|
Sonderaktion Krakau
Sonderaktion KrakauSonderaktion Krakau – niemiecka akcja pacyfikacyjna skierowana przeciwko środowisku polskich uczonych, przeprowadzona
6 listopada
1939
r. w
Krakowie
. Nazwa akcji prawdopodobnie powstała w kręgach rodzinnych, a w polskiej literaturze historycznej zaczęła funkcjonować w latach 60. XX wieku.
Kryptonim
taki nie występuje w jakimkolwiek oficjalnym dokumencie nazistowskim, a podawanym w kartach uwięzienia powodem była "akcja przeciwko profesorom uniwersyteckim" ((
niem.
) Aktion gegen Univ. Professoren)[1][2]. Przebieg akcjiRektor Uniwersytetu Jagiellońskiego profesor
Tadeusz Lehr-Spławiński
na mającym miejsce 3 listopada 1939 roku spotkaniu z dowódcą 2. oddziału operacyjnego I grupy operacyjnej (Einsatzkommando 2/I) sturmbannführerem SS Brunonem Müllerem (1905-1960?)[3] otrzymał polecenie zarządzenia na 6 listopada ogólnego zebrania wykładowców do wysłuchania wyjaśnień o niemieckim punkcie widzenia na sprawy nauki i szkoły wyższe. Zebranie odbyło się w sali wykładowej nr 66 im. Mikołaja Kopernika (obecnie sala nr 56 im. J. Szujskiego) Collegium Novum. Przybyły na nie w asyście policji Müller zamiast wyjaśnień wygłosił krótkie oświadczenie: | Die hiesige Universität hat ihr Schuljahr begonnen, ohne vorher die Einwilligung der deutschen Behörden eingeholt zu haben. Das ist eine Böswilligkeit. Nebst dem ist es allgemein bekannt, dass die Lehrer stets gegenüber der deutschen Wissenschaft feindlich gesinnt waren. Dies sind die Gründe, weshalb sie Alle – mit Ausnahme der drei anwesenden Frauen [!] – in ein Konzentrationslager werden abgeführt werden. Jedwede Diskussion oder auch nur Äusserung hierüber ist ausgeschlossen. Wer einen Widerstand gegen die Ausführug meines Befehles wagen würde, wird niedergeschossen. Tutejszy uniwersytet rozpoczął rok akademicki bez wcześniejszego uzyskania zgody władz niemieckich. Jest to wyraz złej woli. Poza tym powszechnie jest znany fakt, że nauczyciele zawsze byli wrogo nastawieni do niemieckiej nauki. Z tych powodów wszyscy, poza trzema obecnymi kobietami (!), zostaną wywiezieni do obozu koncentracyjnego. Jakakolwiek dyskusja czy nawet wypowiedzi na ten temat są wykluczone. Jeśli ktoś będzie będzie okazywał opór wobec wykonywania tych moich rozkazów, to zostanie zastrzelony. |
Pomimo takiej groźby profesor
Stanisław Estreicher
próbował wypowiedzieć się, ale nie został dopuszczony do głosu, a rektora Lehr-Spławińskiego uciszono stwierdzeniem, że to on będzie aresztowany jako pierwszy. Zgodnie z zapowiedzią zwolniono do domu dwie obecne na sali profesor: Helenę Willman-Grabowską i Jadwigę Wołoszyńską – po opuszczeniu terenu uniwersytetu powiadomiły one rodziny zebranych o aresztowaniach. Łącznie w ramach akcji uwięziono 183 osoby (według innych źródeł 184), w tym z: oraz 6 innych przypadkowych osób. Osadzono ich najpierw w
więzieniu na Montelupich
, skąd, po zwolnieniu 11 osób, w tym
Fryderyka Zolla
,
27 listopada
1939
wywiezieni zostali przez Wrocław i Berlin do obozu koncentracyjnego w
Sachsenhausen
. Wśród zatrzymanych byli też wiekowi, schorowani i emerytowani naukowcy, co w warunkach obozu koncentracyjnego doprowadzało do znacznego pogorszenia stanu zdrowia i przyśpieszonej śmierci. Pierwszą ofiarą śmiertelną akcji był profesor Akademii Górniczej Antoni Meyer, który zmarł
24 grudnia
1939. Cztery dni później zmarł były rektor UJ
Stanisław Estreicher
. W następnych tygodniach zmarli m.in. zoolog
Michał Siedlecki
, anatom
Kazimierz Kostanecki
, historyk literatury
Ignacy Chrzanowski
. Po międzynarodowych protestach (w tym przede wszystkim osobistej interwencji
Benito Mussoliniego
u
Hitlera
) 101 uwięzionych zostało
8 lutego
1940
r. zwolnionych. Niektórzy z nich wycieńczeni warunkami obozowymi lub z powodu znacznego pogorszenia stanu zdrowia zmarli w różnych okresach po zwolnieniu. Niektóre ofiary Sonderaktion Krakau Zobacz teżPrzypisy Literatura- Jochen August, Sonderaktion Krakau. Die Verhaftung der Krakauer Wissenschaftler am 6. November 1939, Hamburger Edition, HIS Verlagsgesellschaft GmbH, Hamburg, 1997
- Wardzyńska Maria, Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion, IPN Instytut Pamięci Narodowej, 2009,
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Sonderaktion Krakau":
Stanisław ze Szczepanowa
...
Uniwersytet Jagielloński
w liczbie 144 i zesłano do
obozu koncentracyjnego
. Łącznie aresztowano w ramach
Sonderaktion Krakau
183 osoby, w tym także profesorów i pracowników
AGH
. Wielu ...
Sonderaktion Krakau
Sonderaktion Krakau – niemiecka akcja pacyfikacyjna skierowana przeciwko środowisku polskich uczonych, przeprowadzona ...
Mord profesorów lwowskich
lwowskich w lipcu 1941 roku] w ramach polityki unicestwienia polskiej inteligencji (por.
Sonderaktion Krakau
).↑
Zygmunt Albert
: "Nocą z 3 na 4 lipca 1941 r. ...
Biblioteka Jagiellońska
...
Globus Jagielloński
...
Tadeusz Lehr-Spławiński
(1945-1962).
6 listopada
1939
r. został aresztowany przez hitlerowców w ramach akcji "
Sonderaktion Krakau
". Zwolniony w lutym
1940
r., brał udział w tajnym nauczaniu.Zajmował ...
Benito Mussolini
...
1939
numeru
Biuletynu Informacyjnego
(organ prasowy
Służby Zwycięstwu Polski
).
6 listopada
– rozpoczęła się
Sonderaktion Krakau
, skierowana przeciwko inteligencji krakowskiej.
7 listopada
–
Sikorski
został mianowany
Naczelnym ...
Kraj koronny
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Sonderaktion Krakau":
037. Drezno - Florencja nad Łabą (plansza 21)
...
219 Kultura, nauka i oświata w okresie II wojny światowej (plansza 9)
...
Pojazdy (plansza 8)
...
|
