Stanisław Moniuszko
Data i miejsce urodzenia	5 maja 1819 Ubiel
Data i miejsce śmierci	4 czerwca 1872 Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	muzyka
Ważne dzieła	Halka Straszny dwór

Stanisław Moniuszko
Krzywda Krzywda
Rodzina	Moniuszko
Rodzice	Czesław Moniuszko Elżbieta Madżarska
Małżeństwo	Aleksandra Müller

Organy w kościele św. Piotra i Pawła w Wilnie , na których przez lata grał Moniuszko

Portret Moniuszki na banknocie 100 000 zł z 1990

Stanisław Moniuszko herbu Krzywda (ur. 5 maja 1819 w Ubielu , zm. 4 czerwca 1872 w Warszawie ^[1]) – polski kompozytor , dyrygent , pedagog , organista ; autor ok. 268 pieśni, operetek , baletów i oper . Do jego najsłynniejszych dzieł należą opery: Halka , Straszny dwór i Paria .

Początkowo w kierunku muzycznym kształciła go jego matka. Gdy w 1827 rodzina przyszłego kompozytora przeniosła się do Warszawy , ośmioletni Moniuszko rozpoczął naukę muzyki u Augusta Freyera (czytaj: Frejera), organisty w miejscowym kościele Świętej Trójcy . Po trzech latach rodzina przeprowadziła się do Mińska , gdzie Moniuszko kontynuował naukę u Czesława Stefanowicza. W 1837 wyjechał do Berlina , aby kształcić się muzycznie u Carla Friedricha Rungenhagena , u którego studia ukończył w 1840 . Następnie zamieszkał w Wilnie , gdzie działał jako organista , kompozytor, pedagog i organizator życia muzycznego w mieście. W 1858 przeniósł się wraz z rodziną do Warszawy, gdzie objął stanowisko dyrygenta opery. Jednocześnie od 1864 był wykładowcą w Instytucie Muzycznym w Warszawie . Zmarł na atak serca w 1872 . Pogrzeb artysty stał się manifestacją narodową.

Jednym z najlepiej znanych zbiorów jego utworów drobnych jest cykl dwunastu Śpiewników domowych, zawierających pieśni do słów różnych poetów polskich i obcych (w tłumaczeniu polskim) oraz do słów ludowych – w sumie 268 pieśni.

Większość pamiątek po kompozytorze przechowuje Warszawskie Towarzystwo Muzyczne im. Stanisława Moniuszki .

Wybrane Dzieła Stanisława Moniuszko

• Opery i Operetki:
  • Halka (premiera wersji 2-aktowej 1848 , wersji 4-aktowej 1858 )
  • Sen Wieszcza (nieukończona, pisana w latach 1852 - 1853 )
  • Flis (premiera 1858 )
  • Rokiczana (nieukończona, pisana w latach 1858- 1859 )
  • Hrabina (premiera 1859 )
  • Verbum nobile (premiera 1861 )
  • Straszny dwór (premiera 1865 )
  • Paria (premiera 1868 )
  • Trea (nieukończona, pisana w roku 1872 )
  • Sielanka Cyganie czyli Jawnuta wg Kniaźnina (wyst. Wilno 1852, nieukończona, pisana ok. 1848)
• Balety:
  • Monte Christo (1866)
  • Na kwaterunku (1868)
  • Figle szatana (1870)
• Operetki:
  • ’’Loteria’’ (ok. 1840)
  • Żółta szlafmyca (1841)
  • ’’Jawnuta’’ (1850)
  • ’’Betty’’ (1852)
  • Beata (1870 lub 1871)
• Ballady:
  • Dziad i Baba
  • Czaty
  • Trzech Budrysów
  • Lirnik Wioskowy
• Kantaty:
  • cztery Litanie Ostrobramskie (1843-1855)
  • Milda (tekst - fragm. "Witoloraudy" Józefa Ignacego Kraszewskiego) 1848
  • Nijoła (tekst jw.) po 1848
  • Widma (tekst - "Dziadów część II" Adama Mickiewicza) ok. 1852
  • Sonety krymskie (tekst - wybrane 8 sonetów Adama Mickiewicza) 1867
• Msze
• Uwertury koncertowe:
  • Bajka
  • Kain
  • Uwertura wojenna
• Pieśni:
  • Ojcze z niebios, Boże Panie
  • Dziad i baba
  • Pieśń wieczorna
  • Znaszli ten kraj (2 wersje)
  • Trzech budrysów
  • Prząśniczka
  • Złota rybka
  • Krakowiaczek
  • Kozak
  • Świtezianka
  • i wiele innych

Z jego pieśni zostało wydanych 12 Śpiewników domowych: 6 za życia kompozytora i 6 po jego śmierci.

Przypisy

Bibliografia

• Stanisław Moniuszko. Opracował Jan Prosnak. Kraków, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1968. Liczne ilustracje, dyskografia.
• Witold Rudziński, Moniuszko, Kraków 1972.
• Elżbieta Dziębowska, Krystyna Duszyk "Moniuszko Stanisław" [w:]Elżbieta Dziębowska (red.) "Encyklopedia muzyczna PWM" t.6 Kraków 2000, s.303-335
• Witold Rudziński "Stanisław Moniuszko" Cz. I, s.477, PWN 1955