Stopnie harcerskie - stopnie zdobywane w
harcerstwie
poprzez wykazanie się określonym zasobem wiedzy i umiejętności.
Stopnie są elementem
metody harcerskiej
, dzięki któremu harcerze zostają zmotywowani do samorozwoju. W poszczególnych
organizacjach harcerskich
są różne systemy stopni.
Stopnie w ZHP
W
ZHP
funkcjonuje 6 stopni harcerskich wprowadzonych Uchwałą nr 40/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 15 czerwca 2003 r.
Oprócz stopni istnieją jeszcze także: próba harcerza i próba wędrownicza. Próbę harcerze należy przejść przed rozpoczęciem zdobywania (swojego) pierwszego stopnia, kończy się ona złożeniem przyrzeczenia harcerskiego i wręczeniem krzyża. Próbę wędrowniczą należy odbyć przed zdobyciem stopnia harcerza orlego, po niej otrzymuje się naramiennik wędrowniczy. Po przyjęciu do ZHP harcerz nie posiada żadnego stopnia i odbywa próbę harcerza, która jeśli jest w odpowiednim wieku jest łączona z próbą wędrowniczą. Po złożeniu przyrzeczenie zaczyna zdobywać stopień odpowiedni do swojego wieku (poziomu rozwoju). Harcerz bez stopnia w wielu środowiskach jest nazywany biszkoptem, co jednak nie jest nazwą oficjalną.
Stopnie oznacza się belkami, krokiewkami i gwiazdkami na naramiennikach w mundurach normalnych oraz na specjalnych patkach w mundurach wodniackich. W przypadku wędrowników posiadających naramiennik wędrowniczy stopnie oznaczane są tylko na jednym (prawym) naramienniku. Harcerz bez stopnia nie nosi żadnego oznaczenia stopnia.
Dodatkowo stopnie od odkrywcy/pionierki wzwyż można oznaczać w sposób tradycyjny nabiciami na krzyżu harcerskim.
Stopnie w ZHR
W
ZHR
funkcjonuje 5 stopni harcerskich (system 5 stopni harcerskich używany jest też przez:
HROŚ
,
NDH "Bądź Gotów"
,
NKIH "Leśna Szkółka"
oraz Szczep "Czerwone Maki". Nowy regulamin stopni w organizacji harcerzy wprowadzono rozkazem
Naczelnika Harcerzy
Ls 03/2006 z dnia
26 marca
2006 roku.
Różnice w Stowarzyszeniu Harcerskim w stosunku do ZHR
Dodatkowo w celu oznaczenia stopnia stosuje się naramienniki[1]
| Młodzik | |
| Wywiadowca |  | Wywiadowca |
|
| Ćwik |  | Ćwik |
|
Różnicą jest również stosowanie nazwy pionierka zamiast samarytanka.
Stopnie w SHK Zawisza - FSE
SHK Zawisza
-
FSE
używa jeszcze innego systemu stopni:
Stopnie w Organizacji Harcerskiej "Rodło"
Stopnie harcerskie w przeszłości, nazwy i oznaczenia
Większość nazw stopni harcerskich stosowanych jest niemal od początków harcerstwa. Nazwy młodzik użył jako jednej z propozycji na nazwę pierwszego stopnia
Andrzej Małkowski
. Określeń pierwszych 3 stopni: młodzik, wywiadowca, ćwik użyli już w
1912
w swoim podręczniku skautowym Harce młodzieży polskiej Mieczysław Schreiber i
Eugeniusz Piasecki
.
| Poziom | Małkowski (Scouting... 1911) | Piasecki, Schreiber (Harce... 1912) |
|---|
| przyjęcie do patrolu | ochotnik | fryc, młodzik, ochotnik |
| skaut II klasy | zwiadowca, wywiadowca | harcerz, wywiadowca |
| skaut I klasy | harcerz | ćwik, harcerz(sic!) |
Nieco później pojawiło się określenie skaut Orła Białego (dzisiejszy harcerz orli). Wyższe stopnie (po skaucie I klasy) polegały głównie na zdobyciu odpowiedniej ilości sprawności.
