Spira
Herb Herb miasta Mapa
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Nadrenia-Palatynat
Powierzchnia	42,58 km²
Populacja (31.12.2007) - liczba ludności - gęstość	50 673 1190 osób/km²
Położenie	49° 19' 10" N 08° 25' 52" E
Burmistrz	Werner Schineller
Tablice rejestracyjne	SP
Strona internetowa miasta

Centrum Spiry z widokiem na katedrę

Spira^[1] ( niem. Speyer) – niemieckie miasto na prawach powiatu w Nadrenii-Palatynacie . Jedno z najstarszych miast Niemiec , na początku swojego istnienia nosiło nazwę Civitas Nemetum.

Położenie

Miasto leży na terenach niziny górnoreńskiej w regionie Rhein-Neckar-Odenwald należącym do kraju związkowego Nadrenia-Palatynat . Wschodnią granicą miasta jest brzeg rzeki Ren , jednocześnie jest to granica landu. Spira znajduje się 20 kilometrów na południe od Mannheim i Ludwigshafen oraz 34 km na północ od miasta Karlsruhe .

Historia

Okres rzymski

Na obszarze dzisiejszej Spiry archeolodzy odkryli ślady osadnictwa sprzed 5000 lat. Po podbiciu tych terenów przez rzymian stało się częścią prowincji Germania Superior . Rzymianie wznosili swoje twierdzę wzdłuż od Alp do Morza Północnego. Obóz Civitas Nemetum została wybudowana ok. 10 roku p.n.e. miał być bazą do dalszych podbojów na wschodnim brzegu Renu . Decydującym czynnkiem lokalizacji w tym miejscu były klinowate wysokie brzegi rzeki, dzięki którym tereny zalewowe znajdowały się przed lub za miastem. Obóz stał się zalążkiem przyszłego miasta. Ok. 150 roku osada pojawiła się na mapie świata stworzonej przez Ptolemeusza jako Noviomagus. Pod tą samą nazwą występuje na mapie drogowej Itinerarium Antonini stworzonej na początku III w.n.e.

W tym czasie plemiona germańskie osiedlające się na tych teranach nadały osadzie nazwę Civitas Nemetum. Germanie doprowadzili do rozwoju osady, która stała się centralnym punktem doliny Renu. W mieście powstawały drogi, rynek, budynki użyteczności publicznej, świątynie i teatry. Obecnie przy każdym remoncie drogowym w mieście lub budowie nowych obiektów budowniczowie znajdują pozostałości po dawnej osadzie. Liczne znaleziska znajdują się w Muzeum Historii Palatynatu (Historisches Museum der Pfalz). Jednym z eksponatów jest najstarsza, zamknięta butelka wina w Niemczech.

Plemiona germańskie z drugiego brzegu Renu zaczeły w I w. n.e. walczyć z rzymianami, przedostając się na druga stronę najczęściej zimą. W czasie jednej z takich przepraw w 275 roku miasto zostało zniszczone. Dopiero w IV w. miasto zostało odbudowane oraz ponownie umieszczono w nim garnizon wojska. Jako schronienie dla mieszkańców osady zbudowano na wzgórzu kościoł. Ostatecznie miasto znalazło się pod kontrolą plemion germańskich co znalazło swoje odzwierciedlenie w nazwie miasta: Speyer (Spira).

Okreś średniowiecza

W dokumentach z 346 roku znajduję się informacja o diecezji Spira . W mieście powstawały kościoły i klasztory, jako siedziba biskupa miasto zaczęło się rozrastać. W 969 roku cesarz rzymski Otton I Wielki nadał miastu immunitet, na mocy którego miasto było pod ochroną, kontolą i władzą biskupów. W 1024 roku cesarzem rzymskim został Kondrad II z dynastii salickiej. Ojcem Konrada był Henryk ze Spiry . Krótko po swojej elekcji w 1024 roku postanowił wznieść największą świątynię świata zachodniochrześcijańskiego. Już w 1061 katedra została poświęcona, jednak prace budowlane ukończono dopiero w 1111 roku. W tym czasie miasto przeżywało szybki rozwój, stając się jednym z głównych ośrodków politycznych i gospodarczych cesarstwa . Dynastia salicka zasiadała na tronie cesarskim do 1125 roku, przez cały ten okres miasto rozwijało się. Król Niemiec Adolf z Nassau zakończył rządy biskupów, nadając miastu status wolnego miasta rzeszy .

