak strajkujących, którzy wzywali do stworzenia "socjalizmu z ludzką twarzą". Twierdzili iż wierzą, że państwo można zreformować, aby ...
1933
cywilnych
państwa osób nienależących do „
rasy panów
” i osób niewyznających ideologii
narodowego socjalizmu
.w USA zostaje zalegalizowana produkcja
piwa
, osiem miesięcy przed całkowitym zniesieniem prohibicji ...
Stefan Żółkiewski
i
IV
kadencji (1943–1956 i 1961–1969).Wygłosił słowa: Chcemy, aby literatura pomagała budować socjalizm w Polsce na Zjeździe Literatów Polskich, w styczniu 1949.Autor licznych prac ...
Wietnam
...
Michał Bakunin
budować, nikt nie będzie wolny, dopóki wszyscy nie będą wolni, wolność bez socjalizmu to brutalność, socjalizm bez wolności to tyrania.Bodaj najbardziej wartościowym wkładem teoretycznym ...
Inne lekcje zawierające informacje o "socjalizm":
203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 6)
krytykę wśród konserwatystów, zarzucono mu marnowanie publicznych środków finansowych. Oskarżano go o socjalizm, co w amerykańskich realiach było bardzo poważnym zarzutem. Jednakże takie prowadzenie ...
204 Kryzys europejskiej myśli demokratycznej (plansza 14)
...
203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 8)
...
|