Obecne logo Radia Wolna Europa / Radia Swoboda w Pradze

Radio Wolna Europa (Radio Wolna Europa/Radio Swoboda, ang. Radio Free Europe/Radio Liberty) – rozgłośnia finansowana przez Kongres Stanów Zjednoczonych , utworzona w 1949 z połączenia "Radia Wolna Europa" i "Radia Swoboda". Swoją misję określa następująco: "Promować wartości i instytucje demokratyczne przez rozpowszechnianie prawdziwych informacji i idei".

Audycje tworzone są w ponad dwudziestu językach i nadawane na falach krótkich , przez satelity i Internet oraz retransmitowane lokalnie w wielu krajach na falach średnich i ultrakrótkich .

Historia

Radio Wolna Europa utworzono w 1949 w Nowym Jorku , jako medialne ramię "Narodowego Komitetu na Rzecz Wolnej Europy". Miało swoją siedzibę w Monachium . Pierwszy program został wyemitowany na falach krótkich do Czechosłowacji , 1 czerwca 1950. Radio Wolna Europa nadawało do krajów tzw. "demokracji ludowej", które po 1945 dostały się pod wpływy Moskwy oraz republik bałtyckich ( USA nie uznały ich wcielenia do ZSRR ). Radio Swoboda transmitowało swoje audycje do pozostałych 12 republik Związku Radzieckiego .

W latach 90. rozgłośnie popadły w problemy finansowe, rozważano nawet poważnie ich likwidację. Ostatecznie skończyło się na przeniesieniu w 1995 rozgłośni z Monachium do Pragi , do budynku po byłym parlamencie czechosłowackim niedaleko placu Wacława, podarowanym RWE/RS przez prezydenta Czech Václava Havla . Serwisy czeski, słowacki i węgierski zostały włączone w struktury krajowych rozgłośni tych państw. W tym czasie RWE/RS rozpoczęła nadawanie audycji m.in. do niektórych krajów powstałych po rozpadzie Jugosławii , do Iraku i Iranu (już wcześniej działał serwis afgański), a także w językach północnego Kaukazu . Największym serwisem pozostaje całodobowy serwis rosyjski.

Audycje RWE/RS były intensywnie zagłuszane przez służby bezpieczeństwa państw komunistycznych. Ze względu na sposób propagacji fal krótkich zagłuszanie nigdy nie było w stanie zakłócić wszystkich audycji (W Polsce zagłuszanie zakończono 1 stycznia 1988). Komunistyczne służby bezpieczeństwa przeprowadzały również bezpośrednie ataki przeciwko RWE/RS. Zostało zabitych kilku pracowników, były przeprowadzone zamachy bombowe. Wielu pracowników RP RWE było szykanowanych poprzez anonimowe telefony z pogróżkami czy fabrykowanie spreparowanych donosów przez Służbę Bezpieczeństwa (np. przypadek Macieja Morawskiego , francuskiego korespondenta Rozgłośni Polskiej RWE).

Dzisiaj odwiedzający praski budynek stacji przechodzą przez wykrywacz metali, ze względu na obawę przez zamachami planowanymi przez niektóre dyktatury. Obecnie zagłuszane są czasem audycje nadawane do Iranu . Były też doniesienia o zagłuszaniu lokalnej stacji UKF retransmitującej audycje w Kijowie .

Od marca 2009 Radio Free Europe/Radio Liberty mieści się w nowo wybudowanym budynku w praskiej dzielnicy Hagibor, położonym 10 minut od centrum Pragi .