W okresie średniowiecza w mieście znalazło schronienie wielu żydów. Szczególną opiekę nad nimi roztoczył cesarz Henryk IV Salicki . Biskup Spiry Rudiger Huzmann pozwolił osiedlać się żydom w pobliżu katedry. W centrum ich dzielnicy zbudowano synagogę, której szczątki są widoczne obecnie. Pomimo tego w mieście dochodziło co jakiś czas do krwawych pogromów, do najkrwawszych zalicza się pogrom z 1096 roku związany z przejściem przez miasto I wyprawy ludowej oraz z 1349 roku, gdy żydzi zostali oskarżeni o wywołanie czarnej śmierci .

Okres reformacji

Spira w 1637 roku

W pierwszej połowie XVI w. Spira ponownie stała się ośrodkiem ważnych wydarzeń historycznych. 5 spośród 30 zwołanych w XVI sejmów Rzeszy odbyło się w tym właśnie mieście. Kluczowym dla historii miasta był drugi sejm w Spirze , który odbył się w 1526 roku. Zdecydowano wtedy o umieszczeniu w mieście siedziby Sądu Kameralnego Rzeszy (Reichskammergericht), który znajdował się tu do 1689 roku. Również w czasie tego sejmu podjęto uchwałę zabraniającą przechodzenia na luteranizm , przeciwko niemu zaprotestowało 6 księstw i 14 miast. Od tego czasu zwolenników reformacji nazywa się protestantami . Posiedzenia sejmu były dla miasta wyzwaniem. Ciężar zapewnienia noclegów, jedzenia i ochrony dla uczestników sejmu spoczywał na władzach miasta i na jego mieszkańcach. Jednak takie wydarzenie przynosiło miastu znaczne zyski.

W trakcje działań wojny trzydziestoletniej miasto pełniło funkcje lazaretu, było siedzibą poczty oraz obozowiskiem dla oddziałów wojka przechodzących przez miasto. Było okupowane przez wojska hiszpańskie, szwedzkie, francuskie i cesarskie. Żołnierze opuścili miasto dopiero w 1650 roku, pozostawiając po sobie długi, głód i choroby. Miasto zostało ponownie zdobytę przez wojska francuskie w 1688 roku w wyniku działań wojny palatynackiej . Francuzi wypędzili z niego wszystkich mieszkańców, podpalili katedrę, kościoły, klasztory, zniszczono 700 domów, a mury miasta wysadzono. Odbudowa rozpoczęła się w 1698 roku.

Okres francusko-bawarski

Spira w 1750 roku

Od 1792 roku miasto należało do Francji, w tym czasie było stolicą regionu w departamencie Mont Tonnerre (Donnersberg). W wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego miasto stało się częścią Palatynatu , którego władcą był król Bawarii Maksymilian I Józef Wittelsbach . 28 czerwca 1815 roku w mieście doszło do spotkania cara Rosji Aleksandra I Romanowa , cesarza Austrii Franciszka II Habsburga oraz król Prus Fryderyka Wilhelma III Hohenzollerna . W 1816 roku Spira stała się stolicą dzielnicy Palatynat. Ten status wiązał się ze wzrostem liczby organów administracyjnych jakie zaczęły działać w mieście. Do połowy XIX wieku liczba ludności podwoiła się. Zaczęto wprowadzać w życie projekty budowlane. Rozpoczęto budowę mieszkań poza murami starożytnego miasta. Również port na Renie został rozbudowany i połączony z linią kolejową. Powstało wiele organizacji społecznych, edukacyjnych i charytatywnych. Miasto miało najlepszy system oświaty w Palatynacie. Mieszkańcy w większości mieli liberalne poglądy, co doprowadziło do konfilku z królem i rządem Bawarii. Era wilhelmińska zapisała się w historii miasta licznymi budynkami. W 1904 roku konsekrowano Kościół Pamięci Gedächtniskirche, który upamiętniać ma protest luteran w czasie sejmu 1529 roku. Budowę tego kościoła wsparł finansowo sam cesarz Wilhelm II Hohenzollern oraz ewangelicy z całego świata. Pomimo takich źródeł finansowania tego projektu kościół został wybudowany według okrojonego projektu. Budowa tego kościoła spotkała się z protestem biskupa Spiry, który zebrał środki na budowę kościoła św. Józefa wybudowanego naprzeciw kościoła Pamięci. Kolejnym ważnym budynkiem oddanym w tym czasie do użytku w mieście był budynek Muzeum Historii Palatynatu oraz dworzec kolejowy.

