Sowieck (
ros.
Советск, Sowietsk, przed
1946
niem.
Tilsit,
pol.
Tylża) - miasto w
obwodzie kaliningradzkim
w
Rosji
(43,3 tys. mieszkańców w 2004).
Miejscowość położona u ujścia rzeki Tylży do
Niemna
, przy granicy z
Litwą
. Tradycyjna nazwa miejscowości (Tylża) pochodzi z
języka pruskiego
.
Historia
Co najmniej od
1365
roku u zbiegu rzek Tylży i Niemna istniała warownia krzyżacka. W latach
1406
-
1409
Krzyżacy
wznieśli na jej miejscu zamek. Wokół zamku powstała osada, która z czasem zyskała na znaczeniu i w roku
1552
Albrecht Hohenzollern
nadał jej prawa miejskie. W czasie
wojny siedmioletniej
miasto było okupowane przez
Rosję
.
W
1807
podczas
wojen napoleońskich
miejsce podpisania
traktatów pokojowych
między
Francją
,
Rosją
i
Prusami
, które m.in. zadecydowały o utworzeniu
Księstwa Warszawskiego
. W
XIX wieku
rozpoczął się rozwój gospodarczy miasta, które było ważnym ośrodkiem przemysłu drzewnego, a także zasłynęło z produkcji
sera tylżyckiego
. W
1832
roku otwarto drogę do
Królewca
, w
1853
drogę do
Kłajpedy
, w
1865
linię kolejową do Królewca, a w
1875
do Kłajpedy. Miasto było ważnym ośrodkiem kultury litewskiej, gdyż mniejszość litewska stanowiła około 50% mieszkańców okolicznych ziem.
W czasie
I wojny światowej
miasto zostało zajęte przez Rosjan, ale w odróżnieniu od wielu innych miast regionu nie poniosło większych szkód. Po zakończeniu wojny negatywny wpływ na gospodarkę miasta miało przyłączenie (w
1923
roku) okręgu Kłajpedy do
Litwy
. W
1939
miasto liczyło 59 105 mieszkańców.
W czasie
II wojny światowej
od października
1944
miasto leżało na linii frontu biegnącego wzdłuż rzeki Niemen. W wyniku działań wojennych miasto zostało zniszczone w około 80% i zdobyte
20 stycznia
1945
przez oddziały 3. Frontu Białoruskiego.
Po wojnie miasto weszło w skład obwodu kaliningradzkiego
ZSRR
. W
1946
nazwę miasta zmieniono na Sowieck. W miejsce wysiedlonych Niemców sprowadzono głównie Rosjan znad
Wołgi
i
Białorusinów
. Obecnie miasto jest ważnym przejściem granicznym rosyjsko-litewskim, na trasie Kaliningrad-
Petersburg
. Na uwagę zasługuje
secesyjna
zabudowa starego miasta, teatr i graniczny most królowej Luizy. Z dawnych kościołów przetrwał tylko w zdeformowanym kształcie dawny kościół ewangelicko-reformowany z lat 1898-1900, gdzie w latach
1919
-
1936
pastorem
był ks.
Paul Arndt
.
Do końca II wojny światowej po Tylży kursowały tramwaje.
Galeria
Przedwojenny wygląd placu przed tylżańskim ratuszem | | | |
Miasta partnerskie
Bibliografia
- Georg Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, neu bearb. von Ernst Gall, Deutschordensland Preussen, unter Mitw. von Bernhard Schmid und Grete Tiemann, München; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
- Handbuch der historischen Stätten, Ost- und Westpreussen, hrsg. von Erich Weise, Stuttgart, Kröner, 1981, (unveränd. Nachdr. d. 1. Aufl. 1966)
- Carl von Lorck, Dome, Kirchen und Klöster in Ost- und Westpreussen. Nach alten Vorlagen, 2. unver. Aufl., Frankfurt am Main, Weidlich, 1982,
- Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreussen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreussen (Deutschordensland Preussen) mit Bütower und Lauenburger Land, bearb. von Michael Antoni, München; Berlin, Dt. Kunstverl., 1993,