Początki programu w języku polskim RWE: okres nowojorski (1950-1952)

Radio Wolna Europa zaczęło nadawać swe audycje w dniu 4 lipca 1950. Programy polskie półgodzinne, a następnie godzinne nagrywane były w studio w Nowym Jorku, wysyłane pocztą lotniczą do Niemiec i nadawane z anteny pod Frankfurtem. Pierwszym szefem niewielkiego zespołu redakcyjnego w Nowym Jorku został były urzędnik służby dyplomatycznej RP, Lesław Bodeński. W rok później zastąpił go Stanisław Strzetelski, przedwojenny publicysta i redaktor "Wieczoru Warszawskiego"

Rozgłośnia Polska RWE (1952-1994)

Od 3 maja 1952 do 30 czerwca 1994 w strukturze RWE istniała Rozgłośnia Polska, która w okresie PRL była najczęściej słuchanym (i systematycznie zagłuszanym) radiem zagranicznym.

Jan Nowak-Jeziorański (1914-2005) , pierwszy Dyrektor Rozgłośni Polskiej RWE w Monachium

Dyrektorami Rozgłośni Polskiej RWE w Monachium byli: Jan Nowak-Jeziorański (1952-1976), Zygmunt Michałowski (1976-1982), Zdzisław Najder (1982-1987), Marek Łatyński (1987-1989) i Piotr Mroczyk (1989-1994).

Przez kilkadziesiąt lat istnienia Rozgłośni Polskiej RWE pracowali w niej m.in.: Maria Badowicz, Zdzisław Bau , Jerzy Bekker, Zbigniew Błażyński , Wacław Bniński, Imre Boba, Henryk Bogdański (korespondent w Hamburgu ), Andrzej Borzym, Jerzy Bożekowski, Zdzisław Broncel, Wiktor Budzyński , Ewa Chciuk-Celt, Tadeusz Chciuk-Celt , Michał Chmielowiec, Andrzej Chomiński-Martin, Marian Czarnecki, Wawrzyniec Czereśniewski, Andrzej Czyżowski, Stanisław Deja, Piotr Dmochowski-Lipski (korespondent w Nowym Jorku ), Czesław Dobek , Sławomir Dunin-Borkowski, Roman Fengler, Jan Fryling, Stefan Gacki, Danuta Gamarnikow, Michał Gamarnikow, Lechosław Gawlikowski, Piotr Guzy , Maria de Hernandez-Paluch, Paweł Hęciak (korespondent w Berlinie ), Andrzej Iwicki (ps. Jan Bogatko), korespondent w Bonn , Zygmunt Jabłoński, Krystyna Jasiewicz, Urszula Jasińczyk-Zamorska, Zbigniew Jordan, Jacek Kalabiński (szef Biur w Nowym Jorku i Waszyngtonie ) , Jacek Kaczmarski , Zdzisław Kania, Janina Katelbach-Starzyńska, Tadeusz Katelbach , Zenaida Katelbach, Leopold Kielanowski, ks. Tadeusz Kirschke , Ignacy Klibański, Krzysztof Klimiuk, Barbara Klimkiewicz-Kobylińska , Anatol Kobyliński, Małgorzata Kocznorowska-Raczyńska, Zdzisław Kołodziejski, Kazimierz Komła (korespondent w Rzymie ), Eileen Korczyńska, Jerzy Korczyński, Tadeusz Kryska-Karski, Andrzej Krzeczunowicz, Jerzy Krzywicki (ps. Jerzy Rawicz) Jan Kuchejda, Marek Lehnert (korespondent w Rzymie ), Michał Lisiński (korespondent w Sztokholmie ), Santos Liszko, Tadeusz Łada-Bieńkowski, Teresa Łatyńska, Henryk Łubieński (korespondent w Berlinie ), Ludwik Łubieński, Witold Łukaszewicz , Jacek Machniewicz, Włada Majewska-Budzyńska , Krystyna Marek , Janusz Marchwiński, Jan Markowski , Ewa Mieroszewska, Danuta Mierzanowska, Jan Mierzanowski, Andrzej Mietkowski , Krystyna Miłotworska-Hillary, Władysław Minkiewicz , Mamert Miż-Miszyn, Wacław Modrzeński, Bogdan Moliński (korespondent w Waszyngtonie ) Maciej Dzierżykraj-Morawski (korespondent w Paryżu ), Barbara Nawratowicz, Tadeusz Nowakowski , Włodzimierz Odojewski , Jan Olechowski , Barbara Palester, Roman Palester , Stanisława Paprocka, Tadeusz Parczewski, Alina Perth-Grabowska , Leszek Perth (Pertkiewicz) , Marian Piotrowski , Tadeusz Piszczkowski, Andrzej Pomian , Wacław Pomorski (korespondent w Wiedniu ), Władysław Poncet de la Riviére, Witold Pronobis , Stanisław (Stash) Pruszyński , Bronisław Przyłuski, Józef Ptaczek, Mirosława Pyzioł, Zbigniew Racięski, Wacław Radulski, Eugeniusz Romiszewski , Renata Rozpędowska, Henryk Rozpędowski, Józef Ruszar, Jeremi Sadowski, Witold Srzednicki, Wojciech Stockinger, Czesław Straszewicz , Franciszek Strzałko, Stanisław Strzetelski, Aleksandra Stypułkowska, Wiktor Sukiennicki , Sławomir Suss, Włodzimierz Sznarbachowski , Wiktor Szyłejko, Józef Światło , Andrzej Świdlicki, Aleksander Świeykowski, Krystyna Święcicka, Marek Święcicki , Marek Tabin, Konrad Tatarowski, Wojciech Trojanowski , Wiktor Trościanko , Jan Tyszkiewicz , Michał Tyszkiewicz , Adam Uziembło , Karol Wagner (Pieńkowski), Marek Walicki, Władysław Wantuła (szef Biura w Nowym Jorku ), Wojciech Wasiutyński , Janusz Wedow, Wiesław Wawrzyniak, Bolesław Wierzbiański , Andrzej Więckowski , Bronisław Wildstein , Józef Winawer, Krystyna Wojtasik (korespondent w Nowym Jorku ), Irma Wysocka, Tadeusz Zachurski (korespondent w Waszyngtonie ), Stanisław Zadrożny, Paweł Zaremba , Piotr Załuski, Stanisław Załuski, Kazimierz Zamorski, Grzegorz Ziętkiewicz (korespondent w Berlinie ), Tadeusz Zawadzki-Żenczykowski , Paweł Zdziechowski, Bogdan Żurek.