Okres wojen światowych

Spira w 1900 roku

Spiera nie ucierpiała znacząco w wyniku działań I wojny światowej . Po jej zakończeniu miasto zostało zajęte przez wojska francuskie. W tym czasie na terenie Palatynatu rozpoczęły się polityzczne zabiegi zmierzającę do stworzenia "Wolnego Palatynatu", będącego samodzielnym państwem niezależnym od Niemiec. W mieście próbowano przeprowadzić pucz mający na celu przejęcie w nim władzy przez politków popierających niepodległość. Po utworzeniu republiki waimarskiej i włączeniu Palatynatu ponownie w skład Bawarii, znowu odezwały się głosy separatystyczne. W 1929 obchodzono rocznicę 400-lecia protestu luteran na sejmie w Spirze, uroczystości odbywały się pod nadzorem stacjonującego nadal w mieście wojska francuskiego. Żołnierze towarzyszyli również obchodom 900-lecia konsekracji katedry , które miały miejsce rok później.

Wraz z powstaniem III Rzeszy w mieście do władzy doszli hitlerowcy. 9 listopada 1938 roku w czasie nocy kryształowej zburzono w Spirze Synagodę, a jej ruiny pośpiesznie rozebrano. W niedługim czasie wszyscy żydzi mieszkający w mieście zostali aresztowaniu, większość z nich została zabita. Działania II wojny światowej również nie doprowadziły do zniszczeń, jedynym budynkiem publicznym zniszczonym w wyniku spadającej bomby był dworzec kolejowy. Spira została zajęta przez wojska amerykańskie, wcześniej jednak Niemcom udało się wysadzić w powietrze most na Renie. Do czasu powstania Republiki Federalnej Niemiec miasto znajdowało się we francuskiej strefie okupacyjnej . Po raz kolejny w historii miasta stacjonowały w nim wojska francuskie.

W wyniku wzrostu gospodarczego lat 60. i 70. miasto znacznie się rozrosło. Wybudowano nowe osiedla mieszkaniowe, centra handlowe. Powstały nowe szkoły oraz budynki administracji publicznej. Centrum miasta przeszło gruntowny remont, główna ulica została zamieniona na deptak. 4 maja 1987 roku miasto odwiedził papież Jan Paweł II .

Zabytki

Katedra

Altpörtel

Mykwa

Alte Münze

Najważniejszym zabytkiem miasta jest największa w Europie wybudowana w stylu romańskim na przełomie XI / XII w. Katedra Najświętszej Marii Panny i św. Szczepana . Od 1981 katedra cesarska znajduje się na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO . Katedra znajduje się na końcu głównej ulicy Spiry Maximilianstraße, po przeciwnej stronie mieści się zachodnia brama miejska Altpörtel, pozostałość po dawnych murach miejskich, otwarta dla zwiedzających. W Spirze znajduje się również najstarsza w Niemczech żydowska mykwa . Do ciekawych zabytków miasta należą również: XVIII-wieczny Ratusz Rathaus oraz Alte Münze zabytkowy budynek sklepu.

Kościoły

kościół św. Józefa

kościół Pamięci

kościół św. Trójcy

kościół św. Ducha

Rzymsko-katolickie:

• kościół św. Józefa – wybudowany na początku XX w. jako odpowiedz katolików na budowę kościoła Pamięci
• kościół św. Germana – najstarszy kościół w mieście z VII w.
• kościół św. Bernarda
• kościół św. Jagwigi
• kościół św. Konrada
• kościół św. Otto

Protestanckie:

• kościół Pamięci Gedächtniskirche der Protestation – wybudowany na początki XX w. kościół upamiętniający wystąpienie Marcina Lutra na sejmie Rzeszy
• kościół św. Trójcy Dreifaltigkeitskirche – z XVIII w.
• kościół św. Ducha Heiliggeistkirche
• kościół Chrystusowy
• kościół św. Jana

Muzea

• Muzeum Historii Palatynatu Historisches Museum der Pfalz
• Muzeum Techniki Technik-Museum Speyer

Władze miasta i miasta partnerskie

Ratusz

Rada Miasta składa się z 44 członków, w wyborach 2009 roku wyniki kształtowały się następująco:

