Stara Warka –
wieś
w
Polsce
położona w
województwie mazowieckim
, w
powiecie grójeckim
, w
gminie Warka
. Wieś sadownicza położona ok. 3 km na północny wschód od Warki.
Historia
We wsi znaleziono stanowisko archeologiczne z
epoki żelaza
(około 700 lat p.n.e. do VI wieku n.e.). Przez tereny Polski przechodził rzymski
szlak bursztynowy
. Jedna z jego odnóg szła wzdłuż
Pilicy
i
Wisły
do Gdańska.
Wczesne średniowiecze (VI - XII w n.e.), na przełomie V i VI w. rozpoczyna się wielka wędrówka
Słowian
na południowy zachód. Z tego okresu stanowisko archeologiczne we wsi.
Stara Warka była
grodem
wczesnopiastowskim. Z dawnego grodziska pozostał na skarpie między głębokimi jarami - wał długości 30 m, szerokości 8 m i wysokości 2 m. Gród położony był na wyniosłym brzegu, stromo opadającym do Pilicy.
W
1231
roku książę
Konrad I mazowiecki
przebywał ze swym dworem w Starej Warce, która wtedy stanowiła większy ośrodek książęcy. W roku
1255
- za panowania
Siemowita I
, w grodzie w Starej Warce osadzeni zostali
dominikanie
, którym oddano znajdującą się na zamku kaplicę i zapewne zarząd utworzonej może wtedy parafii.
Konrad II
(
1297
) jest wymieniany jako dobroczyńca klasztoru dominikanów w Starej Warce, (który stał przy grodzie lub w nim), nadając im niezbyt świetne uposażenie - tzn. młyn na Pilicy z sadzawką i kawałem roli, jezioro na
Winiarach
, z łąkami nad Pilicą i plac na którym stal pierwotny klasztor, tudzież prawo rybołówstwa i pastwiska. (nadania wymieniane są w późniejszych dokumentach Trojdena). Dominikanie przy klasztorze zorganizowali swoją szkołę. Była to placówka typu łacińskiego o najniższym stopniu nauczania tzw. tryvium przygotowujące do stanu duchownego. Uczono w niej czytania, pisania i śpiewu kościelnego. Prawdopodobnie za
Trojdena
w roku 1321 nastąpiło przeniesienie klasztoru (zapewne i grodu) do pomyślnie rozwijającego się targowiska w
Warce
.
W XV w. przy parafiach funkcjonowały szkoły, których wychowankowie po ukończeniu wyższego stopnia w kolegiach, podejmowali naukę w
Akademii Krakowskiej
. L. Nawrocki -podaje że] do 1525 roku kształcił się w Krakowie 1 scholar pochodzący ze Starej Warki.
W roku 1540 - Stara Warka - wieś miała pow. 11,1/3 łana kmiecego (340 lub 544 morgi) była we władaniu, razem z wsią Piaseczno,
Jakuba Leśniowolskiego
. Leżała w powiecie wareckim w
Ziemi czerskiej
i należała do parafii w
Warce
.
Stara Warka w roku
1660
wchodziła w skład wareckiego
starostwa niegrodowego
, które składało się z miasta Warki, wsi
Piaseczno
i Starej Warki. W tym czasie posesorem (posiadaczem) był Kadłubski ,
wojski
ziemi czerskiej
. Stara Warka miała włók 26 z których 3 były włókami wójtowskimi. Po wojnie ze
Szwedami
aż 18,5 włóki było pustych, a zasianych tylko 4,5 na których gospodarowało 10 kmieci. Powierzchnię folwarku trudno było określić, ponieważ woda Pilicy często zabierała grunt. W folwarku uprawiano żyto. Dziesięcinę ze wsi przekazywano do parafii w
Ostrołęce
, a z powierzchni wójtostwa należała do plebanii wareckiej.
W roku
1771
wareckie starostwo niegrodowe było dzierżawione przez Mariannę z Zielińskich Pułaską, która płaciła 665zlp. i 18 gr. i
hiberna
w wysokości 2 337 złp i 27 gr. W roku 1827 wg spisu w Starej Warce było 40 domów i 279 mieszkańców.
Folwark
w Starej Warce należał do
dóbr królewskich
(po
III rozbiorze
, własność cara). W roku 1828 Car
Mikołaj I
przekazał część dóbr królewskich Skarbowi
Królestwa Polskiego
, m.in. folwark Stara Warka. W 1882 majątek Stara Warka nabył Andrzej Szczuka
W 1886 r Stara Warka - składała się z wsi i folwarku - tworząc Dobra Stara Warka. Należała do gminy
Konary
, parafii w Warce, we wsi była szkoła początkowa, wiatrak i było w niej 408 mieszkańców. Dobra Stara Warka składały się z folwarku Stara Warka (367 mórg) i
Kalina
(282 mórg) razem 649 mórg - stosowano 13 polowy płodozmian. We wsi były 52 osady włościańskie o pow. 411 mórg.
W latach 1975-1998
miejscowość administracyjnie należała do
województwa radomskiego
.
Planowane jest założenie rezerwatu przyrody „Stara Warka” dla roślin kserotermicznych”.
Linki zewnętrzne