System 5 stopni i oznaczenia na krzyżu harcerskim
W okresie międzywojennym używano systemu 5 stopni: młodzik, wywiadowca, ćwik, harcerz orli i harcerz Rzeczypospolitej, podobnie jak nadal w ZHR i kilku innych mniejszych organizacjach. Harcerki zdobywały stopnie: ochotniczki (przed I wojną światową nazywanej też młódką), pionierki, samarytanki, przewodniczki (od
1936
wędrowniczki) i harcerki Rzeczypospolitej. W latach 40. po ochotniczce dodano tropicielkę, a zrezygnowano z harcerki Rzeczypospolitej.
Z systemem tym jest związany tradycyjny sposób oznaczania stopni na
krzyżu harcerskim
- zdobycie pierwszego stopnia potwierdzane jest dopuszczeniem do złożenia
przyrzeczenia harcerskiego
i wręczeniem krzyża. Kolejne stopnie oznacza się przez nabijanie na krzyżu srebrnych i złotych elementów: lilijki, kręgu i wieńca. O oznaczaniu stopni na krzyżu pisał już
Kazimierz Lutosławski
w projektach polskiej odznaki skautowej: Pole, prążkowane tylko w środku, oznaczać by mogło ochotnika, gwiazdka srebrna - skauta II klasy, złota by ją zastąpić mogła po zdaniu egzaminu na skauta I klasy.
System ten stosowany był także w
Szarych Szeregach
, a po II wojnie światowej do
1949
oraz w krótkim okresie
1957
-
1962
(po reaktywowaniu ZHP; w niektórych środowiskach nieformalnie - dużo dłużej). Używano go też w latach 80. w drużynach i szczepach skupionych w
KIHAM
. System 5 stopni obowiązywał ponownie w całym ZHP w latach
1993
-
2003
.
Dla starszych harcerzy nowo wstępujących do drużyny wprowadzano okresowo stopnie wyrównawcze: starszego ochotnika i włóczęgi, dla starszych harcerek - starszej ochotniczki. Stopnie wyrównawcze stosowane były w ZHP w okresie międzywojennym, w Szarych Szeregach i w ZHR w latach 90.
System 6 stopni i oznaczenia na naramiennikach
W
1949
w ZHP ujednolicono męskie i żeńskie nazwy stopni: ochotnik - ochotniczka, pionier - pionierka, przodownik - przodowniczka, organizator - organizatorka. Do pomysłu tego powrócono także w
1962
[2] - dodano wtedy do wymienionych stopnie tropiciel - tropicielka, odkrywca, wędrownik - wędrowniczka i (od
1968
) sprawny (później, od
1978
- organizator). Od tego czasu, tj. w okresie
1962
-
1993
w ZHP obowiązywał system 6 stopni (okresowo 7 stopni). Oprócz nazw ujednoliconych (podobnie brzmiących męskich i żeńskich), ale odbiegających od tradycyjnych z początków harcerstwa (młodzik, wywiadowca, ćwik), charakterystyczne dla tego systemu są oznaczenia na
naramiennikach
(stosowane zamiast oznaczeń na krzyżu lub równocześnie z nimi) oraz powiązanie stopni z grupami wiekowymi.
Od
1957
do
1993
dzielono stopnie na harcerskie (pierwsze trzy lub cztery) i starszoharcerskie (pozostałe - zdobywane w drużynach starszoharcerskich-specjalnościowych). W
2003
zrezygnowano w ZHP z tradycyjnego systemu 5 stopni, wprowadzając system 6 stopni, z obowiązkowymi oznaczeniami na naramiennikach oraz ścisłym powiązaniem stopni z grupami wiekowymi (harcerzy, harcerzy starszych i wędrowników). Zachowano przy tym tradycyjne nazwy stopni.
Ciekawostki
-
Andrzej Małkowski
wśród propozycji nazwy pierwszego stopnia harcerskiego przedstawiał dosłowne tłumaczenie z angielskiego tenderfoot - delikatna nóżka, a także żółtodziób, fryc i ostatecznie przyjęte młodzik.
- Harcerza bez stopnia nazywano kiedyś ciurą, a w drużynach związanych z
KIHAM
- biszkoptem (nazwę tę stosują nadal niektóre drużyny).
Przypisy
- ↑ Regulamin Mundurowy - Regulamin odznak, oznak zuchowych, harcerskich i instruktorskich Stowarzyszenia Harcerskiego
- ↑ Biuletyn Historyczny Chorągwi Stołecznej ZHP im. Bohaterów Warszawy. Nr 1 (47), Warszawa 2003. ISSN 1462-9104
Zobacz też
Linki zewnętrzne
