Klasztor staroobrzędowców w Wojnowie , Polska

Molenna staroobrzędowców w Wodziłkach , Polska

Molenna staroobrzędowców w Rzeżycy , Łotwa

Klasztor i cerkiew staroobrzędowców w Raji nad jeziorem Pejpus , Estonia

Cerkiew staroobrzędowców w Nikolajewsku, w stanie Alaska , Stany Zjednoczone

Staroobrzędowcy w stanie Oregon , Stany Zjednoczone

Staroobrzędowcy, starowierzy, starowiercy, raskolnicy, lipowanie ( ros. старообрядчество) - odłam prawosławia , powstały w Rosji , w wyniku sprzeciwu wobec reform patriarchy Nikona w 1652 roku.

Historia

Reformy Nikona zmierzały do poprawienia rytów tak, aby były zgodne z greckimi księgami liturgicznymi . Do najważniejszych reform należało czynienie znaku krzyża trzema palcami, a nie dwoma, oraz poprawiona pisownia imienia Jezus. Wprowadzono także śpiew polifoniczny .

Staroobrzędowcy postrzegali te zmiany jako herezje , zwiastującą koniec świata (staroobrzędowcy wierzą w istnienie trzech wielkich apostazji : katolickiej , greckiej i rosyjskiej - Nikona) i odrzucili je. "Raskoł" został potępiony w 1667 roku, uznany za przestępstwo i raskolnicy poddani zostali krwawym prześladowaniom, a ich duchowego przywódcę Awwakuma Pietrowicza uwięziono i spalono na stosie w roku 1682 . Część staroobrzędowców uznała, że Bóg pozbawił ich całkowicie kapłanów i sakramentów - w powyższej sytuacji za drogę do oczyszczenia i powrotu do Boga uznawano niekiedy samospalenie . Wierni zamykali się w cerkwiach z całymi rodzinami i ze starymi księgami liturgicznymi, po czym podkładano ogień.

Część wyznawców - chroniąc się przed prześladowaniami ze strony władz carskich i cerkiewnych - emigrowała w odległe zakątki imperium rosyjskiego i poza jego granice, docierając w końcu XVIII wieku m.in. na Suwalszczyznę i Mazury .

Po egzekucji Pawła Kołomieńskiego w 1656 roku starowierzy utracili własną hierarchię kościelną (zgodnie z prawosławną - podobnie jak katolicką - teologią wyświęcać kapłanów mogą tylko posiadający sukcesję biskupi). W tej sytuacji ruch podzielił się na bezpopowców , którzy odrzucili kapłanów i sakramenty (najczęściej z wyjątkiem chrztu ) i popowców (biegłopopowców), którzy przyjmowali kapłanów wyświęconych w kościele prawosławnym, ale suspendowanych . Bezpopowcy podzielili się na wiele grup wyznaniowych, niektórych o skrajnych i niezwykłych praktykach ( skopcy , chłyści ). Popowcy uzyskali w końcu własną hierarchię (właściwie dwie główne hierarchie: białokrynicką i nowozybkowską).

Po złagodzeniu prześladowań powstał w Rosyjskim Kościele Prawosławnym ruch jednowierców , zmierzający do przyjęcia staroobrzędowców jako dozwolonego przez władze rytu (jedinowierczestwo, единоверчество). Większość staroobrzędowców odrzuca jednak obecną Cerkiew, w której ich zdaniem rządzi antychryst .

W 1846 w ówczesnych Austro-Węgrzech emerytowany prawosławny arcybiskup Bośni i Sarajewa, Ambroży Popowicz, wyświęcił dla staroobrzędowców dwóch biskupów. W ten sposób popowcy przywrócili hierarchię kościelną i powstała tzw. Cerkiew białokrynicka . W 1923 powstała druga cerkiew popowców, tzw. Cerkiew nowozybkowska , gdy były prawosławny arcybiskup Saratowa, Mikołaj Pozdiejew, i były prawosławny biskup Swierdłowska, Stefan Rastorgujew, wyświęcili biskupów dla części popowców nieuznającej ważności sukcesji apostolskiej hierarchów Cerkwi białokrynickiej.

Mimo niewielkich różnic doktrynalnych i liturgicznych wieki prześladowań i ukrywania swoich przekonań uczyniły ze starowierstwa specyficzną kulturę wyznaczaną przez nieufność wobec władzy, konserwatyzm i egzaltację religijną. Ruch staroobrzędowy wydał kilku wybitnych pisarzy rosyjskich poczynając od Awwakuma Pietrowicza, który był autorem autobiografii uważanej za arcydzieło rosyjskiej prozy.

Różnice z ponikonowskim prawosławiem

Staroobrzędowcy w Polsce

500 polskich staroobrzędowców zrzesza Staroprawosławna Pomorska Cerkiew RP , należąca do nurtu bezpopowców. Denominacja została zarejestrowana w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji RP w wykazie kościołów i związków wyznaniowych , działających na podstawie odrębnych ustaw, pod numerem 7. Przewodniczącym jest Mieczysław Kapłanow .

Zobacz też

• Starokalendarzowcy

Linki zewnętrzne

• Philipponia
• Staroobrzędowcy , artykuł w serwisie Panorama Kultur
• Ekumenizm.wiara.pl Staroobrzędowcy
• National Geographic W drodze do nieba
• Galeria Papuciarnia Staroobrzędowcy na Suwalszczyźnie
• Tatiana Łuksza, Słowo wstępne o staroobrzędowcach

Bibliografia

• E. Iwaniec, Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII-XX w., Warszawa 1977
• E. Iwaniec, Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej, Białystok 1975
• W. Jakubowski [red.],Żywot protopopa Awwakuma przez niego samego nakreślony i wybór innych pism, Wrocław-Gdańsk 1972
• E. Przybył, W cieniu Antychrysta: idee staroobrzędowców w XVII w., Kraków 1999