Wtórna jama ciała, celoma (
gr.
koílōma jama) –
jama ciała
, która powstaje w
mezodermie
w trakcie rozwoju
zwierząt triploblastycznych
. Powstanie wtórnej jamy ciała umożliwiło oddzielenie głównej jamy ciała (zawierającej przewód pokarmowy i inne narządy) od ściany zewnętrznej, stanowiącej ograniczenie dla mięśni i nadającej wygląd zwierzęciu. Stanowi szkielet hydrauliczny i umożliwia funkcjonowanie układu pokarmowego niezależnie od ruchów powłok ciała i sposobu poruszania się zwierzęcia. U
płazińców
,
wstężnic
i
obleńców
ograniczona jest do wnętrza
gonad
, u pozostałych grup zastępuje w rozwoju osobniczym pierwotną jamę ciała. Po raz pierwszy pojawiła się u trójwarstwowców (
pierścienic
).
Celoma jest cienkościennym workiem wciśniętym pomiędzy narządy. Jest zawsze wysłana własnym
nabłonkiem
, połączona ze środowiskiem zewnętrznym celomoduktami[1].
Może się rozwijać dwoma sposobami: schizocelia (rozszczepienie) lub enterocelia (uwypuklenie).
Schizocelia polega na migracji komórek entodermalnych do wnętrza
blastocelu
. Tworzą one tam zwarte skupienia po bokach prajelita, tzw. mezodermę przyśrodkową, pośrednią i boczną. Ta ostatnia rozsuwa się, tworząc mezodermę boczną ścienną i trzewną, między nimi zawarta zaś jest celoma.
Enterocelia występuje u
wtóroustych
. Polega na tworzeniu się uwypukleń komórek
mezodermy
, które po oderwaniu od ścian
prajelita
zamykają się, tworząc wtórną jamę ciała[2].
Termin celoma wprowadził
Ernst Haeckel
w 1872 roku[3]. Zwierzęta celomatyczne nazywane są wtórnojamowcami lub jamczakami[1].
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Aleksander Rajski: Zoologia. T. 1: Część ogólna A. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, 1986. .
- ↑ Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0.
pwn.pl
Sp. z o.o., 2008. .
- ↑
Adam Urbanek
: Jedno istnieje tylko zwierzę...: myśli przewodnie biologii porównawczej. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2007. .