• CDU – 15 miejsc
• SDP – 10 miejsc
• Speyerer Wählergruppe – 6 miejsc
• Zieloni – 6 miejsce
• REP – 1 miejsce
• WGR – 3 miejsca
• FDP – 2 miejsca
• Die Linke – 1 miejsca

Burmistrzem jest od 1995 roku Werner Schineller z CDU. Siedzibą władz miasta jest Ratusz. Spira współpracuje z wieloma miastami europejskim, umowy partnerskie podpisano z:

• Kursk ( Rosja )
• Spalding ( Wielka Brytania )
• Chartres ( Francja )
• Rawenna ( Włochy )
• Gniezno
• Jawne ( Izrael )
• Karengera ( Rwanda )

Gospodarka i transport

Lotnisko Speyer

W Spirze znajdujdą się duże przedsiębiorstwa przemysłu elektronicznego (Tyco-Electronics-Konzerns), maszynowego (Loeser GmbH), chemicznego (Thor GmbH), kolejowego (r Mann+Hummel GmbH). W ostatnim czasie najbardziej rozwijającą się dziedziną gospodarki jest turystyka. Miasto jest siedzibą wielu instytucji regionalnych i ponadregionalnych takich jak: diecezja Spira ; Ewangelicki Kościół Palatynatu; Izba Obrachunkowa Nadrenii-Palatynatu; Niemiecki Instytut Administracji Publicznej; Rolnicze Ubezpieczenie Społeczne Hesji, Nadrenii-Palatynatu i Saary; Niemieckie Ubezpieczenia Rentowo-Emerytalne Nadrenii-Palatynatu.

Spira ma bezpośrednie połączenie z międzynarodową siecią dróg ekspresowych i autostrad. Droga krajowa B9 znajdująca się w północnej części miasta łączy je bezpośrednio z Mannheim i Karlsruhe . Autostrada A61 przebiegająca przez południową część miasta umożliwia przejazd aż do granicy z Holandią. Droga krajowa B39 umożliwia szybki dojazd do Heilbronn . 20 km od miasta przebiega Deutsche Weinstrasse . Niedaleko miasta przebiega Autostrada A6 łącząca Francję z Czechami.

W mieście znajduje się stacja kolejowa z dworcem Speyer Hauptbahnhof łącząca miasto pociągami regionalnymi z Wörth am Rhein i Bruchsal przez Germersheim . Co dwie godziny odjeżdzają regionalne expressy do Karlsruhe i Moguncji . Co godzinę odjeżdza również S-Bahn do Mannheim .

Lotnisko Speyer obsługuje samoloty sportowe oraz małe samoloty należące do osób prywatnych, jak również helikoptery i sterowce. Obok lotniska znajduje się Muzeum Techniki.

Miasto leży na szlaku pielgrzymkowym św. Jakuba prowadzącym do Santiago de Compostela .

Kultura i edukacja

Centrum Spiry - ulica Maksymiliana

Spira posiada 6 bibliotek w tym bibliotekę diecezjalną oraz Ewangelickiego Kościoła Palatynatu. Od 1990 roku w mieście funkcjonuje teatr dzieci i młodzieży. Przedstawienia są również organizowazne w hali miejskiej. Także w ratuszu odbywają się przedstawienia teatralne, kabaretowe oraz koncerty. W okresie wakacyjnym w mieście odbywa się festiwal muzyki kościelnej. W drugi weekend lipca odbywa się Święto Precla Speyerer Brezelfest. W drugi weekend września odbywa się Święto Miasta Speyerer Altstadtfest. Jak w większości niemieckich miast w okresie adwentu na głównej ulicy miasta odbywa się kiermasz świąteczny.

W mieście znajdują się placówki edukacyjne od poziomu podstawowego do wyższego. Najważniejszym ośrodkiem edukacyjnym jest Niemiecka Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Spirze Deutschen Hochschule für Verwaltungswissenschaften Speyer.

Osoby związane ze Spirą

• Johann Joachim Becher – alchemik
• Anselm Feuerbach (1829-1880) – malarz
• Carl Gerhardt (1833-1902) – lekarz
• Helmut Bantz (1921-2004) – sportowiec
• Elke Schall (1973) – tenisistka stołowa
• Jochen Kühner (1980) – wioślarz
• Matthias Langkamp (1984) – piłkarz

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona miasta
• Katedra w Spirze
• Kościół Pamięci
• Muzeum Historii Palatynatu
• Muzeum Techniki

}}