Strefa międzyzwrotnikowa (strefa gorąca, tropikalna, tropiki) – jedna ze stref oświetlenia
kuli ziemskiej
, obejmująca obszar położony między
zwrotnikami
Raka
(23°27′N) i
Koziorożca
(23°27′S). W ciągu roku w każdym miejscu tej strefy Słońce dwa razy znajduje się w zenicie – z wyjątkiem zwrotników, gdzie zenitalne górowanie Słońca zachodzi tylko raz. Poza tą strefą
Słońce
nigdy nie góruje w
zenicie
.
Pogoda w strefie międzyzwrotnikowej
Warunki
pogodowe
w strefie międzyzwrotnikowej różnią się istotnie od warunków
pogodowych
w szerokościach umiarkowanej i wysokich. Wiąże się to z występowaniem w przeciągu całego roku dodatniego bilansu cieplnego. Dodatni bilans cieplny poprzez istnienie małych i wolno zmieniających się poziomych gradientów termicznych wymusza istnienie względnie stałej cyrkulacji atmosfery.
Istnienie stacjonarnych
wyżów
subtropikalnych związane jest z osiadaniem w rejonach leżących w strefach szerokości geograficznej od 350 do 250 powietrza z górnych warstw
troposfery
. Zstępujące powietrze ogrzewa się adiabatycznie, w związku z czym masy powietrza, tworzące środkowe części tych
wyżów
, są w dolnej
troposferze
gorące i bardzo suche. W takich warunkach brak jest możliwości rozwoju zachmurzenia, a tym samym i występowania opadów, natomiast promienie słoneczne mają nieskrępowany niczym dostęp do powierzchni
Ziemi
.
Brak opadów i silna
insolacja
, zwiększająca poprzez silne
parowanie
deficyt wody w tej strefie (25/350), powodują, że na obszarach lądowych, leżących w tej strefie, występują obszary pustyń i półpustyń. Silna
insolacja
wywołuje również, w warunkach suchości podłoża bardzo silne nagrzewanie się powierzchni gruntu.
Ciepło
to poprzez wymianę turbulencyjną jest przekazywane do
atmosfery
, co sprawia, że
temperatura
powietrza jeszcze bardziej tu wzrasta, a
wilgotność względna
powietrza maleje. Brak zwartej pokrywy roślinnej i silna turbulencja powodują, że do mas powietrza dostają się duże ilości pyłów z powierzchni gruntu, której nie pokrywa roślinność. Powoduje to zmniejszanie się przezroczystości powietrza.
Nad obszarami morskimi sytuacja jest bardziej złożona ze względu na fakt, iż wody morskie w tej strefie są relatywnie chłodne, chłodniejsze od opadającego powietrza, którego
temperatura
jest na ogół równa lub wyższa od 260C, wilgotność względna wynosi około 20%, a Td = 1,60C (na wysokości około 400 m nad poziomem morza). Masy gorącego, opadającego powietrza ochładzają się w kontakcie z wodą, w związku z czym nad powierzchnią oceanu powstaje warstwa powietrza chłodniejszego od powietrza znajdującego się wyżej. Jest to warstwa inwersyjna, w której
temperatura
osiąga najniższe wartości przy powierzchni oceanu, a następnie wzrasta wraz z wysokością. Jak wiadomo, istnienie warstwy inwersyjnej uniemożliwia rozwój konwekcji (prądów wstępujących), ze względu na istnienie w niej równowagi stałej. Z tego powodu brak tam możliwości wystąpienia zachmurzenia konwekcyjnego (chmur o budowie pionowej).
Zobacz też