Z Rozgłośnią Polską RWE współpracowali również znani pisarze, publicyści i działacze emigracyjni, m.in. Stanisław Barańczak , Adam Ciołkosz , Natalia Gorbaniewska , Marian Hemar , Gustaw Herling-Grudziński , Jakub Karpiński , Marian Kukiel , Jan Lechoń , Zygmunt Nowakowski , Bohdan Osadczuk , Leopold Tyrmand , Leopold Unger , Tomas Venclova , Kazimierz Wierzyński , Szymon Wiesenthal , Józef Wittlin .

Z Rozgłośnią Polską RWE kontaktowało się w okresie PRL wiele osób mieszkających w Polsce , przekazując materiały zza "żelaznej kurtyny", mimo częstych szykan ze strony władz komunistycznych (np. Danuta Bańkowska, Władysław Bartoszewski , Ewa Dreżepolska, Stanisław Salmonowicz).

Rozgłośnia Polska RWE nadawała audycje informacyjne oraz bloki programowe o tematyce politycznej (Fakty, wydarzenia, opinie, Panorama dnia i Panorama tygodnia, przeglądy prasy: polskiej - "drugoobiegowej" i emigracyjnej), ekonomicznej, rolniczej (Droga przez wieś), kulturalnej (Na czerwonym indeksie - m.in. książki w wyborze Włodzimierza Odojewskiego , czytane przez Andrzeja Chomińskiego, Z dziejów PRL Tadeusza Żenczykowskiego , Współczesna historia Polski, U naszych sąsiadów, audycja muzyczna Kwadrans Jacka Kaczmarskiego ) i religijnej (kapelan radia ks. Tadeusz Kirschke ), regularnie ujawniając nieprawości reżimu komunistycznego i odgrywając istotną rolę w demokratycznych przemianach w kraju. W 1971 r. Służba Bezpieczeństwa PRL przeprowadziła kombinację operacyjną, ujawniając materiały zebrane przez swojego agenta wywiadu kpt. Andrzeja Czechowicza , który w 1965 r. przeniknął do pracy w Rozgłośni Polskiej.

Radio Café (Warszawa, ul. Nowogrodzka 56) - siedziba Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego

Od 1990 do 1994 Rozgłośnia prowadziła oficjalną działalność w Warszawie . 30 czerwca 1994 w Poznaniu odbyło się uroczyste zakończenie jej działalności z udziałem pracowników i władz RWE, władz Polski i ambasadora Stanów Zjednoczonych.

Podczas uroczystości podjęto m.in. ideę stworzenia "Stowarzyszenia Pracowników Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa", które zainaugurowało oficjalnie swą działalność w Warszawie , w 1995. Obecnie istnieje ono pod nazwą " Stowarzyszenie Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego ". W warszawskim lokalu Stowarzyszenia Radio Café, gdzie mieści się Klub RWE, umieszczono m.in. bogate archiwum fotograficzne, dokumentujące działalność Rozgłośni Polskiej.

Po 1994 na bazie Rozgłośni Polskiej RWE została utworzona prywatna instytucja pod kierownictwem ostatniego dyrektora Rozgłośni Polskiej Piotra Mroczyka , pod nazwą "RWE Incorporated", od której jednak dystansowało się wielu dawnych dziennikarzy Rozgłośni Polskiej RWE. Rozgłośnia Mroczyka starała się przez kilka lat o koncesję w Polsce, której jednak nie otrzymała. Ostatnie audycje "RWE Incorporated" na falach krótkich zostały nadane w styczniu 1996.

10 maja 2007 w 55. rocznicę nadania pierwszej audycji przez Rozgłośnię Polską Radia Wolna Europa w Monachium Sejm RP złożył podziękowanie jej twórcom, pracownikom i współpracownikom w kraju i na Zachodzie. Uchwała została przyjęta przez aklamację .

Archiwa dźwiękowe Rozgłośni Polskiej RWE zostały zdeponowane w Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych .

Języki, w których nadaje obecnie Radio Wolna Europa/Radio Swoboda

Obecny zasięg nadawania RFE/RL ( 2009 )

• albański
• arabski
• awarski
• azerski
• baszkirski
• białoruski
• czeczeński
• czerkieski
• dari
• gruziński
• kazachski
• kirgiski
• krymotatarski
• macedoński
• ormiański
• paszto
• perski (jako Radio Farda)
• rumuński
• rosyjski
• serbski
• tadżycki
• tatarski
• turkmeński
• ukraiński
• uzbecki

Książki dotyczące działalności RWE (wybór)

• Zbigniew Błażyński , Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii 1940-1955 (słowo wstępne Jan Nowak-Jeziorański ; Polska Fundacja Kulturalna 1985 , [2 wydania]; 1986 , 1988 , 1989 ; Oficyna Wydawnicza "Rytm" 1990 ; Polska Fundacja Kulturalna - Wydawnictwo LTW 2003 , ; ponadto liczne wydania II obiegu wydawniczego przed 1989)
• Richard H. Cummings, Cold War Radio: The Dangerous History of American Broadcasting in Europe, 1950-1989 (McFarland & Company, Jefferson 2009 , )
• Jolanta Hajdasz, Szczekaczka czyli Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa (Media Rodzina 2006 , )
• Zygmunt Jabłoński, Gabinet figur radiowych (Pogląd, Berlin 1985 , )
• Anatol Kobyliński, Wędrówki pana Anatola (Agawa 1996 , )
• Marek Łatyński , Ogród angielski 1. Wspomnienia z Radia Wolna Europa (Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 1997 , )
• Paweł Machcewicz , "Monachijska menażeria". Walka z Radiem Wolna Europa (Instytut Pamięci Narodowej - Instytut Studiów Politycznych PAN 2007 , ; seria: "Monografie", t. 33)
• Jerzy Morawski , Głosy z Monachium (Interpress 1993 , )
• Maciej Morawski , Łącznik z Paryża (Instytut im. Stefana Grota - Roweckiego, Leszno 2007 , ; wydanie 2, uzupełnione pt. Łącznik z Paryża – Rzecz o weteranie zimnej wojny , Instytut im. Stefana Grota - Roweckiego, Leszno 2009 [właśc. 2008 ])
• Jan Nowak-Jeziorański , Wojna w eterze Tom I 1948-1956 (Odnowa, Londyn 1985 , ; liczne wydania II obiegu w Polsce oraz wznowienia krajowe po 1989)
• Jan Nowak (Zdzisław Jeziorański) , Polska z oddali Tom II 1956-1976 (Odnowa, Londyn 1988 , ; liczne wydania II obiegu w Polsce oraz wznowienia krajowe po 1989)
• Jan Nowak-Jeziorański , Jerzy Giedroyc , Listy 1952-1998 (wybór, opracowanie i wstęp Dobrosława Platt; Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum 2001 , )
• Andrzej Paczkowski , Trzy twarze Józefa Światły. Przyczynek do historii komunizmu w Polsce (Prószyński i S-ka 2009 , )
• Konrad W. Tatarowski, Literatura i pisarze w programie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa (Universitas 2006 , )
• George Urban, Radio Wolna Europa i walka o demokrację. Moja wojna w czasie zimnej wojny (przeł. Maciej Antosiewicz; Prószyński i S-ka 2000 , )
• Violetta Wejs-Milewska, Radio Wolna Europa na emigracyjnych szlakach pisarzy. Gustaw Herling-Grudziński, Tadeusz Nowakowski, Roman Palester, Czesław Straszewicz, Tymon Terlecki (Wydawnictwo Arcana 2007 , )
• Kazimierz Zamorski, Pod anteną Radia Wolna Europa (Wydawnictwo Wers 1995 , )
• Pięćdziesiąt lat Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Materiały sesji jubileuszowej (red. Daria Nałęcz ; Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych 2003 )
• PRL atakuje Radio "Wolna Europa". Teksty, rysunki i karykatury z prasy, radia, telewizji i wydawnictw książkowych (wybór i wstęp: Alina Grabowska ; Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum 2002 , )
• Radio Wolna Europa w polityce polskiej i zachodniej (materiały z konferencji naukowej, zorganizowanej w dniach 30 listopada – 1 grudnia 2007 r. na Uniwersytecie Warszawskim; pod red. Andrzeja Borzyma i Jeremiego Sadowskiego; Stowarzyszenie Wolnego Słowa 2009 , )
• Tu Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa (wybór tekstów: Alina Perth-Grabowska , Bogdan Żurek; red. Andrzej Dusza, Krzysztof Dobrecki; "Przegląd Koniński" na zlecenie Stowarzyszenia Pracowników Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa , 1995 , )
• Wokół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Materiały konferencji naukowej (red. Władysław Stępniak; Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych 2002 )
• Wspomnienia pracowników Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa (red. Alina Grabowska ; Oficyna Wydawnicza "Rytm" 2002 , )

Zobacz też

• Głos Ameryki
• Radio Moskwa
• Radio RIAS
• Zagłuszanie radiowe

Linki zewnętrzne

• Radio Free Europa/Radio Liberty – strona internetowa ( ang. )
• Stowarzyszenie Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego
• Archiwum dźwiękowe Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa
• Strona internetowa Sekcji RWE przy Stowarzyszeniu Wolnego Słowa w Warszawie
• Pierwsza audycja Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa
• Nagrania z Narodowego Archiwum Cyfrowego